Chùa Trung Quan (huyện Gia Lâm)

Căn cứ vào các tài liệu và hiện vật còn lại ở chùa có thể thấy rằng chùa Trung Quan có khởi nguồn tạo dựng từ rất sớm trong lịch sử dân tộc. Đến thế kỷ XVIII có lẽ chùa đã có một cơ ngơi khang trang to lớn, về sau chùa được tu sửa lại. Trong thời kỳ kháng chiến, chùa bị bom Mỹ phá hoại. Hiện nay, toà Tam bảo chỉ còn lại nền móng chùa, một số mảnh bia bị vỡ, chân bia, phần dưới cột trụ biểu, các pho tượng còn lại được đưa về toạ lạc tại khu nhà thờ Mẫu, thờ Tổ để làm nơi thờ cúng.

Chùa Trung Quan hiện toạ lạc trên một khu đất cao, rộng rãi, tách biệt với khu cư trú của làng. Các kiến trúc bộ phận của chùa gồm cổng vào, chùa chính, 2 dãy nhà dải vũ và khu nhà thờ Tổ, thờ Mẫu bao quanh một khu sân lát gạch có khuôn viên vừa phải, phía sau là khu mộ tháp của các nhà sư trụ trì của chùa đã viên tịch. Cổng vào chùa xây phỏng theo ngày xưa, phần trên của cổng được xây cuốn, sau cổng là 1 đường gạch nhỏ dẫn vào khu nhà chính. Chùa chính trước đây được xây theo kiểu hình chữ “đinh”, gồm Tiền đường và Hậu cung rất lộng lẫy khang trang. Khu kiến trúc này hiện chỉ còn lại nền móng và các đế trụ biểu phía trước hai hồi. Liền sau chùa chính là 2 dãy nhà dải vũ được xây song song sát chùa, mỗi dãy 4 gian. Khu nhà thờ Tổ, thờ Mẫu nay trở thành khu thờ chính của chùa, gồm 5 gian, 2 dĩ, giữa 2 bờ đinh đắp một hình chữ nhật có khắc 3 chữ Hán cổ tên chùa. Nét nổi bật trong di tích là điêu khắc thuật thể hiện chủ yếu qua hệ thống tượng tròn.

Trải qua thời gian tồn tại lâu dài, đến nay chùa Trung Quan còn bảo lưu được khối lượng di vật mang giá trị thẩm mỹ cao như chuông đồng, hoành phi, câu đối vv... Đặc biệt là 28 pho tượng Phật là những tác phẩm đáng chú ý của nghệ thuật tạc tượng cũng như trang trí tượng nghệ thuật thế kỷ XVIII - XIX.

Chùa Trung Quan đã được Bộ Văn hoá và Thông tin xếp hạng di tích kiến trúc nghệ thuật năm 1996./.

Theo Hà Nội Danh thắng và Di tích tập 02