Sen là một loại cây thủy sinh sống lâu năm. Trong thời kỳ cổ đại, nó đã từng là loại cây mọc phổ biến dọc theo bờ sông Nin ở Ai Cập. Người Ai Cập cổ đại sùng kính hoa sen và sử dụng nó trong các nghi thức tế lễ. Từ Ai Cập, nó đã được đem đến Assyria và sau đó được trồng rộng rãi khắp các vùng Ba Tư, Ấn Độ và Trung Quốc.
Ngày nay, loài hoa này đã tuyệt chủng tại Châu Phi nhưng lại phát triển mạnh ở miền Nam Châu Á và Australia. Sen là quốc hoa của Việt Nam và Ấn Độ.
Thân rễ của sen mọc trong các lớp bùn ở ao hay sông hồ, lá thì nổi ngay trên mặt nước. Các thân già có nhiều gai nhỏ. Hoa thường mọc trên các thân to và nhô cao vài cm phía trên mặt nước. Thông thường, sen có thể cao tới 1,5 m và phát triển các thân rễ bò theo chiều ngang tới 3m. Lá sen to với đường kính tới 60 cm, trong khi những bông hoa to nhất có đường kính tới 20cm.
Hoa sen có nhiều màu, điển hình là màu trắng, màu vàng, hay hồng. Tại Hà Nội, người dân chủ yếu trồng hai màu chính là màu hồng và màu trắng.
Tại Hà Nội, cánh hoa sen đôi khi được sử dụng để tô điểm món ăn, trong khi thân rễ (ngó sen) có thể dùng chế biến nhiều món ăn như: súp, canh, món xào...
Nhị hoa được phơi khô và dùng để ướp chè. Các hạt nhỏ lấy ra từ bát sen có nhiều công dụng và có thể ăn tươi khi non hoặc sấy khô và cho nổ tương tự như bỏng ngô. Hạt sen già cũng có thể luộc cho đến khi mềm và được dùng trong các món như chè sen hay mứt sen.
Tâm sen nằm trong các hạt sen được lấy ra từ bát sen cũng được sử dụng như một loại trà giúp an thần và thanh nhiệt. Từ rất lâu, lá sen được người Hà Nội dùng để gói cốm, một trong những đặc sản riêng có của người Hà Nội.
Vào tháng 6, tại các con đường của Hà Nội như đê Yên Phụ, Mai Xuân Thưởng, Hàng Trống, Hoàng Diệu..., người ta dễ dàng bắt gặp những xe đạp hoa chở đầy sen hồng, sen trắng bọc trong chiếc lá sen xanh gợi nên một mùa hạ bình yên với những xúc cảm trong veo...