Vở chèo cổ "Trinh Nguyên" do NSND Trần Quốc Chiêm phục dựng: Cổ vũ con người luôn vươn lên hướng thiện

Vở chèo cổ “Trinh Nguyên” là một trong những tác phẩm tiêu biểu, được coi là chuẩn mực của sân khấu chèo truyền thống Việt Nam. Không chỉ hấp dẫn bởi lối kể chuyện dân gian mộc mạc mà còn lay động lòng người nhờ thông điệp nhân văn sâu sắc.

Cốt truyện nói về một người tên là Tôn Dân góa vợ từ khi còn rất trẻ và anh đã đi bước nữa với một phụ nữ người tên là Trinh Nguyên. Tuy nhiên, chẳng bao lâu sau Tôn Dân mất sớm để lại người vợ trẻ và hai đứa con. Nàng Trinh Nguyên ở vậy một mình nuôi dạy con chồng là Tôn Mạnh và con đẻ là Tôn Trọng. Hai anh em đến tuổi khôn lớn được mẹ cho đi học. Đến ngày giỗ cha, hai anh em xin thầy về nhà, trên đường về hai anh em gặp một xác người chết bên đường. Hai anh em tỏ lòng xót thương cho người xấu số nên đã đào đất chôn cất. Tuy nhiên, đúng lúc đó quan xã đi qua bắt gặp. Với bản chất tham lam, tên quan xã đã đòi tiền hối lộ, vì nghèo không có tiền nộp cho quan nên cả hai anh em bị vu khống tội giết người... Quan Án sát xét xử giết một và tha cho một. Nàng Trinh Nguyên xin chết thay cho các con không được chấp thuận nên đã xin giết con đẻ của mình để con riêng của chồng được sống vì lý do nó đã thiệt thòi hơn vì mẹ mất sớm. Trước hành động cao cả của Trinh Nguyên, cùng sự điều tra kỹ càng vụ án, Quan Án sát đã giải oan cho hai con, để cho mẹ con Trinh Nguyên được đoàn tụ vẹn toàn...

Câu chuyện cảm động đã phác thảo nên hình tượng nàng “Trinh Nguyên” tài đức vẹn toàn; một mình tảo tần nuôi hai con thơ trưởng thành Tôn Trọng (con ruột), Tôn Mạnh (con riêng) của chồng. Nàng không phân biệt máu mủ, yêu thương cả hai bằng tấm lòng bao dung và tình mẫu tử rộng lớn…

Trong phiên tòa xử án đầy căng thẳng, nàng Trinh Nguyên đã có hành động hy sinh cao cả, xin chết thay con, thậm chí chấp nhận cho con ruột lĩnh án tử để cứu con riêng của chồng. Chính sự hy sinh này đã khiến vị quan xử án cảm động và cuối cùng minh oan cho cả ba mẹ con.

Vượt lên câu nói dân gian “Mấy đời bánh đúc có xương, mấy đời dì ghẻ mà thương con chồng”, nhân vật Trinh Nguyên đã khắc họa một hình tượng người mẹ kế đầy đức hạnh, và rộng hơn là chân dung người phụ nữ Việt Nam giàu lòng nhân ái cùng đức hy sinh vì người khác.

Vở chèo cổ “Trinh Nguyên” được NSND Trần Quốc Chiêm, NSƯT Đoàn Đình Vinh chỉnh lý và biên soạn. NSND Trần Quốc Chiêm cũng chính là đạo diễn của tác phẩm này. Vở diễn có sự tham gia của các diễn viên: Quỳnh Trang (vai Trinh Nguyên), Kim Liên (vai Tôn Mạnh), Bảo Yến (vai Tôn Trọng), Nhật Tín (vai Tôn Dân), Nam Cường (vai Thầy đồ), Đào Dũng (vai Thầy bói), Gia Hưng (vai Quan án sát), Hồng Thắng (vai Thầy xá)… cùng tập thể nam nữ diễn viên, nhạc công Nhà hát Chèo Hà Nội.

NSND Trần Quốc Chiêm cho biết, trong 7 vở chèo cổ kinh điển gồm Quan Âm Thị Kính, Trinh Nguyên, Trương Viên, Xúy Vân, Từ Thức, Lưu Bình – Dương Lễ và Nàng Thiệt Thê, NSND Trần Quốc Chiêm đã phục dựng thành công 4 vở cho Nhà hát Chèo Hà Nội, với tâm nguyện trao truyền tinh hoa nghệ thuật chèo truyền thống đến các thế hệ nghệ sĩ trẻ.

“Không phụ lòng mong mỏi của những nghệ sĩ và những người làm nghề luôn đau đáu gìn giữ nghệ thuật dân tộc, vở chèo cổ “Trinh Nguyên” đã được phục dựng công phu, giữ đúng tinh thần nguyên bản nhưng vẫn gần gũi, dễ tiếp cận với khán giả hôm nay. Đây là nỗ lực không chỉ để bảo tồn giá trị văn hóa truyền thống, mà còn là cách để chèo tiếp tục sống, lan tỏa và phát triển bền vững trong đời sống đương đại đóng góp tích cực vào sự phát triển các ngành công nghiệp văn hoá Thủ đô.” NSND Trần Quốc Chiêm chia sẻ.

Đảm nhận vai Trinh Nguyên, nghệ sĩ Quỳnh Trang chia sẻ, nhân vật Trinh Nguyên đã thu hút tôi ngay từ cái tên, bởi tôi biết đây là một trong 7 vở chèo kinh điển. Là một người phụ nữ của gia đình và cũng là một người mẹ, hình ảnh người mẹ chịu thương chịu khó, tần tảo nuôi con rất gần gũi với tôi. Một mình nuôi con mình đã khó, Trinh Nguyên lại còn nuôi cả con chồng sau khi chồng mất sớm.

Nghệ sĩ Quỳnh Trang cho biết, chi tiết khiến chị xúc động nhất chính là khoảnh khắc nhân vật Trinh Nguyên buộc phải đưa ra quyết định sinh tử lựa chọn một trong hai người con để nhận tội chết thay. Dù đau đớn tột cùng, nàng vẫn phải gạt nước mắt, giữ vững lý trí để cứu lấy đứa con không do mình sinh ra. Khi quyết định giết con ruột, xin tha cho con chồng, Trinh Nguyên như chết lặng vì chạm đến tận cùng nỗi đau của một người mẹ.

“Tôi luôn cố gắng hóa thân trọn vẹn vào nhân vật để truyền tải hình ảnh Trinh Nguyên một cách chân thực và sâu sắc nhất đến với khán giả” Nghệ sĩ Quỳnh Trang chia sẻ.

Khán giả Nguyễn Bình xúc động chia sẻ sau buổi công diễn, tôi đã từng xem nhiều vở chèo, nhưng vở “Trinh Nguyên” thực sự để lại ấn tượng rất sâu sắc. Câu chuyện không chỉ cảm động mà còn khiến người xem phải suy ngẫm về tình mẫu tử thiêng liêng, lòng hiếu thảo và sự hòa thuận giữa anh em cùng cha khác mẹ. Tôi đặc biệt xúc động với cảnh người mẹ Trinh Nguyên phải đưa ra lựa chọn đau lòng giữa hai người con đó là một khoảnh khắc nghẹn ngào.

Bà Bình cũng bày tỏ sự trân trọng đối với nỗ lực phục dựng thành công vở chèo cổ “Trinh Nguyên” của NSND Trần Quốc Chiêm và ê-kíp nghệ sĩ, các nghệ sĩ diễn rất chân thực, giọng hát sâu lắng, trang phục đẹp, sân khấu được dàn dựng chỉn chu, thể hiện sự đầu tư và tâm huyết với nghề. Tôi mong rằng sẽ có thêm nhiều vở chèo kinh điển như “Trinh Nguyên” được đưa trở lại sân khấu, để khán giả trẻ có cơ hội thưởng thức và hiểu hơn về những giá trị văn hóa truyền thống quý báu của dân tộc.

Vở diễn không chỉ khắc họa rõ nét tình mẫu tử, lòng hiếu thảo, nghĩa tình anh em mà còn ngợi ca những giá trị đạo đức truyền thống cần được gìn giữ và lan tỏa. Vở diễn kết thúc có hậu đã "chạm" đến nơi sâu thẳm tâm hồn của bao thế hệ người Việt. Tác phẩm đã khơi dậy tinh thần đạo hiếu muôn đời dù trong hoàn cảnh nào cốt cách tâm hồn con người Việt Nam vẫn luôn toả sáng vươn lên hướng thiện và ước vọng về một cuộc sống chan hoà các giá trị chân - thiện - mỹ. Vở diễn chứa đựng thông điệp sâu sắc, thấm đẫm tình người, lấp lánh niềm hy vọng cùng sự tin yêu vào những điều tốt đẹp sẽ vẫn còn đọng lại mãi trong trái tim khán giả.

Với bản phục dựng lần này, NSND Trần Quốc Chiêm không chỉ góp phần bảo tồn tác phẩm chèo cổ kinh điển, mà còn mở ra cơ hội cho lớp diễn viên trẻ học hỏi từ thế hệ đi trước một hướng đi thiết thực để gìn giữ và phát huy nghệ thuật chèo trong bối cảnh hiện nay./.