Đình Quảng Nguyên (huyện Ứng Hòa)

Đình chính được làm theo kiểu chữ “nhị” gồm Đại bái và Hậu cung. Đại bái là một ngôi nhà ngang 3 gian 2 chái lớn, toà nhà này có niên đại thời Nguyễn. Trên thượng lương còn ghi rõ niên hiệu Thiệu Trị thứ nhất (1841). Các bộ vì được làm chủ yếu được làm theo kiểu thức “chồng rường con nhị”. Cột trụ trốn cao để các con rường cụt một đầu ăn mộng và một đầu vươn ra đỡ các hoành thượng, hoành hạ, tất cả 10 dải hoành. Đáng chú ý ở đây là các câu đầu khá lớn, tỷ lực lên đấu vuông thót đáy mà ít đình thời Nguyễn giữ được. Từ cột cái đến cột quân có 5 dải hoành, gian giữa có cốn làm theo kiểu “chồng rường” không đấu để trang trí hoa văn lá lật. Cũng tại vì gian giữa và vì đầu hồi có bẩy, còn hai vì gian bên là kẻ trục. Trên ván mê vì đốc chạm hổ phù ngậm chữ “thọ” với các nét chạm mạnh, dứt khoát tạo sức cảm cho người xem. Trên bức cốn gian giữa còn đục chạm kín dưới dạng bong kênh các đề tài tứ linh. Các mảng chạm khắc này như để nhấn sức mạnh, sau các mê, cốn chạm khắc tích tứ quý, thanh thoát rồi điểm xuyết là voi, cây chuối, cóc với mặt trăng nghênh phong, với nét chạm nhẹ nhàng, trau chuốt nhưng vẫn phảng phất chất dân dã.

Hậu cung là toà nhà riêng 1 gian 2 chái, các bộ vì được làm theo kiểu “chồng rường”, trên điểm xuyết hoa văn và tích tứ linh. Qua hệ thống cửa bức bàn vào Hậu cung, bên trên treo bức hoành phi đề 4 chữ Hán: “Thánh cung vạn tuế” và “Mỹ tục khả phong”. Đáng chú ý chính là bức cuốn thư kê trên xà thường có niên hiệu Thiệu Trị thứ 9 (1850). Thực ra, Thiệu Trị tại vị được 6 năm (1841 - 1847) đến Tự Đức (1848 - 1883), do đó niên hiệu này còn là một điểm chưa rõ. Trong Hậu cung thờ 5 cỗ long ngai và 3 tấm bài vị thờ 3 vị Thành hoàng là Đống Củ Đại vương, một vị tướng của Đinh Tiên Hoàng; Không Đỗng tôn thần Đại tướng quân và Vĩnh Thái Kiều trung đẳng thần, là vị tướng nhà Mạc. Ngoài ra, đình còn thờ bà Lê Thị Mỹ Thái, chính là phu nhân Mỹ Anh.

Đình Quảng Nguyên đã được Bộ Văn hóa và Thông tin xếp hạng di tích kiến trúc nghệ thuật năm 1988./.

Theo Hà Nội Danh thắng và Di tích tập 01