Chuyện Chủ tịch Hồ Chí Minh tiếp người anh ruột ở Hà Nội

Trên căn hộ gác 2 nhử hẹp ở khu tập thể Văn Chương (Hà Nội), có lẽ nhiửu người biết ở đó có một nhà văn, lại là thương binh nặng ở hạng cao nhất nhưng đã dà nh suốt cuộc đời mình nghiên cứu vử Chủ tịch Hồ Chí Minh, tính đến nay cũng đã 60 năm có lẻ. Đó là nhà văn Sơn Tùng, quê ở xã Diễn Kim, huyện Diễn Châu, tỉnh Nghệ An.

Kho tư liệu lịch sử do ông sưu tầm vử Bác Hồ, vử các lãnh tụ khác của Đảng suốt hơn nửa thế kỷ qua có thể nói là vô giá. Nhà văn Sơn Tùng quả là người có cơ duyên và may mắn vì ngay từ những năm đầu chống thực dân Pháp xâm lược, từng được gặp, được trò chuyện thân tình với hai người ruột thịt của Bác Hồ là cụ Nguyễn Thị Thanh và cụ Nguyễn Sinh Khiêm. Chuyện nhà văn kể cho chúng tôi dưới đây được bắt đầu và o buổi chiửu tháng 5 nắng nóng lúc ông vừa thoát ra từ một cơn đau do các mảnh đạn M79 còn găm trong đầu...

Bác cả Nguyễn Sinh Khiêm sinh năm 1888, từng bị thực dân Pháp theo dõi sát sao, bị bắt giam nhiửu lần. Ngà y 16/8/1941, Nguyễn Sinh Khiêm mới được ra khửi nhà tù của Pháp ở Vinh. Ra khửi nhà tù đế quốc Pháp ít lâu, Nguyễn Sinh Khiêm cùng thầy học là cụ cử Hồ Phi Huyửn - nhà huyửn học đi khắp quê hương Nam Đà n, tìm kiếm nơi có phong cảnh đẹp, cuối cùng bác tìm được một vị trí rất đắc địa ở Động Tranh, núi Đại Huệ thuộc địa phận xã Nam Giang, huyện Nam Đà n để đưa hà i cốt người mẹ kính yêu Hoà ng Thị Loan cát táng ở đó.

Trong những ngà y hừng hực không khí cách mạng Tháng Tám năm 1945 ở Nam Đà n, đầu đội mũ calô, vai khoác súng gỗ, bác Nguyễn Sinh Khiêm đã hăng hái cùng với nhân dân địa phương đi diễu hà nh biểu dương lực lượng cách mạng.

Chuyện Chủ tịch Hồ Chí Minh tiếp người anh ruột ở Hà Nội

Cụ Nguyễn Thị Thanh (1884-1954) và Cụ Nguyễn Sinh Khiêm (1888-1950).

Năm 1946, sau khi cô Nguyễn Thị Thanh ở Hà Nội vử, bác Nguyễn Sinh Khiêm lên đường từ Nghệ An ra Hà Nội. Lúc đầu bác đi bộ từ huyện Nam Đà n ra ga Cầu Giát, huyện Quử³nh Lưu quãng đường ước chừng 70 cây số. Lúc bác lấy vé tà u từ ga Cầu Giát, nhiửu bà con ở đây đã chạy đến vây kín lấy bác, ai cũng kháº³ng định đây chính là Chủ tịch Hồ Chí Minh cải trang để vi hà nh.

Nhà báo, nhà nghiên cứu Hồ Sĩ Bằng (Viện Mác - Lê nin đã vử hưu) lúc bấy giử là cán bộ huyện Quử³nh Lưu cũng tưởng là Bác Hồ, xúc động nhìn Người. Bởi trông Nguyễn Sinh Khiêm có nhiửu điểm giống người em trai Nguyễn Tất Thà nh - Hồ Chí Minh lúc ấy. Cụ Nguyễn Sinh Khiêm đã vui vẻ cải chính với bà con, kháº³ng định mình chỉ là một người dân bình thường.

Tà u đến ga Hà ng Cử - Hà Nội, cụ Nguyễn Sinh Khiêm vừa bước ra khửi cổng ga thì đồng bà o ở đây lại nhanh chóng ùa đến vây kín. Đông đảo bà con Hà Nội cứ kháº³ng định đây là Cụ Hồ cải trang để vi hà nh xem xét tình hình. Bác Nguyễn Sinh Khiêm nói: "Thưa bà con. Tôi là một người dân xứ Nghệ, ra thăm Thủ đô, không phải là Cụ Hồ". Nhưng đồng bà o không tin, cứ mỗi lúc kéo đến mỗi đông, người kín cả vòng trong vòng ngoà i, khiến người khách xứ Nghệ không thể đi được.

May là lúc ấy có một số chiến sĩ Công an phát hiện thấy tình hình rất lạ, liửn gọi điện vử báo cáo lãnh đạo Nha Công an Trung ương. Nội dung báo cáo nêu rõ: "Có một cụ già nói giọng Nghệ Tĩnh, có râu, khuôn mặt rất giống Bác Hồ, nhân dân tin là Bác Hồ nên vây kín chưa đi được. Nhiửu khả năng đây là người anh ruột của Bác".

Lúc ấy, đồng chí Lê Giản - Tổng Giám đốc Nha Công an Trung ương nghe báo cáo, chột dạ liửn cử ngay cán bộ đưa xe ra ga Hà ng Cử đón người khách. Khi được hửi: "Thưa Cụ, có phải Cụ là anh trai Bác Hồ thì mời cụ lên xe chúng cháu đón vử", bất đắc dĩ có lẽ vì cần thoát khửi đám đông nên cụ Nguyễn Sinh Khiêm đã lên xe vử Nha Công an Trung ương.

Sau đó đồng chí Lê Giản báo cáo với Bí thư của Bác Hồ lúc ấy là ông Vũ Đình Huử³nh nhử ông báo cáo với Bác chuyện cụ Nguyễn Sinh Khiêm ra thăm... Biết chắc đây là người anh ruột của Bác Hồ, đồng chí Lê Giản mạnh dạn thưa chuyện:

- Thưa bác, bác ra thăm Hồ Chủ tịch mà không thông báo trước để chúng cháu cho xe đón đỡ vất vả.

Vừa nghe xong, cụ Nguyễn Sinh Khiêm trả lời ngay:

- à”ng là m chức trách Nhà nước mà ăn nói buồn cười. Lẽ đời thì em thăm anh, chứ anh nà o thấy em là m to lại ra thăm. Tôi ra đây là thăm Thủ đô nước Việt Nam mới xem thế nà o, chứ không phải thăm em là m Chủ tịch nước.

Nghe nói thế, đồng chí Lê Giản thà nh khẩn xin lỗi bác Nguyễn Sinh Khiêm.

Khi được nghe báo cáo chuyện người anh Nguyễn Sinh Khiêm ra Hà Nội, Bác Hồ lặng đi, xúc động.

Nhớ lần trước, lúc Bác Hồ đang chủ trì cuộc họp quan trọng bà n chuyện cấp gạo cho quân Tà u Tưởng, khi nghe thư ký thông báo rất nhử là có cô Nguyễn Thị Thanh ra thăm, Bác Hồ bà ng hoà ng cả người, hai tay bám chặt và o bà n để kìm nén nỗi xúc động quá lớn; nhiửu người lúc ấy thấy đôi mắt của Bác Hồ rớm lệ...

Chuyện Chủ tịch Hồ Chí Minh tiếp người anh ruột ở Hà Nội

Nhà sà n, vườn cây, ao cá trong Lăng Bác

Gần 40 năm xa quê hương vì việc nước, nay Bác Hồ mới gặp lại người chị ruột và hôm nay lại được gặp người anh ruột Nguyễn Sinh Khiêm. Nhưng tình hình năm 1946 ấy rất phức tạp, nhất là vử mặt trị an, an ninh. Nhiửu hôm Bác Hồ phải bí mật rời chỗ ngủ để tránh bọn Quốc dân đảng manh động. Nghe người Bí thư Vũ Đình Huử³nh báo cáo, Bác Hồ căn dặn lại đại ý:

- Nhử chú Huử³nh lo tiếp anh tôi - Anh tôi ở tù ra, cũng thích uống rượu. Nhử kiếm cho anh tôi một ít rượu trắng, loại ngon; một ít sách báo để anh tôi đọc. Cảm thông với anh là tối nay tôi sẽ đến...

Đêm đầu năm 1946 ấy, trời mưa. Bác Hồ hóa trang mặc áo the, đội ô cùng đi bộ với hai người là Bí thư Vũ Đình Huử³nh và người Thư ký Vũ Kử³. Sau khi và o phòng là m việc của đồng chí Lê Giản ở phố Trần Hưng Đạo có cửa ra và o phía phố Dã Tượng, Bác Hồ cởi áo the ra. Đồng chí Lê Giản mở cửa phòng riêng. Vừa thấy anh trai, Bác Hồ chạy đến ôm lấy anh khẽ kêu lên: "Anh Cả!". Tiếng gọi tên anh Cả đầu tiên sau 37 năm trời xa cách biửn biệt. Bác Nguyễn Sinh Khiêm cũng ôm lấy Bác Hồ rồi nghẹn ngà o thốt lên: "Chú râu đã dà i thế nà y à ?". Rồi hai anh em ôm nhau khóc. Người thư ký nhẹ nhà ng khép cửa lại rồi nhè nhẹ lui ra...

Cụ Nguyễn Sinh Khiêm, người anh trai của Chủ tịch Hồ Chí Minh là một người thông minh, có cuộc sống giản dị, phóng khoáng, già u lòng thương yêu người nghèo khổ. Cụ từ trần ngà y 15/10/1950 (tức 23/8 Canh Dần) tại là ng Kim Liên, hưởng thọ 62 tuổi. Chủ tịch Hồ Chí Minh nhận được tin anh Cả qua đời trong lúc đang bận công tác xa, không thể vử được nên đã điện cho Ủy ban Kháng chiến hà nh chính Liên khu IV bức điện số 1229 nhử chuyển cho họ Nguyễn Sinh là ng Kim Liên, nội dung như sau:

Nghe tin anh Cả mất, lòng tôi rất buồn rầu. Vì việc nước nặng nhiửu, đường sá xa cách, lúc anh đau yếu tôi không thể trông nom, lúc anh tạ thế tôi không thể lo liệu.

Tôi xin chịu tội bất đễ trước linh hồn anh và xin bà con nguyên lượng cho một người đã hy sinh tình nhà vì phải lo việc nước.