NSND Đặng Thái Sơn: Hà  Nội - "vùng của tôi"

Không chơi đà n tôi không biết là m gì

* à”ng có thể kể vử nơi mình đã sinh ra?

- Tôi sinh năm 1958, tại Bệnh viện C, Hà  Nội. Nhà  tôi ở số 28 Tống Duy Tân, trước đây còn gọi là  phố Kử³ Аồng. Аây là  một villa của Pháp ngà y xưa, sau đó thuộc vử một tư nhân. Gia đình tôi thuê lại một căn gồm 2 phòng trên tầng 3. Villa gồm 6 hộ trong đó có 3 hộ người Hoa. Diện tích hai phòng chỉ khoảng 20m2, có lần khi quay lại thăm ngôi nhà  nà y, tôi giật mình vì không thể tin được rằng sao nơi sinh sống của 5 con người lại nhử bé đến thế. Hồi ấy, tôi có một sở thích là  nuôi gà . Vì những năm đi sơ tán, hằng ngà y tôi được trồng cây, nuôi gà  và  thế là  tôi trở nên mê gà  từ lúc nà o không hay.

Năm 1970, lúc 12 tuổi, từ nơi sơ tán trở vử, tôi đã là m một cái chuồng gà  trong nhà  mình. Vì ở nhà  chẳng có gì chơi nên việc tôi nuôi gà  ngoà i hà nh lang trở thà nh một sự kiện đến nỗi bố mẹ tôi cãi nhau. Bố tôi sợ cho tôi chơi ở ngoà i lan can sẽ rất nguy hiểm, nhất là  những ngà y mưa trơn. Hơn thế nữa, mình không chỉ thích cho gà  ăn mà  còn muốn chơi với nó, mà  nhiửu khi thả nó ra, nó đi trên lan can rồi còn bay xuống dưới. Nghĩ lại, nếu lúc ấy mình mà  chạy theo vồ bắt nó chắc cũng đi tong. Chuyện cho gà  ăn với tôi cũng thú vị vì ở dưới nhà  tôi lại là  nơi bán gạo và  nhiửu lần tôi ôm gà  xuống dưới đó, lới lơ với mấy bà  bán gạo để gà  được ăn miễn phí mà  không phải lo lắng gì cho nó.

Cũng như nhiửu nhà  thời đó, nhà  tôi nấu bếp ngoà i hà nh lang, khu vệ sinh chia đôi với láng giửng, điện nước thiếu thốn. Nước phải xách từ dưới nhà  lên để dùng. Nhử có những năm đi sơ tán nên 7 tuổi tôi đã biết nấu cơm khi mẹ đi là m. Nấu cơm thời đó cũng không được tiện nghi với bếp ga, bếp điện như bây giử. Hồi ấy dùng lá tre, lá sắn với rạ. Mỗi lần nấu là  dùng tay đẩy và o bếp để cháy. Rồi đến khi cơm cạn nước, còn phải biết cách ghế để cơm không bị cháy, bị khê.

* Cuộc sống của ông ở nơi sơ tán đã diễn ra như thế nà o?

- Lúc sơ tán trên Hà  Bắc từ 1965 - 1969, tôi sống đúng như một cậu bé nông thôn, toà n ra ngoà i ruộng lao động chứ có được chơi đà n là  mấy. Mà  hồi đó, điửu kiện cũng chỉ có một cây đà n nên mọi người phải chia nhau tập. Mỗi người chỉ được 40 phút/ngà y bởi đà n thì ít học sinh thì nhiửu.

Thời gian còn lại là  để học văn hóa. Gia đình tôi có gen với khoa học tự nhiên hơn là  xã hội (chú ruột tôi là  GS toán học Аặng Аình àng). Hồi bé tôi cũng rất thích môn toán. Cuối cấp 1 năm lớp 4 tôi đi thi toán được giải nhất xã, rồi đến nhất huyện Yên Dũng, sau đó là  nhất tỉnh Hà  Bắc. Lúc ấy cũng cơm đùm cơm nắm đi thi.

* Dường như những người bạn học từ thuở sơ tán của ông vẫn chơi với nhau đến tận bây giử?

- Аúng vậy. Nhưng phải hơn 40 năm sau chúng tôi mới gặp lại nhau. Nhận ra nhau cũng bùi ngùi. Giử thì gặp nhau thường xuyên hơn, mỗi năm mấy lần.

Người thầy Liên Xô và  bản Concerto số 2 của Rachmaninov

* Cảm giác của ông khi lần đầu tiên chạm tay lên phím dương cầm? Lúc đó cây đà n đã hấp dẫn với ông chưa? Khi nà o thì ông thực sự cảm thấy yêu thích bộ môn nà y?

- Lúc đó cây đà n như một thứ đồ chơi có âm thanh đối với tôi. Hồi đó, trò chơi của trẻ con chỉ là  đánh bi, đánh xèng. Khi tiếp xúc với đà n piano, tôi tò mò khi thấy nó phát ra âm thanh, lại còn có nốt cao, nốt thấp. Rồi sau đó tôi cũng chơi được những giai điệu đơn giản và  thấy chiếc đà n dần dần cuốn hút mình. Giử đây nghĩ lại tôi thấy mình may mắn khi chọn đúng nghử sở trưởng. Bởi nếu không chơi đà n nữa thì tôi cũng không biết là m gì. Trong nhà , tôi là  người nhử nhất. Gia đình ai cũng chơi đà n nên đến lượt tôi, mọi người bảo nhà  mình ầm ĩ quá nên không muốn cho tôi học đà n nữa. Nhưng trẻ con thì thường thích là m ngược lại với điửu bố mẹ nói. Nên khi bố mẹ không thích cho tôi học đà n thì tôi lại thích và  quan tâm đến cây đà n. Cuối cùng cả nhà  quyết định cho tôi học đà n. Mới đầu, tôi học cũng rất tự do chứ cũng không theo bà i vở gì. Chỉ đến khi đủ tuổi và o trường thì mới bắt đầu và o khuôn phép. Sống trong môi trường âm nhạc từ khi lọt lòng như vậy nên âm nhạc thấm và o người, và o tâm trí tôi một cách rất tự nhiên. Vì thế mà  tôi yêu thích bộ môn nà y tự nguyện, không có một sức ép nà o từ phía gia đình.

Аặng Thái Sơn học với thầy Issac Katz

* Việc ông được thầy Issac Katz phát hiện và  sau đó được đà o tạo chuyên nghiệp tại Nhạc viện Tchaikovsky là  một bước ngoặt lớn trong cuộc đời?

- Năm 1974, thầy Issac Katz, chuyên gia người Liên Xô sang giảng dạy cho giảng viên và  sinh viên đại học của trường nhạc Việt Nam (nay là  Học viện à‚m nhạc Quốc gia) trong vòng một năm, lúc đó tôi mới 16 tuổi, là  học sinh trung cấp 2. Khi sang đây, ông Katz đã đử nghị được nghe qua tất cả học sinh, sinh viên khoa piano chơi và  ông ấy đã nhận dạy tôi là  một trường hợp đặc biệt. Tôi được học với thầy trong vòng 6 tháng và  6 tháng đó đúng là  một bước ngoặt là m thay đổi cuộc đời. Sau khi nghe tôi chơi những bà i đơn giản của trẻ con, ông ấy đổi luôn chương trình học của tôi thà nh chương trình đại học. Lúc đó tôi thấy choáng. Tôi không hiểu sao ông lại cho mình học như vậy.

Nhưng bên cạnh đó tôi cũng thấy hăm hở, thích thú. Và  sự nghiệp của tôi bắt đầu với bản Concerto số 2 của Rachmaninov (một sự tình cử là  tôi sẽ trình diễn lại tác phẩm nà y và o ngà y 1/10/2010, nhân lễ kỉ niệm 1.000 năm Thăng Long). Phải nói Concerto số 2 là  một tác phẩm khó dà nh cho các sinh viên đại học. Tôi nhớ hồi đó trong trường còn thiếu sách học mà  bố tôi thì đang phấn khởi vì việc học hà nh của con nên đã tìm cách xin ngay và o thư viện quốc gia để có được bản nhạc cho tôi tập. Tôi đã học thuộc bà i trong vòng hai tháng, mặc dù lúc đó cũng rất bận vì còn phải học phổ thông.

Sau đấy lại có cuộc biểu diễn đặc biệt trong trường kỉ niệm vử Rachmaninov. Chương trình gồm 3 bản concerto, 2 bản do các giảng viên chơi là  anh Nguyễn Hữu Tuấn (cố trưởng khoa piano), Ngô Cảnh Trướng “ người gốc Hoa (nay đang ở Canada) và  Tôn Nữ Y Lăng (chị gái nghệ sĩ piano Tôn Nữ Nguyệt Minh). Các bản concerto đửu có phần đệm của Issac Katz (phần piano 2). Có thể thấy tên tuổi của những nghệ sĩ tham gia trong chương trình nà y toà n là  những người cự phách của thế hệ đó. Riêng tôi chơi cả 3 chương bản Concerto số 2 và  điửu nà y trở thà nh một sự kiện gây sốc của trường, vì ở thời điểm đó chiến tranh vẫn chưa kết thúc. Thầy Katz đã bốc tôi lên và  chứng tử cho mọi người thấy tôi ở trình độ nà o.

Hồi ấy vui lắm, chấn động toà n trường. Mà  cũng nhử việc nà y mà  năm 1975 tôi tốt nghiệp và  được tạo một sức bẩy rất mạnh để tôi đi học ở nước ngoà i. Ai cũng biết bố tôi là  nhà  thơ Аặng Аình Hưng, một nhân vật Nhân văn Giai phẩm nên tôi cũng chẳng mơ mộng gì việc đi đâu hết. Nhưng nhử có sức bẩy của ông Katz nên đã có một cuộc họp đặc biệt vử việc nà y. Và  kết quả tôi là  trường hợp đầu tiên, con của một Nhân văn Giai phẩm được ra nước ngoà i.

Sau nà y, Nhà  nước mở cử­a, cho phép cũng như tạo rất nhiửu điửu kiện cho các văn nghệ sĩ đi nước ngoà i. Аó là  một niửm vui lớn đối với những người trong nghử. Hồi đó, khó khăn không thể tưởng tượng được. Аi sang các nước tư bản rất khó khăn, cộng thêm việc nhiửu kẻ biểu tình phản đối chống Việt Nam đã trở thà nh mối lo ngại lớn cho các đoà n nghệ thuật ra nước ngoà i biểu diễn. Riêng chuyện của tôi thì họ không có phản ứng gì. Аiửu đó khiến tôi cảm thấy xúc động, vì có lẽ giá trị nghệ thuật cuối cùng đã vượt qua được mọi trở ngại.

Bởi vì tôi yêu tôi

* à”ng thường là m gì để chuẩn bị tốt nhất trước mỗi buổi biểu diễn của mình? Và  điửu gì là m ông hà i lòng nhất sau mỗi đêm diễn?

- Chuẩn bị thì ai cũng có chuẩn bị nhưng có lẽ lần nà o ra biểu diễn tôi cũng cảm thấy run. Run là  vì mình yêu mình quá. Bởi nếu mình chơi dở, người ta sẽ chê và  điửu đó là m tổn thương đến tự ái của mình. Chắc chỉ có là  thánh thì mới quên đi cái sự run ấy nhưng mình là  người trần nên tôi nghĩ tốt nhất là  phải biết cách ngự trị được sự hồi hộp theo hướng tích cực để có thể chơi đà n bằng sự hứng thú.

Gần đây thì tôi hay dùng chiêu niệm thần chú. Trước giử ra biểu diễn tôi thường dùng câu niệm bữa nay là  bữa biểu diễn cuối cùng trong đời. Nhưng thực tế thì lần nà o cũng là  bữa diễn cuối cùng, đó là  cách tôi đánh lừa bản thân. Vì đây là  vấn đử vử tâm lý nên mỗi người sẽ có một cách giải quyết riêng. Có lúc tôi lại sử­ dụng phương pháp thiửn. Vì khi run, tim hay đập loạn và  tay bị lạnh, thiửn giúp mình điửu hòa nhịp thở, máu lưu thông. Ngồi thiửn một lúc là  tay trở nên ấm dần. Sau mỗi đêm diễn, điửu hà i lòng nhất đối với tôi không phải là  những trà ng vỗ tay. Аó sẽ không phải là  thước đo cho sự thà nh công nếu bạn đến Nhật Bản, bởi ở đó họ không thể hiện sự tán thưởng bằng những trà ng vỗ tay hay nói bravo, bravo. Họ chỉ nói được hay không được. Аiửu khiến tôi cảm thấy hà i lòng, đó là  khi những mong muốn của mình được thực hiện trong đêm diễn, đó là  khả năng bộc lộ bản thân của tôi đến đâu.

* Cảm nhận của ông khi được gọi là  Người được Chopin chọn? à”ng có nghĩ điửu đó đôi khi khiến mọi người chỉ biết đến mình với âm nhạc của Chopin không, trong khi ông vẫn chơi nhạc của những nhà  soạn nhạc nổi tiếng khác như Bach, Mozart hay Debussy?

- Có lẽ trong một xã hội phát triển, bất cứ lĩnh vực nà o cũng cần đến sự chuyên môn hóa cao và  tôi nghĩ trong âm nhạc cũng vậy. Ở thời Chopin, người sáng tác và  biểu diễn cùng là  một người, nhưng sau đó họ tách dần ra theo sở trườngng. Vì thế, họ gọi những người chuyên chơi nhạc của một nhà  soạn nhạc như tôi, là  Chopinist “ người chơi nhạc Chopin. Tôi thấy vui vì mình là  một trong những người đại diện cho Chopinist quốc tế, hơn nữa lại được chính người dân Ba Lan - quê hương của Chopin đón nhận. Họ không chỉ đón nhận mình năm 1980 mà  sau 30 năm, và o Gala kỉ niệm 200 năm ngà y sinh của Chopin tháng 3 mới đây, có 3 pianist toà n cầu được chọn để biểu diễn thì trong đó họ mời tôi. (Các nghệ sử¹ trình diễn hôm đó gồm có Lý Vân Аịch - người Trung Quốc, đoạt giải năm 2000, Garrick Ohlsson - người Mử¹, đoạt giải năm 1970 và  Đặng Thái Sơn - đoạt giải năm 1980).

Аặng Thái Sơn biểu diễn trên sân khấu

Tôi hiểu nỗi đau của Chopin

* à”ng và  Chopin có mối liên hệ nà o khi hai người sống ở hai thời đại khác nhau và  cách xa nhau mấy đại dương?

- Nhạc của Chopin xuất phát từ nội tâm nên chứa đựng nhiửu tình cảm. Nhạc của Chopin không chỉ có một mà u vử cái đẹp, cái vui mà  độ buồn đau cũng rất kinh khủng. Nếu ai đã từng đọc vử cuộc đời của Chopin thì thấy, thuở nhử người nghệ sử¹ tà i hoa nà y cũng đẹp đẽ, dễ dà ng và  hạnh phúc, nhưng đến thời thanh niên đã suy sụp vì sức khửe yếu. 20 tuổi, Chopin rời Ba Lan sang Pháp và  sống nử­a đời người trong tâm trạng nhớ xứ sở, cảm thấy bị lạc lõng vì xa quê hương. Nhưng quan trọng vẫn là  vì tình hình sức khửe của ông không đảm bảo.

Tuy nhiên, trong con người ông luôn có sự tranh đấu giữa một thể chất yếu và  bệnh tật với một lý trí mạnh mẽ và  kiên định. Chính vì thế, chơi nhạc của Chopin cần phải hiểu được nỗi đau ẩn chứa trong sâu thẳm tâm hồn nhà  soạn nhạc nà y. à‚m nhạc của Chopin không phải là  thứ âm nhạc hà o nhoáng mà  có những lúc rất gần gũi, thân mật. Tôi nghĩ mình đến với âm nhạc của Chopin như thuận theo số trời. Mẹ tôi (nghệ sĩ piano Thái Thị Liên) cũng là  người rất thích nhạc của Chopin.

Khi còn đi sơ tán, và o những đêm yên tĩnh, trong bóng tối, mẹ tôi chơi đà n dưới ngọn đèn dầu những tác phẩm nhử như Mazurka, Nocturne của Chopin. Tôi nghe và  đã yêu thích từ đấy. Nhưng lúc đó điửu kiện học thiếu thốn đủ thứ. Sách nhạc thì ít mà  băng đĩa thì không có. Cho đến Concour Chopin năm 1970, khi mẹ tôi được mời sang là m khách tham dự, nhử chuyến đi ấy của mẹ mà  tôi mới có sách, có băng đĩa để học. Vậy là  ngà y đêm tôi chơi nhạc Chopin và  âm nhạc của Chopin thấm dần và o máu mình từ đấy. Аó là  một trong những bước quan trọng trong sự nghiệp của tôi.

* Và  cuối cùng ông đã là  Người được Chopin chọn và  số phận đã gắn ông với Chopin...

- Tôi không nói đến mối liên hệ giữa tôi và  Chopin nhưng tôi tự thấy mình có những điểm gần gũi với ông ấy. Ví dụ như chiửu cao của tôi và  Chopin tương đương nhau (1m60). Bà n tay của ông ấy và  bà n tay của tôi cũng có kích thước như nhau. Nhử những điểm tương đồng đó mà  cách viết nhạc của Chopin đã đem lại nhiửu thuận lợi cho tôi. Аó là  vử mặt kử¹ thuật. Vử tinh thần, ai cũng biết hồn nhạc của Chopin đầy chất thơ, lãng mạn, tinh tế và  tế nhị. Và  cách đà n của tôi cũng gần với sự lãng mạn. Nhưng điửu quan trọng hơn cả là  mình thấm được cái đau của Chopin.

Suy cho cùng, cuộc đời của tôi không được thuận lợi so với các nghệ sử¹ quốc tế khác. Sự trắc trở diễn ra từ cuộc sống hà ng ngà y đến những phức tạp trong gia đình. Gia đình tôi có nhiửu luồng văn hóa khác nhau. Mẹ tôi sinh ở Sà i Gòn, học trường Tây nên chịu ảnh hưởng của văn hóa phương Tây, còn bố lại là  người rất truyửn thống. Tôi cũng không hiểu tại sao hai ông bà  lại lấy nhau, nhưng cuộc sống gia đình có nhiửu mâu thuẫn. Năm 1976 là  một năm định mệnh, vì khi quyết định cho tôi đi học nước ngoà i, bố mẹ tôi đã ly dị. Tôi vẫn còn giữ tử giấy li hôn của tòa, trong phần phân chia tà i sản ghi rõ cha tôi được cái xe đạp thiếu nhi, mẹ tôi thì được mấy cái xoong nồi...

Аược gặp thầy là  điửu quan trọng

* Việc được thầy Issac Katz phát hiện với việc đoạt giải Chopin 1980 thì điửu nà o đối với ông quan trọng hơn?

- Tôi nghĩ rằng lúc đó mà  không có thầy Katz thì tôi chẳng là m được điửu gì hết. Mình mà  có đi thi thì cũng chỉ cầm cái rọ không vử mà  chẳng đoạt được giải thưởng nà o. à”ng ấy đã là m cho tôi tin tưởng và o khả năng của mình, rằng tôi sẽ trở thà nh một nghệ sĩ biểu diễn tầm cỡ quốc tế. Dù lúc đó tôi chưa hoà n thiện nhưng cũng đã bộc lộ được tiửm năng. Trước đây, mẹ tôi từng là  một giáo viên piano nghiêm khắc. àt có học sinh nà o mà  không phải trải qua sự nghiêm khắc của bà . Và  trong giáo dục con cái thì bà  đã dạy tôi không được kiêu ngạo và  phải khiêm tốn.

Tuy nhiên, có lúc tôi lại trở nên tự ti - điửu nà y thì không tốt tí nà o. Cho đến khi gặp ông Katz thì tôi mới biết mình là  ai. Tôi nghĩ cho dù không có Concours Chopin nhưng được sự hướng dẫn của thầy Katz thì tôi vẫn có thể biểu diễn được ở tầm quốc tế và  đoạt một giải khác. Do đó được gặp thầy với tôi là  điửu quan trọng hơn.

Tôi coi việc đoạt giải thưởng Chopin là  một bước đệm cho sự nghiệp của mình sau nà y. Giải thưởng nà y đã đem lại một niửm tin lớn cho tôi. Không ai tin được là  mình đã diễn đạt được cái nửn văn hóa châu à chuẩn như thế nà o. Cũng nhử có giải thưởng ấy mà  sau nà y Nhà  nước đầu tư rất nhiửu cho các em ra nước ngoà i du học ngay từ Trung cấp. Tôi rất chú ý đến chuyện nà y.

Tôi nghĩ tính thời điểm cũng quan trọng. Nếu tôi sinh sớm hơn thời điểm đó và i năm thì chắc cũng khó vì lúc nà y đất nước còn chiến tranh, kể cả có sự giúp đỡ của ông Katz thì tôi cũng chẳng có cơ hội đi đâu cả. Khi tôi tốt nghiệp năm 1975 thì đất nước cũng gần kết thúc chiến tranh và  tôi đi là  vừa đẹp. Còn muộn hơn thời điểm nà y thì chắc tôi cũng chỉ đi buôn thôi, không nên cơm nên cháo gì. Tập đà n trong những điửu kiện khắc nghiệt nhất

* Tết 1978, thời tiết tại Moskva xuống tới - 44 độ C, ông đã từng luyện tập trong những điửu kiện hết sức khắc nghiệt như vậy?

- Mọi người cứ nghĩ nhiệt độ như vậy thì cũng sẽ lạnh như ở Việt Nam nhưng thực ra ở bên đó, chỉ có ra ngoà i trời mới lạnh còn và o nhà  lại rất ấm, nên tôi có thể tập đà n một cách thoải mái. Tôi có cảm giác ở Việt Nam, mùa lạnh còn lạnh hơn cả ở Nga vì nhiệt độ trong nhà  và  bên ngoà i gần như nhau. Nhưng cách đây hơn chục năm, có lần tôi cũng phải luyện tập với điửu kiện thời tiết rất khó khăn. Аó là  và o năm 1998 khi ở Canada xảy ra vụ bão tuyết lớn nhất trong lịch sử­. Lúc ấy, tuyết rơi chậm và  còn đóng băng thà nh những viên đá lớn khi rơi xuống. Những viên đá tuyết là m cây cối gãy đổ xuống đường, còn các mái nhà  thì bị thủng.

Toà n thà nh phố chìm trong bóng tối với một tuần không có điện. Mọi người phải di cư đi chỗ khác, hoặc chui và o các siêu thị để lánh nạn, nhưng tôi thì vẫn ở nhà . Vì lúc đó đã có lịch diễn và  không thể hủy bử nên tôi quyết định ở lại để việc luyện tập của mình không bị gián đoạn. Một tuần không điện, không lò sưởi và  rất lạnh nên tôi đã phải đeo găng tay để tập được đà n. Song nghĩ lại, tôi thấy có lẽ những năm tháng đi sơ tán mới chính là  khoảng thời gian phải học tập trong điửu kiện khó khăn nhất. Vì lúc ấy, hầu như mọi sinh hoạt đửu ở dưới hầm. Môi trường ẩm thấp nên đà n hay bị xịt nốt. Rồi lại còn phải giữ gìn đà n cho chuột khửi chạy và o khe của các pedal, cắn hửng búa đà n và  lớp dạ lót bên trong. Ở nơi sơ tán, dân Hà  Nội được người địa phương giúp đỡ tận tình vử điửu kiện ăn ở nhưng có những lúc họ không thích tiếng đà n vì sợ tiếng đà n át tiếng bom, ồn à o không nghe được thông báo có máy bay của địch đến để chạy xuống hầm trú ẩn. Vậy là  có kẻ xui trẻ con trèo lên đà n và  bậy lên đó. Thà nh ra, có những hôm khi chúng tôi vừa mở nắp đà n lên thì mùi xú uế bốc lên thật khủng khiếp. Một tay tập đà n, còn tay kia bịt mũi (cười). Mỗi tiếng đà n tựa như một từ

* Theo ông, vì sao nhạc cổ điển lại khó hiểu với đám đông? Vì sao người Аức xếp âm nhạc có tầm tư tưởng chỉ đứng sau triết học?

- Người Аức xếp âm nhạc đứng sau triết học có lẽ cũng vì tính trừu tượng trong âm nhạc. Khi nghe nhạc, không thể đòi hửi người nghe phải hiểu cụ thể là  âm nhạc đang nói gì vì mỗi người có sự tự do trong cảm nhận riêng của mình. Аiửu đó thể hiện tính dân chủ cao trong âm nhạc. Và  cũng vì âm nhạc không có ngôn ngữ cụ thể nên phần nà o thể hiện được tính triết học ở đây. Bình thường người ta luôn đòi hửi người chơi đà n phải đem đến một tiếng đà n có chất hát.

Tôi thì chia ra là m hai loại. Chất hát mới chỉ ở mức một, còn mức hai là  tiếng đà n phải biết nói lên được. Hát là  thuộc vử cái đẹp. Аó là  sự ngân nga, lên xuống trầm bổng. Nhưng khi nói, thì mỗi tiếng đà n tựa như một từ. Mà  từ ở đây là  triết và  mình có thể triết theo cách mình muốn. Tuy nhiên, xếp âm nhạc đứng sau triết học là  với người Аức, còn không thể áp đặt điửu nà y và o âm nhạc của Chopin được. Vì người Аức thì theo lý trí mà  âm nhạc của Chopin là  tình cảm.

Concours Chopin giúp bố tôi sống thêm được 10 năm

* Trong gia đình, ông chịu ảnh hưởng từ ai nhiửu nhất? Từ mẹ ông - một nghệ sĩ piano hay cha ông - một nhà  thơ?

- Vử thời gian thì hai mẹ con luôn ở bên nhau. Trong suốt quãng đời của mình cho đến giử, mẹ chỉ xa tôi 3 năm khi tôi ở bên Nga (từ năm 1977 - 1980). Không sống gần bố nhiửu nhưng tôi chịu ảnh hưởng từ bố rất lớn. Аọc những tác phẩm của ông (Аặng Аình Hưng - PV), có những điửu đến giử tôi mới nhận ra, vì lúc nhử tôi chưa nhận thức được. Nếu ai đã từng tiếp xúc với những tác phẩm của bố tôi, có thể thấy thơ của ông cũng có sự tương đồng với âm nhạc vử cách thể hiện qua những biểu tượng.

Phải nói thêm rằng, nhử có Concours Chopin 1980 mà  bố tôi được sống thêm 10 năm. Vì lúc ấy bố tôi bị ung thư phổi nặng, đang phải sống trong cảnh ở gầm cầu thang nhà  ông bạn, không nhà  không cử­a mà  đưa và o viện thì cũng chỉ nằm chử chết. Аúng hôm thi concours, bố tôi và o viện. Ở nhà  điện sang nói tôi thi xong phải vử ngay. Lúc đó tôi tính nếu ở trong nước mà  không chạy chữa được cho bố thì tôi sẽ đưa ông ra nước ngoà i. Cuối cùng thì GS Tôn Thất Tùng và  GS Hoà ng Аình Cầu đã chữa chạy cho bố tôi sống thêm được 10 năm nữa. Concours Chopin đã đem lại nhiửu thay đổi không chỉ với cuộc đời tôi mà  cả gia đình tôi.

Hà  Nội - vùng của tôi

* à”ng đang sống cùng với mẹ ở Canada? Một ngà y của ông diễn ra thế nà o? Ngoà i âm nhạc, ông có thể chia sẻ vử những sở thích trong cuộc sống hà ng ngà y của mình?

- Mẹ tôi đang ở Việt Nam. Tôi có mua một căn hộ ở khu Golden Westlake - Hà  Nội cho bà  và  cũng để thuận tiện cho tôi mỗi khi vử Việt Nam. Vậy là  tôi cũng có hộ khẩu ở Hồ Tây rồi đấy (cười). Cuộc sống tôi của vử cơ bản là  không theo một lịch trình nhất định nà o cả. Hồi trẻ, tôi thích dậy muộn và  tập đà n khuya. Nhưng bây giử thì đã thay đổi. Tôi thường tập đà n và o buổi sáng để cảm thấy yên tâm nếu sau đó mình phải thực hiện những hoạt động khác. Chiửu tôi thường dạy học. Khi nà o đi lưu diễn thì sau đó vử nhà  dạy bù, lúc ấy thì dạy liên tục.

Trước đây mẹ đã giúp tôi rất nhiửu nhưng năm nay mẹ tôi đã 93 tuổi nên mình phải biết là m nhiửu thứ hơn. Thế nên tôi cũng biết đi chợ mua đồ ăn thức uống. Vử khoản nấu ăn tôi không giửi lắm nhưng tôi biết phán. Tôi thích là m những món đặc biệt khi nhà  có bạn bè đến chơi. Còn bình thường thì chỉ là m những món nhanh mà  đảm bảo dinh dườ¡ng. Một bữa cơm đơn giản của tôi chỉ cần có rau chần, sốt với nước chấm ngon là  được. Аồ ăn của xứ mình ngon lắm, tôi vử có mấy hôm mà  tăng ký đây nà y (cười). Sau một ngà y là m việc, tôi thường mò mẫm lên Internet. Tôi cảm giác một ngà y không và o mạng thấy bứt rứt thế nà o ấy. Tôi rất thích trang Youtube và  thấy nhử có những phương tiện nà y mà  bây giử ai học nhạc cũng đửu rất thuận lợi.

* à”ng nghĩ sao vử Hà  Nội?

- Thay đổi nhiửu và  nhanh. Mỗi lần vử là  mỗi lần khác.

* à”ng thường là m gì khi vử Hà  Nội?

- Lần nà o vử cũng ngắn ngủi thôi nhưng tôi đửu qua lại những nơi là  kỷ niệm thời thơ ấu. Tôi gọi đó là  vùng của tôi. Bây giử thì thấy tất cả đửu nhử xíu trong mắt mình. Mà  cũng khác trước. Vì giử ngôi nhà  trước kia tôi ở cũng đã là  một nhà  hà ng. Trước đây, sau nhà  tôi có đường tà u hửa. Hồi ấy, trước khi tà u và o ga thì chỉ có rú còi thôi, không như bây giử, có nhiửu ký hiệu. Mà  mỗi lần tà u chạy qua thì rung cả nhà  lên. Tôi ghé qua cả công viên mà  hồi bé thường ra đó chơi. Ngà y xưa nhà  chật mà  trẻ con thì cần có không gian để vui chơi nên toà n ra công viên chơi nhặt búp đa, hoặc lang thang ra tới tận cầu Long Biên. Rồi những đêm lạnh, tôi nhớ đến những tiếng rao của người bán rong chí mà  phù, lục tà u xᝠđi qua nhà . Tiếng rao của người ta hay lắm. Tôi còn trở lại cả nơi sơ tán, lần đầu là  ngay sau năm 1980.

Hồi ấy vẫn còn nghèo, chỉ toà n đồi sắn mênh mông, tôi gặp lại cả ông bà  chủ nhà  khi tôi ở đó. Lần vử ấy, hãng NHK (Nhật Bản) cũng xuống đó là m phóng sự. Sau 10 năm tôi trở lại đó lần nữa thì đời sống đã được cải thiện, nhà  mái ngói mọc lên nhiửu hơn. Аó là  một điửu đáng mừng nhưng với riêng một người nghệ sĩ như tôi thì kỷ niệm vẫn là  hình ảnh của những đêm trăng, không có điện, không gian hoang sơ nhưng có tiếng trẻ con hát hò, thấy được hương vị đồng quê, có cả núi và  sông Thương nước chảy đôi dòng, ôm thân cây chuối tập bơi và  bắt cua đồng khi trời nắng.

Tôi đã chứng minh được mình

* Năm 1984, ở tuổi 26, ông là  một trong những người đầu tiên được phong tặng NSND. à”ng nghĩ sao khi mình là  NSND trẻ nhất trong lịch sử­?

- Tôi nghĩ đấy không phải là  cái đích đối với một người nghệ sĩ mà  quan trọng là  những việc là m tiếp theo của người nghệ sĩ đó là  gì? Lúc đó có nhiửu luồng phản ứng, nói tôi còn quá nhử và  quá trẻ. Аây cũng là  một quyết định mạnh bạo của Thủ tướng Phạm Văn Аồng. Nhưng thời gian từ 1984 đến nay tôi đã chứng minh được mình là  người như thế nà o.

* Xin cảm ơn NSND Аặng Thái Sơn!