Hà Nội có nhiửu con phố, mỗi nơi ít nhiửu đửu mang dấu ấn lịch sử khi khởi dựng hình thà nh. Dù qua bao năm tháng, dấu tích xưa vẫn hình thà nh nên hồn phố - không gian văn hóa để lại cho mai sau. Một trong những con phố gắn với không gian văn hóa Thủ đô ngà n năm văn hiến là phố Đinh Tiên Hoà ng. Phố Đinh Tiên Hoà ng chỉ dà i khoảng 900m, khởi đầu từ ngã tư Trà ng Tiửn “ Hà ng Khay, đi qua các trung tâm hà nh chính như: Trụ sở UBND TP Hà Nội, Bưu điện Hà Nội, Điện Lực Hà Nội, qua các di tích: chùa Báo à‚n, quảng trường Lý Thái Tổ, đửn Bà Kiệu và kết thúc ở quảng trường Đông Kinh nghĩa Thục (nơi gặp nau của các phố: Lê Thái Tổ - Cầu Gỗ - Hà ng Gai “ Hà ng Đà o). Thời Pháp, phố có tên là đại lộ Francis Garnier.
Năm 1945, Đốc lý Hà Nội - bác sĩ Trần Văn Lai đã đổi tên Francis Garnier thà nh Đinh Tiên Hoà ng để ghi nhớ công lao vị Hoà ng đế có công chấm dứt nạn cát cứ, thống nhất đất nước hồi thế kỷ thứ X “ Đinh Bộ Lĩnh. Tương truyửn, đức Lý Thái Tổ sau khi định đô ở Thăng Long vãn cảnh nơi đây thấy một hồ nước trong xanh, có ngôi chùa cổ giữa hồ tạo phong cảnh nên thơ, bèn đặt tên ngôi đửn đã có tại đây là Ngọc Tượng. Đến đời nhà Trần, đửn đổi tên là Ngọc Sơn.
Và o thời nhà Lê, khoảng năm 1428, sau khi lên ngôi, Thái tổ Lê Lợi cùng đoà n thuyửn ngự đi từ sông Hồng, rẽ và o hồ, trả gươm cho Rùa thần. Từ đó hồ Lục Thủy trên đất thôn Tả Vọng được đặt tên là Hoà n Kiếm, hay còn gọi hồ Gươm. Như là một sự trùng hợp lịch sử, Chủ tịch Hồ Chí Minh - người khai sinh nước Việt Nam Dân chủ Cộng hòa năm 1945, đã từng nhiửu lần qua tuyến phố thiêng nà y đón xuân với nhân dân và thăm những người lao động tại Bưu điện và Nhà máy Đèn Bử Hồ...
Trải qua bao năm tháng với nhiửu triửu đại, kinh thà nh Thăng Long có nhiửu tên gọi: Đông Đô, Đông Quan, Đông Kinh và Hà Nội. Nhiửu đửn chùa lớn và công trình kiến trúc tiêu biểu đã được người xưa xây dựng trên rẻo đất phía Đông hồ Hoà n Kiếm. Đửn Bà Kiệu thử Mẫu Liễu Hạnh, dựng gần đối diện với đửn Ngọc Sơn từ thời Lê Thần Tông thế kỷ XVII; tiếp đến là chùa Báo à‚n, còn gọi là Quan Thượng, dựng năm 1842, khi đó là ngôi chùa to và đẹp và o bậc nhất của kinh thà nh.
Kế đó và o năm 1865, đời Vua Tự Đức thứ 18, Phương đình Nguyễn Văn Siêu một người giửi văn chương được người đương thời phong là "Thần Siêu" đến đây xây dựng cổng đửn Ngọc Sơn và đà i Nghiên, tháp Bút. Và những biểu tượng hùng hồn cho khí phách của kẻ sĩ Thăng Long vẫn trường tồn cho đến ngà y nay bên phố Đinh Tiên Hoà ng.
Vườn hoa Lý Thái Tổ
Năm 1888 người Pháp thà nh lập thà nh phố Hà Nội và bắt đầu mở rộng ra phía Đông Nam với mục tiêu xây dựng Hà Nội trở thà nh một thà nh phố lớn ở Việt Nam, hội đủ các tiêu chí một đô thị châu à‚u để xứng đáng là thủ đô của Liên bang Đông Dương thuộc Pháp. Do đó khi quy hoạch xây khu phố mới với kiến trúc châu à‚u bên cạnh khu phố cổ, họ xác định khu vực hồ Hoà n Kiếm là trung tâm Hà Nội.
Thực hiện phương châm giao thông đi trước, hà ng loạt đường phố xung quanh khu vực hồ được xây dựng. Để là m đường lớn đi ven hồ, người Pháp đã mở đường cắt ngang đửn và cổng tam quan đửn Bà Kiệu. Đó chính là đường phố Đinh Tiên Hoà ng bây giử. Rồi đường mới tiếp tục mở xuyên qua khu vực chùa Báo à‚n. Dấu tích của ngôi chùa còn lại cho đến ngà y nay là tháp Hòa Phong, nằm trên rẻo đất bên hồ. Nhìn chênh chếch sang phía bên kia đường Đinh Tiên Hoà ng là Bưu điện Hà Nội.
Từ phố Đinh Tiên Hoà ng, thời đó đã có hà ng loạt tuyến đường được người Pháp mở theo hình bà n cử như Trà ng Tiửn, Ngô Quyửn, Hai Bà Trưng, Lý Thường Kiệt, Trần Hưng Đạo, Hà ng Bà i, Trà ng Thi... là m cơ sở để bắt đầu xây dựng các công trình kiến trúc mang dáng dấp châu à‚u. Năm 1883, trên phố Đinh Tiên Hoà ng mọc lên Tòa Đốc lý, nay là UBND thà nh phố Hà Nội, rồi vườn hoa Paul Bert, bây giử là vườn hoa Lý Thái Tổ, nhà Kèn hình bát giác...
Đến năm 1884 nhà bưu điện đầu tiên được xây dựng, năm 1901 tòa nhà chính Bưu điện Bử Hồ trên nửn của chùa Báo à‚n hoà n thà nh. Tiếp đến là Nhà máy Đèn Bử Hồ nằm phía bên phải Tòa Đốc lý. Năm 1900 bến xe điện Bử Hồ được xây dựng, năm 1906 thì hoà n thà nh tuyến xe điện từ Bử Hồ đi chợ Mơ, chạy qua phố Đinh Tiên Hoà ng.
Là trung tâm hà nh chính, văn hóa - xã hội của Thủ đô, phố Đinh Tiên Hoà ng chứng kiến rất nhiửu những sự kiện lịch sử trọng đại của đất nước và Hà Nội. Đó là và o sáng sớm ngà y 10/10/1954, người lính Pháp cuối cùng rời trại Bảo an binh qua phố Đinh Tiên Hoà ng để rút quân qua cầu Long Biên. Ngay sau đó nhân dân đã ùa ra đây đón đoà n quân chiến thắng từ các ngả tiến và o tiếp quản Thủ đô. Hơn 30 năm sau, trưa 30/4/1975, nhân dân Hà Nội lại hân hoan đổ vử hồ Gươm, chen chật phố Đinh Tiên Hoà ng, trước UBND TP, vườn hoa Chí Linh, đửn Ngọc Sơn, bến xe điện... náo nức nghe tin giải phóng Sà i Gòn qua tiếng loa trong niửm vui khôn tả.
Ngót 20 năm sau, ngà y 7/10/2004, tại vườn hoa Chí Linh bên phố Đinh Tiên Hoà ng có thêm một sự kiện mới mang tính lịch sử của thà nh phố Hà Nội ngà n năm tuổi: khánh thà nh Tượng đà i Lý Thái Tổ, vị Vua đặt nửn móng vững bửn cho Thăng Long - Hà Nội. Bức tượng đồng được đúc liửn khối phác họa tư thế nhà Vua bình thản ngắm nhìn Thủ đô và non sông gấm vóc đang đổi mới. Và một điửu chắc chắn rằng và o ngà y 10/10/2010, nhiửu hoạt động lớn mang tầm quốc gia, chà o mừng 1000 năm Thăng Long - Hà Nội sẽ được tổ chức tại hồ Gươm, trên phố Đinh Tiên Hoà ng và Vườn hoa Lý Thái Tổ.
Phố Đinh Tiên Hoà ngKhông chỉ đầy ắp những dấu tích lịch sử bên hồ Gươm tuyệt đẹp, với vị trí trung tâm văn hóa, những ngà y bình thường cũng như các ngà y lễ, tết lúc nà o đường phố Đinh Tiên Hoà ng cũng là nơi mà người dân ở các quận, huyện, các địa phương trong cả nước, khách du lịch nước ngoà i đổ vử.
Rồi cũng từ đây mà họ tửa ra những con phố khác để ngắm nhìn Hà Nội. Bởi vậy hầu hết những lễ hội truyửn thống lớn của quốc gia và Hà Nội như bắn pháo hoa mừng Quốc khánh, Tết Nguyên đán, đua xe đạp, Giải chạy Báo Hà Nội Mới, những cuộc đi bộ vì hòa bình, biểu diễn ca múa nhạc... đửu được tổ chức trên đường phố nà y. Những năm gần đây lại thêm những lễ hội mới như: Lễ hội Hoa Hà Nội và Việt Nam (lần đầu tiên và o cuối tháng 12/2008), Lễ hội Nghệ thuật đường phố do UBND thà nh phố và Đại sứ quán Đan Mạch (lần đầu tháng 11/2009) được tổ chức trên phố Đinh Tiên Hoà ng...
Như đã thà nh thông lệ, hà ng năm cứ và o đêm 30 Tết, xung quanh hồ Gươm nói chung, trong đó đông nhất là trên đường Đinh Tiên Hoà ng, người Hà Nội đửu đổ vử đây để đón Giao thừa, và o đửn Ngọc Sơn, Bà Kiệu, tượng đà i Vua Lý Thái Tổ... cầu cho quốc thái dân an, cầu sang năm mới có được sức khửe dồi dà o, là m ăn tấn tới, gặp nhiửu may mắn.
Từ các vị lãnh đạo Đảng, Nhà nước, Chính phủ và chính quyửn thà nh phố cho đến những người dân, từ người già , trung niên cho đến các chà ng trai, cô gái, các cháu thiếu niên... thảy đửu thà nh kính dâng hương tưởng nhớ Đức Vua Lý Thái Tổ, người đã khai sáng kinh thà nh cùng các liệt tổ, liệt tông, các anh hùng dân tộc... đã đổ bao sức lực, trí tuệ và máu xương để xây dựng và bảo vệ chủ quyửn lãnh thổ, lãnh hải, bảo vệ Thủ đô, cho con cháu ngà y nay được sống trong hòa bình, độc lập.
Với những kỷ niệm bên Bử Hồ, những trang sách đã học, với những di tích, công trình kiến trúc được chiêm bái hà ng, ta bỗng nhận ra rằng: trải 1000 năm từ khởi tên Thăng Long đến nay, hiếm có một con phố nà o trên đất nước lại có được một bử dà y vử chứng tích lịch sử ngà y xưa và hôm nay, đan xen với nhau trong không gian văn hóa tâm linh, nơi được coi là đẹp nhất Thủ đô như phố Đinh Tiên Hoà ng.
.png "Hà Nội tổ chức Liên hoan Ca trù lần thứ 4, tôn vinh giá trị di sản phi vật thể")
