Danh thắng & Di tích Hà Nội

Quán Viên Dương (huyện Hoài Đức)

Sơn Dương (t/h) 03/08/2023 16:01

Quán Viên Dương thuộc địa phận xã Đức Thượng, huyện Hoài Đức, Hà Nội.

“Đan Sơn tứ quán” là câu nói truyền miệng của người dân vùng Hoài Đức tự hào về quê hương mình có tới bốn ngôi quán của đạo Lão. Một trong “tứ quán” đó được xây dựng ở thôn Chiền, xã Đức Thượng với tên gọi dân gian là quán Chiền. Ngôi quán còn có tên chữ là Viên Dương quán.

Theo truyền thuyết và sự tích ghi trong bài minh trên quả chuông của Viên Dương quán thì ngôi quán được Tể tướng Lữ Gia (nhà Triệu) hưng công xây dựng cách ngày nay hơn hai nghìn năm cùng với quán Linh Tiên. Truyền rằng, Lữ Gia đi du hành đến vùng đất này thì gặp các vị tiên đang đánh cờ, Tể tướng bèn xuống ngựa bái yết, các vị tiên liền bay về trời. Nhân đó, Lữ Gia cho xây dựng các quán Lão để cho các vị pháp sư tu luyện. Sau đó, có vị pháp sư là Lý Trang tu đạo thần tiên ở bản quán. Lúc trẻ, vị pháp sư này sống rất kham khổ, dùng rau phỉ để ăn nhưng vẫn kiên trì ngày đêm tụng kinh bản hạnh Ngọc Hoàng. Khi cây rau phỉ hoá thành cây xương bồ mọc trên đá thì vị pháp sư đắc đạo thành tiên bay lên trời... Nhân đó mới đặt tên cho huyện là Đan Sơn.

Năm Ất Dậu (1585) đời Mạc Mậu Hợp thấy Viên Dương quán nằm trên một địa thế rất đẹp, tuy không cao song có nhiều ao hồ, có dòng Nhuệ giang dẫn thuỷ, quy tụ hợp lưu nên Hiển cung Đại phu của triều Mạc là Nguyễn Định mới cho hưng công tu tạo Thượng điện và Hậu đường. Việc này được khắc trong bia đá dựng năm Hưng Trị thứ 2 (1589) đặt tại quán. Từ đó về sau quán Viên Dương còn qua nhiều lần tu bổ sửa chữa. Toà Tiền đường hiện nay là kết quả của lần tu tạo năm Giáp Tuất (1934). Các hạng mục khác như Tam quan, gác chuông, Thượng điện, nhà Tổ đều đã được sửa chữa, phục hồi.

Quán Viên Dương có bố cục kiểu chữ “đinh”

Tam quan - gác chuông được làm theo kiểu chồng diêm 2 tầng 8 mái. Hạng mục này đã có tự xa xưa, thời kỳ kháng chiến chống Mỹ do bị xuống cấp nặng không có điều kiện tu bổ nên đã dỡ đi. Tam quan hiện nay mới được phục hồi trên nền cũ theo kết cấu phổ biến của các Tam quan trọng các ngôi chùa Việt thời Nguyễn. Toàn bộ tầng dưới của Tam quan để trống, tầng trên treo quả chuông đồng “Viên Dương quán chung” đúc vào năm Gia Long thứ 16 (1817).

Toà Tiền đường gồm 7 gian 2 chái được xây dựng theo kiểu thức tường hồi bít đốc 2 mái chảy. Các bộ vì được làm theo lối kèo kẻ quá giang trốn hàng cột cái tiền. Sát tường hậu các gian bên được xây các bệ gạch là nơi toạ lạc của các bộ tượng Hộ pháp, Đức Ông, Thánh Hiền và tượng Hậu.

Toà Thượng điện 5 gian được nối liền với gian giữa Tiền đường kéo dài về phía sau tạo chuôi về. Các bộ vì Thượng điện được làm theo kiểu vì nóc chồng rường con nhị, vì nách kẻ suốt trên mặt bằng bốn hàng chân cột. Riêng bộ vì ngoài cùng được làm trốn hai cột cái, đặt trên hai thanh xà ăn mộng từ cột cái vì thứ hai ra tường hậu Tiền đường. Trong lòng Thượng điện được bài trí hương án và xây các bệ thờ bằng gạch làm nơi bài trí các pho tượng. Ở đây tượng thờ đã có sự đan xen giữa Đạo giáo với Phật giáo, song cơ bản vẫn là một Phật điện như: Bộ tượng Thập điện Diêm vương; bộ tượng Cửu Long và Phạm Thiên, Đế Thích; bộ tượng Quan Âm thiên thủ thiên nhãn với hai vị Bồ tát; bộ tượng Ngọc hoàng với tứ ngự ở xung quanh gồm hai tượng Nam Tào, Bắc Đẩu ở phía trước, Đông Nhạc Đại Đế và nữ thần Hậu Thổ Hoàng Địa Kỳ ở hai bên lùi về sau một chút; bộ tượng Tam Thanh; bộ tượng Di Đà Tam tôn và tượng Quan Âm Thị Kính, Quan Âm toạ sơn. Những pho tượng này có niên đại chủ yếu ở các thế kỷ XVIII - XIX, được tạo hình tỷ mỷ, tinh tế bằng gỗ mít hay đất luyện. Điều đáng quan tâm là tượng Phạm Thiên và Đế Thích không đội mũ bình thiên như trong nhiều chùa mà lại được tạc như hai vị thần trong Đạo giáo có vẻ như Văn Xương và Đế Quân. Còn bộ tượng Tam Thanh ở đây đã có nhiều đổi khác về mặt tạo hình so với tượng ở các quán Hội Linh, Lâm Dương, Hanh Thông. Tượng Thái Thanh đã được thể hiện cụ thể là sự hoá thân của Lão Tử, là giáo chủ của đạo Giáo ở Trung Quốc, được thể hiện khác hẳn Ngọc Thanh và Thượng Thanh, trong hình dáng một cụ già tóc đen nhưng có râu rất dài và bạc phơ, Bộ mặt của ba vị đều được làm khá thực theo những khuôn mẫu đời thường, không còn trầm tư nữa mà mở mắt nhìn thẳng, bình thản, da thịt trắng hồng, y phục màu nâu sẫm, chỉ có chụp tóc thếp vàng tạo sự loé sáng ở đỉnh đầu như muốn nhấn mạnh đến trí tuệ... Phải chăng đây là một cách Việt hoá để đưa đạo Lão từ cao xa vào đời sống thôn dã trong dân gian?

Theo “Lược sử đạo Giáo Việt Nam” của Vương Khả có thể coi đạo Lão (đạo Giáo) đã du nhập vào Việt Nam ngay sau khi ra đời ở Trung Quốc gắn liền với chính sách đô hộ của phong kiến phương Bắc. Quả chuông thời Ngô đúc năm 948 ở đình Đông Ngạc (Từ Liêm, Hà Nội) ghi chép một số việc về sinh hoạt đạo Giáo và việc phụng thờ Thái Thượng tam tôn.

Quán Viên Dương với những tư liệu (dù ít ỏi) đã góp phần xác nhận sự tồn tại của quán đạo Lão - một loại hình riêng trong các di tích kiến trúc tôn giáo Việt cổ truyền.

Quán Viên Dương đã được Bộ Văn hoá và Thông tin xếp hạng di tích kiến trúc nghệ thuật năm 2002./.

Theo Hà Nội Danh thắng và Di tích tập 02

Bài liên quan
(0) Bình luận
  • Bảo tàng Mỹ thuật ở giữa làng quê (huyện Ba Vì)
    Xứ Đoài là một vùng đất tối cổ - vùng địa văn hoá, địa thi hoạ - nơi mà con người có thể trải nghiệm đời mình trong hệ sinh thái tự nhiên của vùng đất, đi qua những truyền thuyết, cổ tích, để từ đó tạo nên tâm tính, giọng nói đặc trưng của con người xứ Đoài. Nắng và gió, núi và sông xứ Đoài đã gợi cảm hứng sáng tác cho một Tản Đà, một Quang Dũng và nhiều thi nhân, hoạ sĩ: từ Tô Ngọc Vân, Nguyễn Gia Trí đến Sĩ Tốt, Nguyễn Tiến Chung, Nguyễn Tư Nghiêm, Nguyễn Sáng... và những thế hệ văn nghệ sĩ sau này, ở họ đều có những sáng tác xuất sắc về xứ Đoài.
  • Bảo tàng Chiến sĩ cách mạng bị địch bắt tù đày (huyện Phú Xuyên)
    Đi khắp các vùng miền của Tổ quốc, những cựu tù binh Phú Quốc đã sưu tầm kỷ vật, di vật, tranh ảnh có liên quan đến các nhà tù trong hai cuộc kháng chiến chống thực dân Pháp và đế quốc Mỹ xâm lược mà đồng đội và các ông đã trải qua. Hơn 20 năm kiếm tìm và góp nhặt, Bảo tàng Chiến sĩ cách mạng bị địch bắt tù đày, do chính những người cựu tù năm xưa thành lập là những minh chứng chân thực về một thời oanh liệt và hào hùng của dân tộc.
  • Bảo tàng Quê hương phong trào chiếc gậy Trường Sơn (huyệnỨng Hoà)
    Hoà Xá là một làng quê nằm sát bờ tả sông Đáy, thuộc vùng ven chiêm trũng Khu Cháy. Nơi đây sớm có phong trào cách mạng ngay từ những năm 1930, là hậu phương trung thành của cuộc kháng chiến chống Pháp. Trong công cuộc kháng chiến chống Mỹ cứu nước, Hòa Xá được xem là quê hương của phong trào động viên thanh niên lên đường “xẻ dọc Trường Sơn đi cứu nước” và câu chuyện huyền thoại “chiếc gậy Trường Sơn”.
  • Khu Cháy, Bảo tàng Khu Cháy - một địa chỉ đỏ về truyền thống đấu tranh cách mạng ở Ứng Hoà, Phú Xuyên
    “Khu Cháy” là thuật ngữ để nói về một khu du kích trong thời kỳ kháng chiến chống Pháp gồm 22 xã ở phía nam huyện Ứng Hoà và tây huyện Phú Xuyên, Hà Nội.
  • Bảo tàng Tổng cục II (quận Hoàng Mai)
    Toạ lạc tại số 322 đường Lê Trọng Tấn, quận Hoàng Mai, Hà Nội trên khuôn viên rộng 3.500m2, gồm 2 tầng nhà và phần trưng bày ngoài trời, Bảo tàng Tổng cục II hiện lưu giữ 5.830 hiện vật, trong đó có nhiều hiện vật quý hiếm gắn liền với cuộc đời hoạt động của nhiều chiến sĩ tình báo xuất sắc của Quân đội nhân dân Việt Nam. Với chức năng phục vụ công tác nghiên cứu, tham quan học tập, giáo dục truyền thống, Bảo tàng Tổng cục II chính thức được Bộ Văn hoá - Thông tin công nhận nằm trong hệ thống các bảo tàng cấp 2 toàn quân.
  • Bảo tàng Binh chủng Thông tin (quận Ba Đình)
    Bảo tàng Binh chủng Thông tin thuộc loại hình bảo tàng lịch sử chuyên ngành quân sự, là thể chế văn hoá, có chức năng bảo quản và trưng bày các sưu tập về lịch sử Binh chủng Thông tin liên lạc nhằm phục vụ nhu cầu nghiên cứu, giáo dục, tham quan và hưởng thụ văn hoá của cán bộ, chiến sĩ trong Binh chủng và nhân dân, bạn bè quốc tế.
Nổi bật Tạp chí Người Hà Nội
Đừng bỏ lỡ
  • Phường Xuân Phương: Sẵn sàng vận hành, nâng cao chất lượng phục vụ nhân dân
    Chiều 30/6, Đảng uỷ - HĐND - UBND - UBMTTQ Việt Nam phường Xuân Phương đã tổ chức Lễ trao các quyết định của Thành phố về công tác cán bộ tại phường.
  • Danh sách Bí thư, Chủ tịch 126 xã, phường Hà Nội
    Sáng 30/6, Hà Nội công bố Nghị quyết của Ủy ban Thường vụ Quốc hội về sắp xếp các đơn vị hành chính cấp xã, phường và chỉ định nhân sự cấp ủy, lãnh đạo HĐND, UBND, Ủy Ban MTTQ Việt Nam cấp xã, phường.
  • Cơ hội trải nghiệm văn hóa truyền thống tại “Ngôi nhà chung”
    Từ ngày 1 đến 31/7/2025, Làng Văn hóa - Du lịch các dân tộc Việt Nam (Đồng Mô, Sơn Tây, Hà Nội) tổ chức chuỗi hoạt động với chủ đề “Về làng trải nghiệm nét văn hóa truyền thống”. Sự kiện có sự tham gia của hơn 100 đồng bào đến từ 16 dân tộc, nhằm tạo sân chơi bổ ích ngày hè cho thiếu nhi, đồng thời giới thiệu những giá trị đặc sắc trong đời sống văn hóa của cộng đồng 54 dân tộc Việt Nam.
  • “Gặp tôi trong tương lai”: Khơi dậy ước mơ nghề nghiệp từ trang sách thiếu nhi
    Sáng 29/6/2025, tại Nhà xuất bản Kim Đồng, lễ khai mạc trưng bày “Gặp tôi trong tương lai” đã diễn ra, mở đầu cho chuỗi hoạt động tổng kết chương trình kêu gọi ý tưởng sáng tác sách thiếu nhi. Đây là một sáng kiến được khởi xướng bởi The Initiative of Children’s Book Creative Content (ICBC), phối hợp thực hiện cùng ECUE VGEM và Nhà xuất bản Kim Đồng, với sự hỗ trợ kỹ thuật và tài chính từ chương trình Investing in Women, một sáng kiến của Chính phủ Australia.
  • Khán giả Hà Nội chuẩn bị được thưởng thức kịch rối truyền thống Bunraku Nhật Bản
    Ra đời từ đầu thế kỷ 17 và phát triển rực rỡ trong thời kỳ Edo, Bunraku không chỉ là di sản văn hóa đặc sắc của Nhật Bản mà còn được UNESCO công nhận là Di sản văn hóa phi vật thể đại diện của nhân loại vào năm 2003.
  • UNESCO trao Bằng công nhận Công viên địa chất toàn cầu Lạng Sơn
    Công viên địa chất toàn cầu UNESCO Lạng Sơn là minh chứng rõ nét cho nỗ lực gìn giữ và quảng bá di sản văn hóa Việt Nam cùng với các di sản văn hóa phi vật thể như tín ngưỡng thờ Mẫu, hát Then của người Tày, Nùng, Thái...
  • 9 tựa sách hay trong Tủ sách gia đình của Nhã Nam
    Ngày Gia đình Việt Nam 28/6 là dịp để mỗi người lắng lại, cảm nhận rõ hơn giá trị của tình thân, của những khoảnh khắc bên nhau giản dị mà quý giá. Trong nhịp sống hiện đại, một trong những cách đẹp đẽ để giữ gìn và bồi đắp sợi dây gắn kết gia đình chính là cùng nhau đọc sách – những cuốn sách đầy yêu thương, sẻ chia và thấu cảm. Hiểu được điều đó, Nhã Nam đã kỳ công tuyển chọn và xây dựng Tủ sách Gia đình. Đây là những cuốn sách giúp nuôi dưỡng tâm hồn trẻ thơ, lan tỏa giá trị yêu thương trong mỗi mái ấm, để mỗi em bé đều được lớn lên trong vòng tay chan chứa hạnh phúc của gia đình.
  • Phu nhân Tổng Bí thư và Tổng Giám đốc UNESCO tham dự triển lãm ảnh "Chúng tôi có thể"
    Các tác phẩm là sản phẩm tiêu biểu của dự án “Chúng tôi CÓ THỂ” – sáng kiến phối hợp giữa UNESCO và Bộ Giáo dục và Đào tạo, hướng đến mục tiêu trao quyền học tập và phát triển toàn diện cho phụ nữ và trẻ em gái dân tộc thiểu số tại các vùng khó khăn.
  • Người đẹp Phú Yên Hà Trúc Linh đăng quang Hoa hậu Việt Nam 2024
    Hà Trúc Linh - 21 tuổi, quê Phú Yên, sinh viên Đại học Tài chính Marketing TP HCM - vượt top 24 để đoạt vương miện Hoa hậu Việt Nam 2024.
  • Ra mắt sách “Phụ nữ bàn về vấn đề phụ nữ trên Phụ nữ tân văn"
    Nhà xuất bản Phụ nữ Việt Nam vừa ra mắt cuốn sách "Phụ nữ bàn về vấn đề phụ nữ trên Phụ nữ tân văn", tuyển chọn các bài viết tiêu biểu của nữ trí thức trên tuần báo Phụ nữ tân văn – một diễn đàn quan trọng trong phong trào nữ quyền Việt Nam đầu thế kỷ XX. Ấn phẩm dày 600 trang, do Đoàn Ánh Dương biên soạn và giới thiệu, được phát hành trên toàn quốc từ tháng 6/2025.
Quán Viên Dương (huyện Hoài Đức)
POWERED BY ONECMS - A PRODUCT OF NEKO