Bí ẩn Lăng Sọ ở Huế

Lăng Sọ - đúng như tên gọi nghĩa đen của nó, là nơi an táng sọ người. Dân gian đồn rằng chủ nhân của chiếc đầu lâu được an táng ở cổ mộ từng bị nhà Tây Sơn quật mồ là con của một vị chúa và là thân phụ của một vị vua. Một người quyửn cao chức trọng như thế cớ sao chỉ được chôn cất phần đầu, còn phần thi thể thì nơi đâu, vì sao lại có sự lạ như vậy?!

Vị quân vương bạc phận

Từ nội thà nh Huế, đi lên hữu ngạn sông Hương khoảng 8km người ta sẽ gặp khu lăng mộ bử thế nằm ven đường, ẩn dưới rừng thông đại thụ với bảng chú giải "Lăng Cơ Thánh". Quốc sử triửu Nguyễn giải thích rằng "Cơ" có nghĩa nửn tảng và "Thánh" là đạo đức thánh thiện. Khi được ghép với nhau, cụm từ Cơ Thánh hà m ý khó lòng lay chuyển đạo đức thánh thiện của các vị hoà ng đế triửu Nguyễn. Lăng Cơ Thánh được dân gian quen gọi là Lăng Sọ. Một và i chú dẫn của các bậc cao niên và cả trong chính sử triửu Nguyễn cho chúng tôi biết rằng chủ nhân của Lăng Sọ chính là Hưng Tổ Hiếu Khang Hoà ng đế, con trai thứ 2 của Chúa Võ Vương, thân phụ của Vua Gia Long, người sáng lập vương triửu Nguyễn với 13 đời vua trị vì trong 143 năm, mà vị vua cuối cùng là Hoà ng đế Bảo Đại. Thời gian và những biến chuyển của thời cuộc đã bà o mòn, là m hư hại khá nhiửu công trình ở Lăng Sọ nhưng không vì thế mà hủy đi vẻ hùng tráng và sự thơ mộng ở nơi an nghỉ ngà n đời của thân phụ vị vua vốn nổi tiếng vử tà i thao lược và ý chí phục quốc. Lần theo sử liệu, mới biết năm 1765, khi Chúa Nguyễn Phúc Khoát băng hà (Võ Vương, vị chúa Nguyễn thứ 8).Lẽ ra theo di chiếu tiên vương thì người con trai thứ 2 là Nguyễn Phúc Luân nối ngôi. Nhưng quyửn thần lúc bấy giử là tể tướng Trương Phúc Loan cùng một số gian thần lộng quyửn sửa đổi di chiếu, giam Nguyễn Phúc Luân và o ngục và lập người em nhử tuổi hơn là Nguyễn Phúc Thuần lên ngôi để dễ bử giám sát (lên ngôi lúc 12 tuổi, bị quân tây Sơn sát hại năm 1777).

Tháng 10/1765, vì lo buồn và vì bạo bệnh nên Nguyễn Phúc Luân qua đời ở phủ đệ, hưởng dương 33 tuổi, để lại 10 người con (6 nam, 4 nữ), trong đó có Nguyễn ành, tức Vua Gia Long. Một số tư liệu nói rằng trong số 6 hoà ng nam của Nguyễn Phúc Luân thì có 4 người bị quân Tây Sơn giết, một người con chết lúc nhử, chỉ hoà ng nam cuối cùng là Nguyễn ành còn sống. Khi lên ngôi, Gia Long đã suy tôn cha là Hưng Tổ Hiếu Khang Hoà ng đế. Lăng Sọ như những lăng vua chúa ngà y trước tọa lạc trên đồi cao, lưng tựa núi, trước mặt có sông Hương là m "tự thuỷ", hai bên có núi chầu là m thế "tay ngai" (tả long hữu hổ). Khu vực tẩm (nơi chôn chiếc sọ Chúa Nguyễn Phúc Luân) được bao bọc bởi tường thà nh khổng lồ, quy mô hoà nh tráng với nhiửu công trình nhưng phần lớn đã bị chiến tranh hủy hoại, chỉ còn lại khu vực chính, nơi có nấm mồ hình vuông, 3 tầng chôn sọ Chúa Nguyễn Phúc Luân vẫn nguyên vẹn. Trước và sau mộ đửu có bia đình đắp nổi hình rồng 5 móng, biểu hiện của bậc quân vương. Sự tà i hoa của người thợ ngà y trước giúp người ghé thăm nhận thấy con mãnh long nà y rất đặc biệt, nó có vẻ già nua, u uất nhưng lại toát quyửn uy hơn những mãnh long tại các lăng vua Khải Định, Tự Đức, Thiệu Trị...

Bia đình đắp rồng trước lối và o cổ mộ và nấm mồ chôn chiếc sọ của Hưng Tổ Hiếu Khang Hoà ng Đế.

Sử nhà Nguyễn ghi Lăng Thoại Thánh được xây từ năm 1765, 25 năm sau lăng bị quân Tây Sơn quật, đến năm 1808 được Vua Gia Long cho xây lại ngay vị trí cũ. "Lăng Hưng Tổ Hiếu Khang Hoà ng đế gọi là Lăng Cơ Thánh, ở núi Hưng Nghiệp, phủ Thừa Thiên. Bảo thà nh cao 6 thước 3 tấc, chu vi 28 trượng, xây gạch, trước mở một cửa, còn đằng trước là m bái đình hai cấp, tả hữu có lan can, phía đông là m điện Canh Y, phía tây là m Thần Khố, đửu ba gian" - trích sách Khâm định Đại Nam hội điển sự lệ do nội các triửu Nguyễn biên soạn. Trong gió lộng chiửu tà , thả mình dưới gốc thông đại thụ hơn 200 năm tuổi với thân rễ u nần và thắp nén hương cho ngôi cổ mộ khổng lồ vốn dĩ chỉ có chiếc sọ của thân phụ Vua Gia Long, không khí liêu trai, có phần buồn thảm.

Tiếng thông reo lao xao trong gió chiửu như muốn kể lại câu chuyện buồn của vị "con chúa cha vua" lúc sống gặp tai ương, vử trời lâm khổ nạn để rồi mộ phần bị bươi quật, xương cốt bị ném xuống sông, nỗi buồn đau đến khôn tả! Chính sử kể rằng: năm 1790, tướng Tây Sơn là Nguyễn Văn Ngu đã cho quân quật mồ, bới mộ và bốc xương cốt của vị chúa đã mất ném xuống khúc sông Hương đối diện lăng. Đang lúc đó thì tướng Ngu hay tin tư dinh của mình bị bốc cháy nên bử dở việc kéo quân vử dập lửa. Nhân cơ hội ấy, một ngư dân là ng Cư Chánh vốn có tình cảm với vị chúa bạc phận đã cùng các con nhảy xuống mò mẫm dưới sông sâu và vớt được hà i cốt của vị chúa, chôn cất cẩn trọng. Năm 1801, tiến công và o Huế, nhận được tin ấy, Vua Gia Long đã chọn ngà y là nh tháng tốt an táng xương cốt thân phụ và o chỗ cũ và đến năm 1808 (có tư liệu ghi năm 1806) thì tiến hà nh xây dựng lăng mộ, đặt tên là Thoại Thánh, tức Lăng Sọ ở khu vực hiện tại.

Toà n cảnh Lăng Sọ.

Hà nh trình nhận cốt nhục của vua Gia Long

Quanh chuyện Chúa Nguyễn Phúc Luân bị quật mồ, dân gian lưu truyửn truyửn thuyết khác. Điửu nà y được ông L.Cadière (Hội truyửn giáo hải ngoại Paris) ghi chép và o năm 1923: "Xương cốt của chúa đã bị nhà Tây Sơn ném xuống sông, ngay trước mặt lăng hiện nay. Và o một đêm nọ, một ngư dân tên Nguyễn Ngọc Huyên khi kéo chiếc vó của mình lên thì thấy trong vó có một sọ người. Người ngư dân ném cái xương sọ đi xa, lần thứ 2 xương sọ lại xuất hiện trước chiếc vó của mình. Người ngư dân run sợ ném chiếc sọ đi và khấn thầm "nếu đây là chiếc sọ của ngà i nà o có quyửn lực linh thiêng thì xin trở lại trong vó của tôi".

Và lần thứ 3, chiếc xương sọ lại xuất hiện. Thế rồi người ta cho rằng đó chính là xương sọ của hoà ng đế và để nhận ra điửu nà y, Vua Gia Long đã rạch cánh tay cho một giọt máu nhử lên xương sọ, ngay tức khắc giọt máu được chiếc xương khô hút lấy một cách khao khát, điửu nà y đã minh thị tình máu mủ của cha con không thể nghi ngử gì nữa". Rời khu vực nơi an táng chiếc sọ của Chúa Nguyễn Phúc Luân, chúng tôi tiến vử phía trước, lần vử phía bử sông, những mong bắt gặp hình ảnh của hơn 200 năm trước, khi Vua Gia Long (sau khi dẹp nhà Tây Sơn, chúa Nguyễn ành lên ngôi vua, lấy niên hiệu Gia Long) cùng triửu thần long trọng lập hương án ở khu vực Lăng Sọ rồi đích thân vua cầm dao rạch tay trích lấy máu để thử mối liên hệ máu mủ giữa mình và chiếc sọ người được ngư dân Nguyễn Ngọc Huyên tìm thấy. Để rồi khi thấy chiếc sọ hút máu một cách khát khao, vị quân vương bật khóc trong sự vỡ òa của triửu thần. Câu chuyện đậm chất liêu trai, huyửn bí được ghi chép trong sử sách triửu Nguyễn, được lưu truyửn trong nhân gian như muốn truyửn gửi thông điệp vử tình phụ tử, vử đạo là m con, bất kể người đó là vị vua đứng đầu thiên hạ nhưng luôn bửng cháy nỗi hoà i nhớ bóng hình người cha đã khuất đến lúc chết vẫn còn gặp sóng gió, tai ương! Bên bử sông Hương trước lăng Thoại Thánh, chúng tôi cứ thế miên man trong những ghi chép của người xưa vử thời khắc Vua Gia Long nhận ra di cốt của phụ thân.

Chuyện kể rằng sau khi là m lễ an táng long trọng chiếc sọ của thân phụ, Gia Long với niửm tin dưới đáy sông trước Lăng Sọ còn xương cốt của đấng sinh thà nh đã ban lệnh lấp toà n bộ hữu ngạn trước mặt lăng, xem đó là nấm mồ và bà y biện hương án cúng tế linh đình, trang trọng. Khi mọi việc hoà n tất, Vua Gia Long đã cho đại thần mời gặp ông Nguyễn Ngọc Huyên, người tìm ra chiếc sọ của thân phụ rồi ban thưởng trọng hậu, phong tước cho ông nà y cùng các con cháu. Khi ông Huyên qua đời, triửu đình đã ban đặc ân, cho lập miếu thử nằm bên hông Lăng Sọ. Tính từ thời điểm mộ Chúa Nguyễn Phúc Luân bị tướng Tây Sơn quật mồ đến nay đã 222 năm, ngần ấy thời gian với quá nhiửu biến chuyển của thời cuộc là m thay đổi vận mệnh của đất nước đủ để khép lại nhiửu câu chuyện của một thời quá vãng. Nhưng với Lăng Sọ, những hiện thực lịch sử khốc liệt, ly kử³, huyửn bí ngà y nà o vẫn được người dân xứ Huế nằm lòng, lưu truyửn từ đời nà y sang đời khác. Hôm đến viếng Lăng Sọ, thật bất ngử khi chúng tôi thấy ngôi cổ miếu nằm bên hông lăng cổ kính, ẩn dưới mấy gốc đại thụ cội rễ u nần. Hửi ra mới biết đấy là miếu thử người ngư dân nhử vớt được sọ của thân phụ Vua Gia Long mà được phong quan, khi chết được thiên tử phá lệ cho lập miếu thử cạnh mộ phần thân phụ. Ngôi miếu cổ xây bằng bê-tông, mái xuôi hình chữ V úp ngược, bên trong hương án có hình ảnh kử³ lạ, đó là hình con hạc cách điệu trong thế vửn mây sống động.

Miếu thử ngư dân Nguyễn Ngọc Huyên.

Một số tư liệu của người Pháp khi đến quan chiêm tại đây ghi rằng cái am ấy và những cổ thụ là nơi trú ẩn của các hiện tượng huyửn hoặc: "Và o ban đêm, những nữ yêu tinh ẩn trú thường xuất hiện dưới ánh trăng, mang áo quần trắng và đầu bịt một cái khăn xanh nhảy múa ở giữa sân lớn lát gạch trước lăng". áº¤y nhưng theo các bậc cao niên đang sống quanh khu vực Lăng Sọ, sở dĩ có lời đồn ấy nhằm tránh việc khu lặng mộ thân phụ Vua Gia Long bị kẻ xấu quấy rối, là m mất tính thiêng linh. Các bậc cao niên cũng kể rằng thời cha ông mình có truyửn lại để canh giữ lăng, triửu đình lập nên đội quân hộ lăng, biên chế quan đại thần nhị phẩm cả văn lẫn võ ngà y đêm túc trực không cho bất kử³ ai đến gần. Và để cho nơi an nghỉ ngà n đời của vua cha thêm phần bình yên, tươi lạc, đích thân Vua Gia Long và sau đó là Vua Minh Mạng đã ban chiếu chỉ, đôn đốc việc trồng thông khắp khu vực nà y cũng như cúng nhiửu vật quý như đồ tự khí bằng và ng, bạc, đồng, trang trí cà nh và ng lá ngọc quanh khu tẩm (mộ).

Tồn tại đến nay đã hơn 200 năm, qua bao biến chuyển của thời cuộc, những đồ thử tự quý giá ở Lăng Sọ không còn nữa nhưng dù sao, sự tồn tại của ngôi lăng, nơi yên nghỉ của vị "con chúa cha vua" với tường thà nh vững chãi qua trăm năm vẫn bao bọc khu tẩm có hình dáng lạ kử³, và đặc biệt là những gốc thông đại thụ vững chãi, xanh mướt cũng đủ để an ủi thế nhân lắm rồi. Nhất là với những ai quan tâm đến triửu Nguyễn xưa trong giai đoạn đất nước lâm và o cảnh nội chiến khốc liệt, mà cuộc chiến giữa Vua Gia Long và Vua Quang Trung là minh thị đậm nét nhất!