Đình Kim Hoàng

Đình Kim Hoàng thờ thần sông và thần đất, về sau được lịch sử hoá thành tướng tài thời Hùng Vương, song vẫn gợi nguồn gốc Bạch Hạc Tam Giang. Đây là một trong những hình thái tín ngưỡng nguyên thuỷ của cư dân nông nghiệp lúa nước.

Đình được xây dựng tại xóm Đình, quay hướng tây trên một khu đất cao ráo, phía trước là hồ nước. Mới đầu, đình chỉ có một toà Đại đình, kiến trúc chữ “nhất”, đến năm 1847, dưới triều vua Tự Đức mới xây thêm phần Hậu cung để tạo thành chữ “đinh”. Đến đời vua Thành Thái (1889 - 1907) lại xây thêm dãy Tả, Hữu mạc và đến năm 2003 thì bổ sung thêm Nghi môn, ban thờ thần nông.

Tả, hữu mạc nằm song song với nhau, quay mặt vào khoảng sân rộng trước Đại bái, các bộ vì được làm khá đơn giản theo kiểu “chồng rường”, được bào trơn đóng bén, không chạm khắc trang trí.

Đại bái dựng trên một nền đất cao với ba bậc, cao hơn mặt sân khoảng 0,45m, có chiều dài 21,83m, rộng 11,47m. Các bộ vì được làm theo 2 kiểu thức khác nhau, 4 bộ vì giữa làm theo kiểu “giá chiêng” kết hợp với “chồng rường” với 2 trụ trốn đặt trên câu đầu. Các đầu dư chạm khắc rất tỉ mỉ hình đầu rồng ngậm ngọc mang phong cách cuối thế kỷ XVII đầu thế kỷ XVIII. Phần “giá chiêng” có lòng hẹp để trống và không còn bưng lá đề như thời trước. Trên các con rường của vì nóc được chạm khắc hình vân xoắn, đạo mác... Hai bộ vì nách được làm theo kiểu “cốn chồng rường”, giữa các con rường lúa những ván nong mỏng tạo thành mảng cốn kín, tạo diện không gian trang trí.

Toà Đại bái có 4 mái, hai mái chính rộng, hai mái bên hẹp hơn, toàn bộ mái đình được lợp bằng ngói mũi hài. Bờ nóc và bờ dải đắp bờ định, trên đầu bờ nóc là hai con kìm, ở khúc gấp đặt các con xô mang phong cách thế kỷ XVIII.

Hậu cung được chia là 3 gian, các bộ vì được làm theo kiểu “giá chiêng chồng rường” trên 4 hàng chân cột. Hầu hết các bộ vì này được bào trơn đóng bén, ít được trang trí. Xung quanh Hậu cung được xây tường trát vữa, dọc hai bên tường có lối thống với sân sau Đại bái, mái được lợp bằng ngói ri loại nhỏ, bên dưới lót bằng một lớp ngói chiếu hình chữ nhật.

Hiện trong đình còn lưu giữ nhiều di vật quý hiếm như long ngai, bài vị mang phong cách nghệ thuật thế kỷ XVIII, bộ chấp kích có niên đại thế kỷ XVIII, chuông đúc năm Thiệu Trị thứ nhất (1841), 12 đạo sắc phong thời Nguyễn, 1 cuốn thần phả, hoành phi, câu đối.

Đình Kim Hoàng đã được Bộ Văn hoá và Thông tin xếp hạng di tích kiến trúc nghệ thuật năm 1990.

Theo Hà Nội Danh thắng và Di tích tập 01