Tượng đài vua Lê Thái Tổ nằm trong quần thể kiến trúc ở số 16 phố Lê Thái Tổ (phường Hàng Trống, quận Hoàn Kiếm), là một trong những tượng đài cổ nhất ở Hà Nội. Tượng vua Lê và quần thể kiến trúc tưởng niệm do Kinh lược sứ Bắc Kỳ Hoàng Cao Khải dựng vào năm 1894 để tưởng nhớ công ơn của vị vua đã đánh thắng giặc, giành độc lập cho dân tộc và ghi dấu truyền thuyết trả gươm cho Rùa thần ở hồ Hoàn Kiếm. Nơi dựng tượng trước kia từng có một đền thờ vua Lê Thái Tổ, nhưng sau không còn nữa.
Quần thể công trình gồm 3 hạng mục chính, được bố cục đăng đối theo một trục thần đạo. Từ ngoài vào là cổng, nhà phương đình, trong cùng là tượng đài. Cổng được xây gạch theo kiểu tam quan - tứ trụ sát với hè đường; phương đình mở bốn phía, có dạng cổ diêm với hai tầng mái, trang trí hình rồng ở các cột trụ và đầu đao mái, đỉnh mái có thiên hồ.
Tượng đài vua Lê nằm ở trong cùng, có kiến trúc theo kiểu trụ biểu phương Tây với bức tượng đặt trên đỉnh trụ đá, được đúc bằng đồng, cao khoảng 1,2m, tay phải cầm kiếm hơi chúc xuống (trong tư thế trả gươm), tay trái chống vào hông, đầu đội mũ bình thiên, mặc áo long bào. Bức tượng tuy nhỏ nhưng được đúc tinh tế, thể hiện khát vọng hòa bình của dân tộc.
Kể từ khi tượng được dựng, việc hương khói do các quan nhà Nguyễn ở Hà Nội chịu trách nhiệm. Nhưng từ khi chính phủ Pháp xóa bỏ Nha Kinh lược thì khu di tích bị bỏ hoang. Tháng 8-1964, Mỹ ném bom miền Bắc, khu tưởng niệm vua Lê bị đóng cửa đến năm 1998. Tháng 7-2000, Hà Nội hoàn thành việc trùng tu, tôn tạo di tích đúng dịp kỷ niệm 990 năm Thăng Long - Hà Nội.
Ngày nay, tượng đài - khu tưởng niệm vua Lê cùng với đình Nam Hương (ngôi đình cổ vừa được tu bổ, tôn tạo nằm trong khuôn viên) là một di tích quan trọng của quần thể danh thắng hồ Hoàn Kiếm, điểm đến không thể bỏ qua đối với du khách khi đến Hà Nội.
.png "Triển lãm \" Litaliti ”: Trải nghiệm nghệ thuật từ những tác phẩm kích thước nhỏ của nghệ sĩ ba miền")
