Đình Giáo Hạ (huyện Phúc Thọ)

Đình Giáo Hạ thờ Ả Lã Nương Đê, một nữ tướng tài giỏi đã giúp Hai Bà Trưng đánh đuổi giặc Tô Định ra khỏi đất nước đầu những năm 40, nêu cao tấm gương trung dũng hy sinh để cứu nước muôn đời bất diệt. Nhân dân Giáo Hạ đã tôn vinh và lập bà làm Thành hoàng thờ tại đình làng.

Di tích đình Giáo Hạ được xây trên khu đất rộng, theo hướng nam với quy hoạch mặt bằng gồm một sân gạch rộng phía trước, cạnh sân về phía phải là nhà Tả mạc ba gian. Phần kiến trúc chính có hình chữ “đinh” gồm: Đại bái và Hậu cung.

Đại bái có quy mô lớn, gồm 3 gian 2 chái. Các bộ vì chính được làm theo kiểu kèo cầu chữ “đinh” và bộ kẻ ở dưới với 4 hàng cột gỗ chịu lực. Bộ vì ở phía đầu hồi làm theo hình thức chồng rường, trụ trốn cột đặt trên xà ngang to, dày. Mỗi góc mái có một bộ kẻ bó chạy xuống đầu cột trụ trốn để đỡ các đạo cong. Mái đình lợp ngói ri mũi mỏng, dạng bốn mái với các đầu đao uốn cong. Bờ nóc đắp dạng bờ đinh. Ngoài hai đầu hồi làm nổi đầu rồng đang nhìn về giữa mái. Bờ dải có những khối tượng tròn hình rồng, long mã hướng mặt vào nhau.

Hậu cung là một nền nhà ngang nằm sát phía sau của Đại bái, gồm 1 gian 2 chái, mặt trước thông với Đại bái bằng những ô cửa lớn. Các bên xây tường bao quanh. Bộ mái lợp ngói ta, dạng bốn mái có đao cong. Chính giữa bờ nóc chữ “đinh” có trang trí nổi một mặt trời, nửa trên đầu hổ phù hai bên là rồng đang chạy về phía nóc mái. Kiến trúc bộ vì làm theo hình thức chồng rường kẻ bẩy. Lòng nhà có sân cao dùng làm cung cấm thờ Thành hoàng làng.

Nghệ thuật trang trí trong đình Giáo Hạ nhìn chung đơn giản với các tích dân gian: rồng, phượng, hoa lá mang phong cách của thời Lê muộn. Ngoài ra, đình Giáo Hạ hiện còn lưu giữ được một số di vật có giá trị như: hương án, kiệu, long ngai, bài vị, thần phả, sắc phong... có niên đại thế kỷ XVIII.

Đình Giáo Hạ đã được Bộ Văn hóa và Thông tin xếp hạng di tích kiến trúc nghệ thuật năm 1990./.

Theo Hà Nội Danh thắng và Di tích tập 01