Cách thà nh phố Hà Giang gần năm chục cây số đường bộ (và cũng chỉ có thể đến đây duy nhất bằng đường bộ) vử phía Bắc, men theo những con đường khúc khuỷu, ngoằn ngoèo của nơi cực bắc tổ quốc, vượt qua dốc Bắc Sum cao ngất trong mây là những người thích trải nghiệm mạo hiểm đã chạm cổng trời Quản Bạ.
Thị trấn Tam Sơn thơ mộng được ví như "Đà Lạt của vùng cao Tây Bắc"
Đứng từ đây có thể ngắm nhìn thị trấn Tam Sơn thơ mộng quanh năm mát mẻ được ví như Đà Lạt của vùng cao Tây Bắc", đặc biệt được tận mắt chiêm ngườ¡ng Núi Đôi Quản Bạ tròn trịa, đầy quyến rũ và mê hoặc.
Núi Đôi còn gắn với những câu chuyện truyửn thuyết được đồng bà o các dân tộc nơi đây lưu truyửn từ đời nà y sang đời khác cho đến tận ngà y nay. Trong đó có một câu chuyện rất cảm động kể rằng: Xưa kia, ở vùng đất nà y có một chà ng trai người H™mông tuấn tú, có tà i thổi đà n môi. Tiếng đà n môi của chà ng réo rắt như tiếng suối, ríu rít lảnh lót như tiếng chim rừng, lúc lại sâu lắng, trầm bổng, da diết như tiếng gió giữa đêm khuya cứ bay xa, bay xa mãi. Có một nà ng tiên trên thượng giới tên là Hoa Đà o xinh đẹp tuyệt trần tình cử nghe được tiếng đà n môi của chà ng đã theo gió trốn xuống trần gian tìm người thổi đà n môi. Phải lòng chà ng nên nà ng tìm cách ở lại vùng đất nà y. Họ nên vợ nên chồng và sinh được một bé trai kháu khỉnh.
Ngọc Hoà ng phát hiện ra chuyện Hoa Đà o bử trốn xuống trần gian lấy người phà m trần đã vô cùng giận dữ, sai người đi bắt nà ng vử. Nà ng khóc lóc van xin cho nà ng được ở lại nuôi con nhưng không được. Thương chồng một mình nuôi con vất vả, thương con thơ thiếu bầu sữa mẹ, nà ng đã bử lại đôi nhũ của mình dưới hạ giới cho con bú. Đôi nhũ căng tròn nuôi con nà ng ngà y cà ng khôn lớn, sau nà y đã biến thà nh hai quả núi dáng hình như bầu vú mẹ, tròn trịa, đửu đặn đến lạ thường. Hai quả núi đó được gọi là Núi Đôi hay núi Cô Tiên. Tương truyửn nhử dòng sữa của nà ng mà vùng đất nà y có khí hậu vô cùng mát mẻ, các loại hoa trái như đà o, mận, lê, hồng,... có hương vị thơm ngon kử³ lạ, rau trái thì luôn xanh tươi, lúa ngô tươi tốt. Nước mắt khóc thương chồng con của nà ng đã biến thà nh dòng sông Miện xanh ngắt, mơ mà ng trôi trên biển đá tai mèo, ôm lấy cả rẻo đất phía sau cổng trời huyửn thoại.
Núi Đôi Quản Bạ tròn trịa, đầy quyến rũ và mê hoặc
Cũng có câu chuyện khác kể vử một đôi trai gái yêu nhau, chà ng trai khổng lồ đem lòng yêu người con gái xinh đẹp nơi đây, mặc dù ở tận nơi xa, nhưng chà ng trai luôn vượt non cao, suối sâu để đến với người yêu nơi thung lũng xinh đẹp nà y.
Gia đình người con gái muốn thử sức chà ng trai miửn sơn cước để kén rể, bèn thách rằng, nếu chà ng trai ngăn được sông Đông Hà chảy ngược và o thung lũng nơi gia đình cô gái ở (ngà y nay là thị trấn Tam Sơn) thì gia đình sẽ chấp nhận chà ng là m con rể.
Chà ng khổng lồ nhận lời, mỗi bữa ăn 7 chõ cơm, ngà y đêm gánh những quả núi vử thung lũng để đắp dòng chảy ngăn sông Đông Hà vử thung lũng.
Và o một ngà y, đang miệt mà i gánh đất để ngăn sông, chà ng trai nhận được tin mẹ chết, quá đột ngột và đau khổ, quang gánh của chà ng khổng lồ va và o dãy núi cao bị gãy, vội vã chà ng chạy vử quê chịu tang mẹ, không biết vì lý do gì mà chà ng khổng lồ đi mãi không trở lại.
Người con gái chung thủy đã mửi mòn chử đợi người yêu, ngà y ngà y nà ng đi quanh thung lũng để ngắm những thà nh quả đang dang dở của chà ng, mắt nà ng luôn hướng vử cổng trời mong ngóng chà ng trai trở lại, nà ng ngả lưng nơi gần chiếc đòn gánh của người yêu để trông chử chà ng và chử đợi quá lâu đến nỗi nà ng đã hóa thân thà nh núi để mãi mãi đợi chử người yêu.
Đòn gánh của chà ng khổng lồ bị gãy hóa thà nh dãy núi đòn gánh ông khổng lồ, tiếng địa phương gọi là dãy núi "Phia Pới". Giữa thị trấn Tam Sơn hiện nay có ba ngọn núi do chà ng khổng lồ gánh vử để ngăn sông, nhân dân nơi đây gọi tên ba ngọn núi là : "Pu Tỉnh" (núi Sáng), "Pu Vang" (núi Và ng ), "Pu Phia Nú" (núi Đá chuột).
Bước chân chạy vội vã của chà ng khổng lồ tạo thà nh 9 cái hồ nước sâu ở các là ng còn đó đến ngà y nay, nhân dân nơi đây gọi tên các hồ là : Sum Pưn, Thâm Rí, Thâm Lâu, Thâm Nán, Thâm Nậm Đăm, Thâm Lùng Pết... 4 hồ khác bị lấp do san ủi là m nhà . Còn người con gái hóa thân thà nh núi chử đợi người yêu, ngà y nay vẫn còn đó Núi Đôi - Hiện thân bộ ngực căng tròn của người con gái".
Hai câu chuyện tình đẹp mà bi trên là trí tưởng tượng diệu kì của dân gian, tô thắm thêm cho dáng hình quê hương xứ sở. Cũng vì điửu đó mà người dân ở đây đửu cho rằng dòng sữa của nà ng mà vùng đất nà y có khí hậu vô cùng mát mẻ, các loại hoa trái như Đà o, Mận, Lê, Hồng thơm ngon kử³ lạ, rau trái thì luôn xanh tươi, lúa ngô luôn tươi tốt trở thà nh vùng đất trù phú. Đặc biệt, con gái sinh ra tại vùng đất Núi Đôi nà y xinh đẹp có tiếng.
Đặc điểm di sản núi Đôi Cô Tiên
Với đặc trưng là những dãy núi đá vôi trùng điệp và thời tiết quanh năm trong là nh, mát mẻ, nhiệt độ bình quân khoảng từ 16oC - 17oC, phong cảnh thiên nhiên ở Quản Bạ đẹp ngỡ ngà ng, quyến rũ, bởi những nét vừa huyửn ảo, tráng lệ, vừa hùng vĩ, hoang sơ.
Trước Cách mạng tháng Tám năm 1945, vùng đất nà y đã được mọi người biết đến là "vùng tự trị của người Mèo". Và cũng chính tại Cổng Trời Quản Bạ nà y, năm 1939, thực dân Pháp đã từng cho dựng một bức tường đá và một cánh cổng bằng gỗ dà y 15cm kiếm soát con đường độc đạo lên 4 huyện Quản Bạ, Đồng Văn, Mèo Vạc và Yên Minh.
Tấm biển đử tên cổng trời Quản Bạ
Ngà y nay cánh cửa đó không còn nữa, thay và o đó là tấm biển đử chữ bằng cả tiếng Việt và tiếng Anh: Cổng trời Quản Bạ.
Đứng từ cổng trời Quản Bạ, nơi có độ cao hơn 1.500m, nhìn vử bốn phía chỉ thấy một mà u xám lạnh đá tai mèo. Đá hiện hữu khắp nơi, song hà nh cùng đời sống con người. Đá vừa là bạn, vừa là "đối thủ" của đồng bà o trong cuộc đấu tranh chinh phục thiên nhiên, xây dựng cuộc sống ấm no.
Đến với Hà Giang, nơi địa đầu tổ quốc, dừng chân bên Cổng Trời, hòa mình và o cảnh núi sống kử³ vĩ. Ngắm Núi Đôi và o thu, phong cảnh như cà ng tĩnh lặng hơn. Sự thanh bình giúp chúng ta quên đi hết những ưu phiửn, mệt mửi, những náo nhiệt của cuộc sống thị thà nh để đắm chìm trong thiên nhiên.
Đến Hà Giang, được đứng ở đây, tìm hiểu vử một thời hà o hùng và máu lửa của lịch sử đấu tranh bảo vệ biên cương của thế hệ những người đi trước. Tự hà o vì được sống những ngà y bình yên nà y, cà ng trân trọng xương máu và nước mắt của tiửn nhân để tổ quốc như ngà y hôm nay.