Đình Bùi Xá

Theo Ngọc phả và truyền thuyết trong dân thôn, thì đình Bùi Xá là nơi phung thờ Tam vị đại vương Tản Viên Sơn Thánh vào đời Duệ Vương. Đây là những anh hùng văn hoá đã có công giúp vua đánh giặc giữ nước, dạy dân chăn tằm dệt vải, mở mang canh nông. Vì vậy, trải các triều Đinh, Lê, Lý, Trần đều phong là Thượng đẳng phúc thần.

Theo lời các cụ cao niên trong làng kể lại thì xa xưa đình Bùi Xá là một ngôi đình to trong vùng với đầy đủ các hạng mục: Nghi môn, Tả hữu mạc, Thiêu hương, Đại bái, Hậu cung. Tổng thể mặt bằng kiến trúc của di tích bố cục kiểu chữ “đinh”. Đại bái là một công trình xây dựng gồm 3 gian, 2 mái chảy, lợp ngói ri, tường hồi bít đốc. Bờ nóc đắp bờ đinh, 2 đầu bờ nóc đắp 2 trụ. Vào bên trong, các bộ vì được làm thống nhất theo kiểu “kèo kẻ quá giang”. Công trình Đại bái này là sản phẩm của đợt trùng tu tôn tạo vào thời Duy Tân (1907-1915). Gian giữa Đại bái được bài trí một Hương án, hai bên là bộ bát bửu, phía trên có treo bức hoành phi đề bốn chữ Hán đề “Thánh cung vạn tuể”.

Qua Đại bái là tới toà Hậu cung được làm 2 gian kiểu tường hồi bít đốc 2 mái chảy lợp ngói ri cổ, phía trước được trổ ba cửa, cửa giữa được xây lửng còn hai cửa bên dùng để đi lại. Các bộ vì được làm theo kiểu “ván mê, cốn mê”, các bức cốn ở đây được chạm phượng hàm thư, phía dưới là các vân mây, tường hồi được vẽ hình hai con rồng chầu vào lưỡng nghi. Thân các cột cái trong hậu cung được treo các câu đối ca ngợi công đức của vị Thành hoàng làng.

Lễ hội hàng năm của làng Bùi Xá được tổ chức vào các ngày 12, 13, 14, 15 tháng giêng âm lịch với lễ vật dâng lên Thành hoàng làng gồm một con gà trống lông vàng mà không được điểm lông trắng, cùng các lễ vật chuối, oản và hoa quả, gà lễ phải được tinh bạch để dâng lên thành hoàng.

Đình đã được UBND tỉnh Hà Tây xếp hạng di tích lịch sử - văn hoá năm 2005.

Theo Hà Nội Danh thắng và Di tích tập 01