Check in Hà Nội

Đông Hà môn - Ô Quan Chưởng

Sơn Dương (t/h) 08:00 10/04/2023

Đông Hà môn (cửa Đông Hà) - thường được gọi là Ô Quan Chưởng nằm ở cuối phố Ô Quan Chưởng, quận Hoàn Kiếm, Hà Nội. Quan Chưởng nối liền với đầu phố Hàng Chiếu, thuộc phường Đồng Xuân, quận Hoàn Kiếm, Hà Nội.

Thời Lê, khu vực Ô Quan Chưởng thuộc thôn Thanh Hà, phường Đông Hà - một trong 36 phố phường ở phía đông kinh thành Thăng Long. Địa danh này được nhắc tới trong sách Cương mục với sự kiện hàng năm vào thời Lê - Mạc (thế kỷ XVI) và Lê - Trịnh (thế kỷ XVII - XVIII), triều đình đều cử hành lễ “Tiến xuân ngưu” vào dịp tiết lập xuân tại phường Đông Hà, do Bộ Công đứng ra tổ chức, có đầy đủ văn võ bá quan. Sách Lịch triều hiến chương loại chí cũng ghi chép rõ về tục lệ này.

Đông Hà là một phường giáp với sông Hồng được che chắn bằng một con đê ngăn nước lũ. Theo Doãn Kế Thiện viết trong cuốn Cổ tích và thắng cảnh Hà Nội thì ô Đông Hà được xây dựng cùng thời gian đắp lại con đê cũ này thành toà thành đất bao bọc kinh thành Thăng Long, và là một trong 5 cửa được xây dựng vào năm Cảnh Hưng thứ 10 (1749) gồm cửa ô Phúc Lâm, cửa ô Nhân Hoà, cửa ô Cầu Dền, cửa ô Cầu Dừa, và cửa ô Đông Hà. Cho đến nay, duy nhất còn lại cửa Đông Hà. Công trình kiến trúc ngày nay là kết quả của lần xây dựng vào năm Gia Long thứ 3 (1804). Tới năm 1817, tiếp tục mở rộng đường sá và sửa chữa ô Đông Hà, nên đình Thanh Hà ở cạnh cửa Đông Hà phải di dời vào phía trong, nơi bây giờ là số 10 Ngõ Gạch. Hiện trong đình Thanh Hà còn một tấm bia đá do Bùi Tú Lĩnh soạn năm 1855 nói rõ về sự kiện này.

Như vậy Đông Hà môn là tên gọi chính xác nhất của ô này. Tuy nhiên, nhân dân vẫn quen gọi là Ô Quan Chưởng vì có truyền thuyết rằng: Thứ nhất, vào cuối thời Lê có ông quan Chưởng Ấn về hưu, lập tư dinh ở cạnh cửa ô này, do đó mà thành tên. Thứ hai, vào thời Nguyễn có một chức quan Chưởng cơ kiểm soát cửa ô, phàm thuyền là ghé vào đều phải qua trình báo viên quan ấy, nên gọi tên như vậy. Thứ ba, vào năm 1873, giặc Pháp đánh thành Hà Nội lần thứ nhất với viên quan Chưởng vệ cùng toàn thể binh lính dưới quyền ông đã chiến đấu, hy sinh anh dũng tại cửa ô này, nên nhân dân gọi là Ô Quan Chưởng. Dù sao, tên “Ô Quan Chưởng” đã đi vào tiềm thức của nhân dân, và được thừa nhận bằng cách đặt tên phố, đoạn trước cổng cho tới phố Trần Nhật Duật bây giờ.

Cửa Đông Hà là kiến trúc dựng cổng theo kiểu “Vọng lâu”, một kiểu cấu trúc đặc trưng thời Nguyễn như ta thường thấy: kiến trúc gồm 2 tầng, tầng dưới có 3 cửa, tầng trên có Vọng lâu 4 mái, thu nhỏ hơn tầng dưới, xung quanh có lan can trang trí các hình lục lăng và tứ giác hay hoa thị.

Vì “Vọng lâu” thu nhỏ vào vị trí trên cửa giữa, nên ở tầng hai có đường đi chạy xung quanh. Lối đi lên xuống được tạo thành bởi các bậc xây ở hai bên phía ngoài cổng phụ.

Cửa chính nối thông hai phố Ô Quan Chưởng và Hàng Chiếu có chiều cao 3m, rộng gần 3m, được làm theo kiểu vòm cuốn. Hai cửa phụ cùng dạng, tạo lối đi trên vỉa hè, rộng 1,65m, cao 2,5m. Toàn bộ cổng có chiều rộng hơn 20m, dày 7m, được xây bằng gạch vồ, đá, kích thước khá lớn (phổ biến là gạch 10cm x 15cm x 45cm) tương tự như loại xây tường ở Văn Miếu - Quốc Tử Giám. Mặt trước, phía đông trên cửa, thẳng dưới Vọng lâu, được xây trát một khung hình chữ nhật có đắp nổi ba chữ Hán bằng mảnh sứ màu xanh: “Đông Hà môn”, cái tên từ xưa của cửa ô này. Mặt sau quay ra phố Hàng Chiếu, có tấm biển đá cỡ 0,8m x 1m được gắn trên tường, đây là tấm bia “Thân cấm khư tệ” (Lệnh cấm trừ tệ) được lập vào ngày 12/4/1881 (Tự Đức thứ 34) trong đó ghi lệnh sức của Tổng đốc Hà Ninh (là Hoàng Diệu) và Tuần phủ Hà Nội (là Hoàng Văn Xứng) cấm lý dịch các thôn, phường gây khó dễ, sách nhiễu dân chúng khi họ có việc nhà, khi đi lại buôn bán, làm ăn trên sông, ở chợ... Nếu sự việc được phát giác, sẽ bị trừng trị nặng... Có lẽ, đây là hiện vật duy nhất thuộc loại hình này mà hiện nay chúng ta có tại di tích này.

“Đông Hà môn” là tên gọi của một cửa vòng ngoài của kinh thành Thăng Long thời kỳ “36 phố phường”, lại là cửa ra bến sông Hồng, nên suốt trong mấy thế kỷ thời phong kiến, chắc chắn chiếm một vị trí quan trọng đối với việc giao lưu buôn bán và phòng chống quân xâm lược.

Sách Đại Nam thống nhất chỉ có ghi rằng: phố Đông Hà bán chiếu trơn còn có tên nữa là Hàng Bát. Tất cả hững hàng hoá đó được nhập qua cửa ô này bằng đường sông, từ nhiều nơi trong nước, và tất nhiên không phải chỉ có chiếu và bát. Nội dung tấm bia “Lệnh cấm trừ tệ” cũng phần nào phản ánh sự qua lại tấp nập của nơi cửa ô Đông Hà này.

Nằm trong khu vực “khu phố cổ” của Hà Nội ngày nay, Đông Hà môn - Ô Quan Chưởng (cửa ô duy nhất còn lại của kinh thành Thăng Long), một di tích đã được xếp hạng, một chứng tích của lịch sử, vẫn hàng ngày chứng kiến sự đông vui, tấp nập, sự phát triển nhanh chóng của Thủ đô, đất nước. Ô Quan Chưởng đã được Bộ Văn hoá và Thông tin xếp hạng di tích lịch sử - văn hoá năm 1994./.

Theo Hà Nội Danh thắng và Di tích tập 01

Bài liên quan
  • Đình Đa Chất
    Thôn Đa Chất thuộc xã Đại Xuyên, huyện Phú Xuyên. Thời Lê, là trang Tông Chất. Thời Nguyễn là thôn Đa Chất, thuộc xã Đường Xuyên, huyện Phú Xuyên, tỉnh Hà Đông. Đến nay, thôn Đa Chất thuộc xã Đại Xuyên, huyện Phú Xuyên, thành phố Hà Nội.
(0) Bình luận
  • Bảo tàng Mỹ thuật ở giữa làng quê (huyện Ba Vì)
    Xứ Đoài là một vùng đất tối cổ - vùng địa văn hoá, địa thi hoạ - nơi mà con người có thể trải nghiệm đời mình trong hệ sinh thái tự nhiên của vùng đất, đi qua những truyền thuyết, cổ tích, để từ đó tạo nên tâm tính, giọng nói đặc trưng của con người xứ Đoài. Nắng và gió, núi và sông xứ Đoài đã gợi cảm hứng sáng tác cho một Tản Đà, một Quang Dũng và nhiều thi nhân, hoạ sĩ: từ Tô Ngọc Vân, Nguyễn Gia Trí đến Sĩ Tốt, Nguyễn Tiến Chung, Nguyễn Tư Nghiêm, Nguyễn Sáng... và những thế hệ văn nghệ sĩ sau này, ở họ đều có những sáng tác xuất sắc về xứ Đoài.
  • Bảo tàng Chiến sĩ cách mạng bị địch bắt tù đày (huyện Phú Xuyên)
    Đi khắp các vùng miền của Tổ quốc, những cựu tù binh Phú Quốc đã sưu tầm kỷ vật, di vật, tranh ảnh có liên quan đến các nhà tù trong hai cuộc kháng chiến chống thực dân Pháp và đế quốc Mỹ xâm lược mà đồng đội và các ông đã trải qua. Hơn 20 năm kiếm tìm và góp nhặt, Bảo tàng Chiến sĩ cách mạng bị địch bắt tù đày, do chính những người cựu tù năm xưa thành lập là những minh chứng chân thực về một thời oanh liệt và hào hùng của dân tộc.
  • Bảo tàng Quê hương phong trào chiếc gậy Trường Sơn (huyệnỨng Hoà)
    Hoà Xá là một làng quê nằm sát bờ tả sông Đáy, thuộc vùng ven chiêm trũng Khu Cháy. Nơi đây sớm có phong trào cách mạng ngay từ những năm 1930, là hậu phương trung thành của cuộc kháng chiến chống Pháp. Trong công cuộc kháng chiến chống Mỹ cứu nước, Hòa Xá được xem là quê hương của phong trào động viên thanh niên lên đường “xẻ dọc Trường Sơn đi cứu nước” và câu chuyện huyền thoại “chiếc gậy Trường Sơn”.
  • Khu Cháy, Bảo tàng Khu Cháy - một địa chỉ đỏ về truyền thống đấu tranh cách mạng ở Ứng Hoà, Phú Xuyên
    “Khu Cháy” là thuật ngữ để nói về một khu du kích trong thời kỳ kháng chiến chống Pháp gồm 22 xã ở phía nam huyện Ứng Hoà và tây huyện Phú Xuyên, Hà Nội.
  • Bảo tàng Tổng cục II (quận Hoàng Mai)
    Toạ lạc tại số 322 đường Lê Trọng Tấn, quận Hoàng Mai, Hà Nội trên khuôn viên rộng 3.500m2, gồm 2 tầng nhà và phần trưng bày ngoài trời, Bảo tàng Tổng cục II hiện lưu giữ 5.830 hiện vật, trong đó có nhiều hiện vật quý hiếm gắn liền với cuộc đời hoạt động của nhiều chiến sĩ tình báo xuất sắc của Quân đội nhân dân Việt Nam. Với chức năng phục vụ công tác nghiên cứu, tham quan học tập, giáo dục truyền thống, Bảo tàng Tổng cục II chính thức được Bộ Văn hoá - Thông tin công nhận nằm trong hệ thống các bảo tàng cấp 2 toàn quân.
  • Bảo tàng Binh chủng Thông tin (quận Ba Đình)
    Bảo tàng Binh chủng Thông tin thuộc loại hình bảo tàng lịch sử chuyên ngành quân sự, là thể chế văn hoá, có chức năng bảo quản và trưng bày các sưu tập về lịch sử Binh chủng Thông tin liên lạc nhằm phục vụ nhu cầu nghiên cứu, giáo dục, tham quan và hưởng thụ văn hoá của cán bộ, chiến sĩ trong Binh chủng và nhân dân, bạn bè quốc tế.
Nổi bật Tạp chí Người Hà Nội
  • TP. Hồ Chí Minh trưng bày 17 Bảo vật quốc gia
    Từ ngày 29/6 đến 10/8/2025 tại Bảo tàng Lịch sử TP Hồ Chí Minh sẽ diễn ra trưng bày chuyên đề “Bảo vật quốc gia - Những kiệt tác di sản”.
  • Ra mắt sách tranh song ngữ “Kể chuyện Bác Hồ”
    Nhân kỷ niệm 100 năm thành lập Hội Việt Nam Cách mạng Thanh niên (6/1925 – 6/2025), Nhà xuất bản Kim Đồng giới thiệu tới bạn đọc cuốn sách tranh "Kể chuyện Bác Hồ", ấn bản song ngữ Việt – Trung.
  • Chuyện kể về Chúa Nguyễn và các giai thoại mở đất phương Nam
    Trong hành trình mở cõi về phương Nam của dân tộc Việt Nam, các chúa Nguyễn hiện lên như những nhà lãnh đạo có tầm nhìn xa, với các quyết sách chiến lược và nghệ thuật bang giao khôn khéo, đặc biệt trong quan hệ với triều đình Chân Lạp. Cuốn sách “Chúa Nguyễn và các giai thoại mở đất phương Nam” của nhà giáo, nhà nghiên cứu sử học Nguyễn Hữu Hiếu, do Nhà xuất bản Chính trị quốc gia Sự thật phát hành tháng 6/2025, là một công trình giàu tư liệu và cảm hứng góp phần tái hiện sinh động giai đoạn lịch sử đặc biệt ấy.
  • Khởi động cuộc thi "Viết chữa lành"
    Bài dự thi thuộc thể loại văn xuôi, có độ dài từ 1.500-5.000 chữ, kèm 1 hoặc nhiều hình ảnh minh họa có liên quan về chủ đề viết, kể về hành trình đi qua những tổn thương của bạn và của những người bạn gặp, giúp bạn rung động, thấu hiểu, kết nối để gói ghém đổ vỡ và xoa dịu những chấn thương.
  • Hà Nội triển khai công tác chuẩn bị phục vụ Lễ kỷ niệm 80 năm Cách mạng tháng Tám và Quốc khánh 02/9
    Ngày 27/6, Văn phòng UBND Thành phố ban hành Thông báo số 397/TB-VP về Kết luận của Phó Chủ tịch UBND Thành phố Nguyễn Mạnh Quyền, Trưởng Tiểu ban Vật chất, hậu cần tại cuộc họp về công tác chuẩn bị phục vụ Lễ kỷ niệm 80 năm Cách mạng tháng Tám và Quốc khánh 02/9.
Đừng bỏ lỡ
  • “Gặp tôi trong tương lai”: Khơi dậy ước mơ nghề nghiệp từ trang sách thiếu nhi
    Sáng 29/6/2025, tại Nhà xuất bản Kim Đồng, lễ khai mạc trưng bày “Gặp tôi trong tương lai” đã diễn ra, mở đầu cho chuỗi hoạt động tổng kết chương trình kêu gọi ý tưởng sáng tác sách thiếu nhi. Đây là một sáng kiến được khởi xướng bởi The Initiative of Children’s Book Creative Content (ICBC), phối hợp thực hiện cùng ECUE VGEM và Nhà xuất bản Kim Đồng, với sự hỗ trợ kỹ thuật và tài chính từ chương trình Investing in Women, một sáng kiến của Chính phủ Australia.
  • Khán giả Hà Nội chuẩn bị được thưởng thức kịch rối truyền thống Bunraku Nhật Bản
    Ra đời từ đầu thế kỷ 17 và phát triển rực rỡ trong thời kỳ Edo, Bunraku không chỉ là di sản văn hóa đặc sắc của Nhật Bản mà còn được UNESCO công nhận là Di sản văn hóa phi vật thể đại diện của nhân loại vào năm 2003.
  • UNESCO trao Bằng công nhận Công viên địa chất toàn cầu Lạng Sơn
    Công viên địa chất toàn cầu UNESCO Lạng Sơn là minh chứng rõ nét cho nỗ lực gìn giữ và quảng bá di sản văn hóa Việt Nam cùng với các di sản văn hóa phi vật thể như tín ngưỡng thờ Mẫu, hát Then của người Tày, Nùng, Thái...
  • 9 tựa sách hay trong Tủ sách gia đình của Nhã Nam
    Ngày Gia đình Việt Nam 28/6 là dịp để mỗi người lắng lại, cảm nhận rõ hơn giá trị của tình thân, của những khoảnh khắc bên nhau giản dị mà quý giá. Trong nhịp sống hiện đại, một trong những cách đẹp đẽ để giữ gìn và bồi đắp sợi dây gắn kết gia đình chính là cùng nhau đọc sách – những cuốn sách đầy yêu thương, sẻ chia và thấu cảm. Hiểu được điều đó, Nhã Nam đã kỳ công tuyển chọn và xây dựng Tủ sách Gia đình. Đây là những cuốn sách giúp nuôi dưỡng tâm hồn trẻ thơ, lan tỏa giá trị yêu thương trong mỗi mái ấm, để mỗi em bé đều được lớn lên trong vòng tay chan chứa hạnh phúc của gia đình.
  • Phu nhân Tổng Bí thư và Tổng Giám đốc UNESCO tham dự triển lãm ảnh "Chúng tôi có thể"
    Các tác phẩm là sản phẩm tiêu biểu của dự án “Chúng tôi CÓ THỂ” – sáng kiến phối hợp giữa UNESCO và Bộ Giáo dục và Đào tạo, hướng đến mục tiêu trao quyền học tập và phát triển toàn diện cho phụ nữ và trẻ em gái dân tộc thiểu số tại các vùng khó khăn.
  • Người đẹp Phú Yên Hà Trúc Linh đăng quang Hoa hậu Việt Nam 2024
    Hà Trúc Linh - 21 tuổi, quê Phú Yên, sinh viên Đại học Tài chính Marketing TP HCM - vượt top 24 để đoạt vương miện Hoa hậu Việt Nam 2024.
  • Ra mắt sách “Phụ nữ bàn về vấn đề phụ nữ trên Phụ nữ tân văn"
    Nhà xuất bản Phụ nữ Việt Nam vừa ra mắt cuốn sách "Phụ nữ bàn về vấn đề phụ nữ trên Phụ nữ tân văn", tuyển chọn các bài viết tiêu biểu của nữ trí thức trên tuần báo Phụ nữ tân văn – một diễn đàn quan trọng trong phong trào nữ quyền Việt Nam đầu thế kỷ XX. Ấn phẩm dày 600 trang, do Đoàn Ánh Dương biên soạn và giới thiệu, được phát hành trên toàn quốc từ tháng 6/2025.
  • Hà Nội nêu cao tinh thần “địa phương quyết, địa phương làm, địa phương chịu trách nhiệm”
    Tại kỳ họp thứ 24 (kỳ họp chuyên đề) diễn ra sáng 27/6, HĐND Thành phố Hà Nội khóa XVI, nhiệm kỳ 2021-2026 đã thông qua Nghị quyết về phân cấp quản lý nhà nước một số lĩnh vực kinh tế - xã hội trên địa bàn Thành phố, bảo đảm thực hiện đúng phương châm “địa phương quyết, địa phương làm, địa phương chịu trách nhiệm”.
  • Phát động cuộc thi ảnh báo chí 'Việt Nam trên hành trình đổi mới’
    Cuộc thi ảnh báo chí “Việt Nam trên hành trình đổi mới” do Báo Nhân Dân phối hợp Hội Nghệ sĩ Nhiếp ảnh Việt Nam tổ chức nhằm tuyên truyền, quảng bá hình ảnh đất nước, con người, những thành tựu về chính trị, kinh tế, xã hội, văn hóa cũng như vị thế của Việt Nam trong quá trình hội nhập quốc tế trong quá trình 40 năm đổi mới.
  • Hà Nội sửa đổi, bổ sung quy định phân cấp nguồn thu, chi để mô hình chính quyền địa phương 2 cấp hoạt động hiệu quả
    Để có cơ sở điều chỉnh, giao dự toán ngân sách năm 2025 cho các xã, phường sau sắp xếp đảm bảo nguồn ngân sách để thực hiện các nhiệm vụ được giao từ ngày 1/7/2025, HĐND Thành phố Hà Nội ngày 27/6 đã thông qua Nghị quyết sửa đổi, bổ sung một số nội dung quy định tại Nghị quyết số 22/2022/NQ-HĐND ngày 08/12/2022 về phân cấp nguồn thu, nhiệm vụ chi giữa các cấp ngân sách, định mức phân bổ ngân sách Thành phố và tỷ lệ phần trăm phân chia nguồn thu giữa các cấp ngân sách giai đoạn 2023-2025.
Đông Hà môn - Ô Quan Chưởng
POWERED BY ONECMS - A PRODUCT OF NEKO