Chùa Nha (quận Long Biên)

Đống Lim, gắn liền với huyền tích xây dựng cung cũ Cổ Bi ở cách đó không xa, truyền thuyết dân gian vẫn lưu giữ cách lý giải độc đáo về tên gọi kể trên. Tục truyền, hồi đó trong một đêm, song song với việc xây dựng cầu đá và 95 gò đống, cung điện ở Cổ Bi, thì các tiên nữ cũng khẩn trương xây dựng ngôi chùa. Công trình đang được tiến hành thì Thần bản thổ của khu vực này đã ngăn việc xây dựng bằng cách giả tiếng gà gáy để các tiên nữ tưởng trời sắp sáng mà bay về trời. Sáng hôm sau, mọi người quanh vùng kéo đến chỉ thấy 4 cột gỗ lim to được dựng, một bè gỗ lim lớn dưới sông Nghĩa Trụ. Nhân dân các làng tranh nhau kéo gỗ nhưng không chuyển, riêng chỉ người thôn Nha mới kéo nổi và dựng tiếp được chùa. Từ đó, chùa mang tên Cổ Linh (tên xã Long Biên khi trước), hay còn gọi là chùa Nha, chùa Đống Lim. Từ truyền thuyết, cũng như các tài liệu hiện còn cho thấy nhiều khả năng niên đại xây dựng của di tích là đầu thế kỷ XVIII, dưới thời Lê - Trịnh, cuối thế kỷ chùa đã trở thành một thắng cảnh lớn, đã miêu tả trong Thượng Kinh ký sự của Hải Thượng Lãn Ông Lê Hữu Trác là “Cảnh chùa miếu huy hoàng.”. Cùng vào thời gian này nhiều pho tượng đẹp của chùa đã ra đời. Đến đầu thời Nguyễn, làng đúc quả chuông lớn “Cổ Linh tự chung”, sau đó Tiền đường, Tam bảo, nhà Tổ và nhà Mẫu được dân làng cùng thập phương cung tiến để trùng tu, mở rộng. Kiến trúc ngôi chùa hiện nay mang nhiều dấu ấn của những lần tu sửa vào thời Nguyễn.

Ngay từ khi ra đời và trong suốt quá trình tồn tại, ngôi chùa luôn gắn bó mật thiết với từng chặng đường của lịch sử dân tộc. Trong cuộc kháng chiến chống Pháp (1946 - 1954), trước sự phát triển của phong trào chiến tranh du kích, thực dân Pháp đã phá huỷ nhà dải vũ của chùa để xây lô cốt bảo vệ tuyến đường sắt Hà Nội - Hải Phòng.

Ngoài hệ thống tượng tròn, chùa Cổ Linh còn bảo lưu được một số di vật quý như quả chuông đồng lớn “Cổ Linh tự chung” có niên đại đầu thế kỷ XIX và nhiều hoành phi, câu đối cùng những cổ vật có giá trị khác.

Chùa Nha đã được Bộ Văn hoá và Thông tin xếp hạng di tích lịch sử, kiến trúc nghệ thuật năm 1990./.

Theo Hà Nội Danh thắng và Di tích tập 02