NSND Đặng Thái Sơn: Hà Nội - "vùng của tôi"
Chuyển động Hà Nội - Ngày đăng : 09:29, 22/07/2010
Không chơi đà n tôi không biết là m gì
* à”ng có thể kể vử nơi mình đã sinh ra?
- Tôi sinh năm 1958, tại Bệnh viện C, Hà Nội. Nhà tôi ở số 28 Tống Duy Tân, trước đây còn gọi là phố Kử³ Đồng. Đây là một villa của Pháp ngà y xưa, sau đó thuộc vử một tư nhân. Gia đình tôi thuê lại một căn gồm 2 phòng trên tầng 3. Villa gồm 6 hộ trong đó có 3 hộ người Hoa. Diện tích hai phòng chỉ khoảng 20m2, có lần khi quay lại thăm ngôi nhà nà y, tôi giật mình vì không thể tin được rằng sao nơi sinh sống của 5 con người lại nhử bé đến thế. Hồi ấy, tôi có một sở thích là nuôi gà . Vì những năm đi sơ tán, hằng ngà y tôi được trồng cây, nuôi gà và thế là tôi trở nên mê gà từ lúc nà o không hay.
Năm 1970, lúc 12 tuổi, từ nơi sơ tán trở vử, tôi đã là m một cái chuồng gà trong nhà mình. Vì ở nhà chẳng có gì chơi nên việc tôi nuôi gà ngoà i hà nh lang trở thà nh một sự kiện đến nỗi bố mẹ tôi cãi nhau. Bố tôi sợ cho tôi chơi ở ngoà i lan can sẽ rất nguy hiểm, nhất là những ngà y mưa trơn. Hơn thế nữa, mình không chỉ thích cho gà ăn mà còn muốn chơi với nó, mà nhiửu khi thả nó ra, nó đi trên lan can rồi còn bay xuống dưới. Nghĩ lại, nếu lúc ấy mình mà chạy theo vồ bắt nó chắc cũng đi tong. Chuyện cho gà ăn với tôi cũng thú vị vì ở dưới nhà tôi lại là nơi bán gạo và nhiửu lần tôi ôm gà xuống dưới đó, lới lơ với mấy bà bán gạo để gà được ăn miễn phí mà không phải lo lắng gì cho nó.
Cũng như nhiửu nhà thời đó, nhà tôi nấu bếp ngoà i hà nh lang, khu vệ sinh chia đôi với láng giửng, điện nước thiếu thốn. Nước phải xách từ dưới nhà lên để dùng. Nhử có những năm đi sơ tán nên 7 tuổi tôi đã biết nấu cơm khi mẹ đi là m. Nấu cơm thời đó cũng không được tiện nghi với bếp ga, bếp điện như bây giử. Hồi ấy dùng lá tre, lá sắn với rạ. Mỗi lần nấu là dùng tay đẩy và o bếp để cháy. Rồi đến khi cơm cạn nước, còn phải biết cách ghế để cơm không bị cháy, bị khê.
* Cuộc sống của ông ở nơi sơ tán đã diễn ra như thế nà o?
- Lúc sơ tán trên Hà Bắc từ 1965 - 1969, tôi sống đúng như một cậu bé nông thôn, toà n ra ngoà i ruộng lao động chứ có được chơi đà n là mấy. Mà hồi đó, điửu kiện cũng chỉ có một cây đà n nên mọi người phải chia nhau tập. Mỗi người chỉ được 40 phút/ngà y bởi đà n thì ít học sinh thì nhiửu.
Thời gian còn lại là để học văn hóa. Gia đình tôi có gen với khoa học tự nhiên hơn là xã hội (chú ruột tôi là GS toán học Đặng Đình àng). Hồi bé tôi cũng rất thích môn toán. Cuối cấp 1 năm lớp 4 tôi đi thi toán được giải nhất xã, rồi đến nhất huyện Yên Dũng, sau đó là nhất tỉnh Hà Bắc. Lúc ấy cũng cơm đùm cơm nắm đi thi.
* Dường như những người bạn học từ thuở sơ tán của ông vẫn chơi với nhau đến tận bây giử?
- Đúng vậy. Nhưng phải hơn 40 năm sau chúng tôi mới gặp lại nhau. Nhận ra nhau cũng bùi ngùi. Giử thì gặp nhau thường xuyên hơn, mỗi năm mấy lần.
Người thầy Liên Xô và bản Concerto số 2 của Rachmaninov
* Cảm giác của ông khi lần đầu tiên chạm tay lên phím dương cầm? Lúc đó cây đà n đã hấp dẫn với ông chưa? Khi nà o thì ông thực sự cảm thấy yêu thích bộ môn nà y?
- Lúc đó cây đà n như một thứ đồ chơi có âm thanh đối với tôi. Hồi đó, trò chơi của trẻ con chỉ là đánh bi, đánh xèng. Khi tiếp xúc với đà n piano, tôi tò mò khi thấy nó phát ra âm thanh, lại còn có nốt cao, nốt thấp. Rồi sau đó tôi cũng chơi được những giai điệu đơn giản và thấy chiếc đà n dần dần cuốn hút mình. Giử đây nghĩ lại tôi thấy mình may mắn khi chọn đúng nghử sở trưởng. Bởi nếu không chơi đà n nữa thì tôi cũng không biết là m gì. Trong nhà , tôi là người nhử nhất. Gia đình ai cũng chơi đà n nên đến lượt tôi, mọi người bảo nhà mình ầm ĩ quá nên không muốn cho tôi học đà n nữa. Nhưng trẻ con thì thường thích là m ngược lại với điửu bố mẹ nói. Nên khi bố mẹ không thích cho tôi học đà n thì tôi lại thích và quan tâm đến cây đà n. Cuối cùng cả nhà quyết định cho tôi học đà n. Mới đầu, tôi học cũng rất tự do chứ cũng không theo bà i vở gì. Chỉ đến khi đủ tuổi và o trường thì mới bắt đầu và o khuôn phép. Sống trong môi trường âm nhạc từ khi lọt lòng như vậy nên âm nhạc thấm và o người, và o tâm trí tôi một cách rất tự nhiên. Vì thế mà tôi yêu thích bộ môn nà y tự nguyện, không có một sức ép nà o từ phía gia đình.
Đặng Thái Sơn học với thầy Issac Katz
* Việc ông được thầy Issac Katz phát hiện và sau đó được đà o tạo chuyên nghiệp tại Nhạc viện Tchaikovsky là một bước ngoặt lớn trong cuộc đời?
- Năm 1974, thầy Issac Katz, chuyên gia người Liên Xô sang giảng dạy cho giảng viên và sinh viên đại học của trường nhạc Việt Nam (nay là Học viện à‚m nhạc Quốc gia) trong vòng một năm, lúc đó tôi mới 16 tuổi, là học sinh trung cấp 2. Khi sang đây, ông Katz đã đử nghị được nghe qua tất cả học sinh, sinh viên khoa piano chơi và ông ấy đã nhận dạy tôi là một trường hợp đặc biệt. Tôi được học với thầy trong vòng 6 tháng và 6 tháng đó đúng là một bước ngoặt là m thay đổi cuộc đời. Sau khi nghe tôi chơi những bà i đơn giản của trẻ con, ông ấy đổi luôn chương trình học của tôi thà nh chương trình đại học. Lúc đó tôi thấy choáng. Tôi không hiểu sao ông lại cho mình học như vậy.
Nhưng bên cạnh đó tôi cũng thấy hăm hở, thích thú. Và sự nghiệp của tôi bắt đầu với bản Concerto số 2 của Rachmaninov (một sự tình cử là tôi sẽ trình diễn lại tác phẩm nà y và o ngà y 1/10/2010, nhân lễ kỉ niệm 1.000 năm Thăng Long). Phải nói Concerto số 2 là một tác phẩm khó dà nh cho các sinh viên đại học. Tôi nhớ hồi đó trong trường còn thiếu sách học mà bố tôi thì đang phấn khởi vì việc học hà nh của con nên đã tìm cách xin ngay và o thư viện quốc gia để có được bản nhạc cho tôi tập. Tôi đã học thuộc bà i trong vòng hai tháng, mặc dù lúc đó cũng rất bận vì còn phải học phổ thông.
Sau đấy lại có cuộc biểu diễn đặc biệt trong trường kỉ niệm vử Rachmaninov. Chương trình gồm 3 bản concerto, 2 bản do các giảng viên chơi là anh Nguyễn Hữu Tuấn (cố trưởng khoa piano), Ngô Cảnh Trướng “ người gốc Hoa (nay đang ở Canada) và Tôn Nữ Y Lăng (chị gái nghệ sĩ piano Tôn Nữ Nguyệt Minh). Các bản concerto đửu có phần đệm của Issac Katz (phần piano 2). Có thể thấy tên tuổi của những nghệ sĩ tham gia trong chương trình nà y toà n là những người cự phách của thế hệ đó. Riêng tôi chơi cả 3 chương bản Concerto số 2 và điửu nà y trở thà nh một sự kiện gây sốc của trường, vì ở thời điểm đó chiến tranh vẫn chưa kết thúc. Thầy Katz đã bốc tôi lên và chứng tử cho mọi người thấy tôi ở trình độ nà o.
Hồi ấy vui lắm, chấn động toà n trường. Mà cũng nhử việc nà y mà năm 1975 tôi tốt nghiệp và được tạo một sức bẩy rất mạnh để tôi đi học ở nước ngoà i. Ai cũng biết bố tôi là nhà thơ Đặng Đình Hưng, một nhân vật Nhân văn Giai phẩm nên tôi cũng chẳng mơ mộng gì việc đi đâu hết. Nhưng nhử có sức bẩy của ông Katz nên đã có một cuộc họp đặc biệt vử việc nà y. Và kết quả tôi là trường hợp đầu tiên, con của một Nhân văn Giai phẩm được ra nước ngoà i.
Sau nà y, Nhà nước mở cửa, cho phép cũng như tạo rất nhiửu điửu kiện cho các văn nghệ sĩ đi nước ngoà i. Đó là một niửm vui lớn đối với những người trong nghử. Hồi đó, khó khăn không thể tưởng tượng được. Đi sang các nước tư bản rất khó khăn, cộng thêm việc nhiửu kẻ biểu tình phản đối chống Việt Nam đã trở thà nh mối lo ngại lớn cho các đoà n nghệ thuật ra nước ngoà i biểu diễn. Riêng chuyện của tôi thì họ không có phản ứng gì. Điửu đó khiến tôi cảm thấy xúc động, vì có lẽ giá trị nghệ thuật cuối cùng đã vượt qua được mọi trở ngại.
Bởi vì tôi yêu tôi
* à”ng thường là m gì để chuẩn bị tốt nhất trước mỗi buổi biểu diễn của mình? Và điửu gì là m ông hà i lòng nhất sau mỗi đêm diễn?
- Chuẩn bị thì ai cũng có chuẩn bị nhưng có lẽ lần nà o ra biểu diễn tôi cũng cảm thấy run. Run là vì mình yêu mình quá. Bởi nếu mình chơi dở, người ta sẽ chê và điửu đó là m tổn thương đến tự ái của mình. Chắc chỉ có là thánh thì mới quên đi cái sự run ấy nhưng mình là người trần nên tôi nghĩ tốt nhất là phải biết cách ngự trị được sự hồi hộp theo hướng tích cực để có thể chơi đà n bằng sự hứng thú.
Gần đây thì tôi hay dùng chiêu niệm thần chú. Trước giử ra biểu diễn tôi thường dùng câu niệm bữa nay là bữa biểu diễn cuối cùng trong đời. Nhưng thực tế thì lần nà o cũng là bữa diễn cuối cùng, đó là cách tôi đánh lừa bản thân. Vì đây là vấn đử vử tâm lý nên mỗi người sẽ có một cách giải quyết riêng. Có lúc tôi lại sử dụng phương pháp thiửn. Vì khi run, tim hay đập loạn và tay bị lạnh, thiửn giúp mình điửu hòa nhịp thở, máu lưu thông. Ngồi thiửn một lúc là tay trở nên ấm dần. Sau mỗi đêm diễn, điửu hà i lòng nhất đối với tôi không phải là những trà ng vỗ tay. Đó sẽ không phải là thước đo cho sự thà nh công nếu bạn đến Nhật Bản, bởi ở đó họ không thể hiện sự tán thưởng bằng những trà ng vỗ tay hay nói bravo, bravo. Họ chỉ nói được hay không được. Điửu khiến tôi cảm thấy hà i lòng, đó là khi những mong muốn của mình được thực hiện trong đêm diễn, đó là khả năng bộc lộ bản thân của tôi đến đâu.
* Cảm nhận của ông khi được gọi là Người được Chopin chọn? à”ng có nghĩ điửu đó đôi khi khiến mọi người chỉ biết đến mình với âm nhạc của Chopin không, trong khi ông vẫn chơi nhạc của những nhà soạn nhạc nổi tiếng khác như Bach, Mozart hay Debussy?
- Có lẽ trong một xã hội phát triển, bất cứ lĩnh vực nà o cũng cần đến sự chuyên môn hóa cao và tôi nghĩ trong âm nhạc cũng vậy. Ở thời Chopin, người sáng tác và biểu diễn cùng là một người, nhưng sau đó họ tách dần ra theo sở trườngng. Vì thế, họ gọi những người chuyên chơi nhạc của một nhà soạn nhạc như tôi, là Chopinist “ người chơi nhạc Chopin. Tôi thấy vui vì mình là một trong những người đại diện cho Chopinist quốc tế, hơn nữa lại được chính người dân Ba Lan - quê hương của Chopin đón nhận. Họ không chỉ đón nhận mình năm 1980 mà sau 30 năm, và o Gala kỉ niệm 200 năm ngà y sinh của Chopin tháng 3 mới đây, có 3 pianist toà n cầu được chọn để biểu diễn thì trong đó họ mời tôi. (Các nghệ sử¹ trình diễn hôm đó gồm có Lý Vân Địch - người Trung Quốc, đoạt giải năm 2000, Garrick Ohlsson - người Mử¹, đoạt giải năm 1970 và Đặng Thái Sơn - đoạt giải năm 1980).
Đặng Thái Sơn biểu diễn trên sân khấu
Tôi hiểu nỗi đau của Chopin
* à”ng và Chopin có mối liên hệ nà o khi hai người sống ở hai thời đại khác nhau và cách xa nhau mấy đại dương?
- Nhạc của Chopin xuất phát từ nội tâm nên chứa đựng nhiửu tình cảm. Nhạc của Chopin không chỉ có một mà u vử cái đẹp, cái vui mà độ buồn đau cũng rất kinh khủng. Nếu ai đã từng đọc vử cuộc đời của Chopin thì thấy, thuở nhử người nghệ sử¹ tà i hoa nà y cũng đẹp đẽ, dễ dà ng và hạnh phúc, nhưng đến thời thanh niên đã suy sụp vì sức khửe yếu. 20 tuổi, Chopin rời Ba Lan sang Pháp và sống nửa đời người trong tâm trạng nhớ xứ sở, cảm thấy bị lạc lõng vì xa quê hương. Nhưng quan trọng vẫn là vì tình hình sức khửe của ông không đảm bảo.
Tuy nhiên, trong con người ông luôn có sự tranh đấu giữa một thể chất yếu và bệnh tật với một lý trí mạnh mẽ và kiên định. Chính vì thế, chơi nhạc của Chopin cần phải hiểu được nỗi đau ẩn chứa trong sâu thẳm tâm hồn nhà soạn nhạc nà y. à‚m nhạc của Chopin không phải là thứ âm nhạc hà o nhoáng mà có những lúc rất gần gũi, thân mật. Tôi nghĩ mình đến với âm nhạc của Chopin như thuận theo số trời. Mẹ tôi (nghệ sĩ piano Thái Thị Liên) cũng là người rất thích nhạc của Chopin.
Khi còn đi sơ tán, và o những đêm yên tĩnh, trong bóng tối, mẹ tôi chơi đà n dưới ngọn đèn dầu những tác phẩm nhử như Mazurka, Nocturne của Chopin. Tôi nghe và đã yêu thích từ đấy. Nhưng lúc đó điửu kiện học thiếu thốn đủ thứ. Sách nhạc thì ít mà băng đĩa thì không có. Cho đến Concour Chopin năm 1970, khi mẹ tôi được mời sang là m khách tham dự, nhử chuyến đi ấy của mẹ mà tôi mới có sách, có băng đĩa để học. Vậy là ngà y đêm tôi chơi nhạc Chopin và âm nhạc của Chopin thấm dần và o máu mình từ đấy. Đó là một trong những bước quan trọng trong sự nghiệp của tôi.
* Và cuối cùng ông đã là Người được Chopin chọn và số phận đã gắn ông với Chopin...
- Tôi không nói đến mối liên hệ giữa tôi và Chopin nhưng tôi tự thấy mình có những điểm gần gũi với ông ấy. Ví dụ như chiửu cao của tôi và Chopin tương đương nhau (1m60). Bà n tay của ông ấy và bà n tay của tôi cũng có kích thước như nhau. Nhử những điểm tương đồng đó mà cách viết nhạc của Chopin đã đem lại nhiửu thuận lợi cho tôi. Đó là vử mặt kử¹ thuật. Vử tinh thần, ai cũng biết hồn nhạc của Chopin đầy chất thơ, lãng mạn, tinh tế và tế nhị. Và cách đà n của tôi cũng gần với sự lãng mạn. Nhưng điửu quan trọng hơn cả là mình thấm được cái đau của Chopin.
Suy cho cùng, cuộc đời của tôi không được thuận lợi so với các nghệ sử¹ quốc tế khác. Sự trắc trở diễn ra từ cuộc sống hà ng ngà y đến những phức tạp trong gia đình. Gia đình tôi có nhiửu luồng văn hóa khác nhau. Mẹ tôi sinh ở Sà i Gòn, học trường Tây nên chịu ảnh hưởng của văn hóa phương Tây, còn bố lại là người rất truyửn thống. Tôi cũng không hiểu tại sao hai ông bà lại lấy nhau, nhưng cuộc sống gia đình có nhiửu mâu thuẫn. Năm 1976 là một năm định mệnh, vì khi quyết định cho tôi đi học nước ngoà i, bố mẹ tôi đã ly dị. Tôi vẫn còn giữ tử giấy li hôn của tòa, trong phần phân chia tà i sản ghi rõ cha tôi được cái xe đạp thiếu nhi, mẹ tôi thì được mấy cái xoong nồi...
Được gặp thầy là điửu quan trọng
* Việc được thầy Issac Katz phát hiện với việc đoạt giải Chopin 1980 thì điửu nà o đối với ông quan trọng hơn?
- Tôi nghĩ rằng lúc đó mà không có thầy Katz thì tôi chẳng là m được điửu gì hết. Mình mà có đi thi thì cũng chỉ cầm cái rọ không vử mà chẳng đoạt được giải thưởng nà o. à”ng ấy đã là m cho tôi tin tưởng và o khả năng của mình, rằng tôi sẽ trở thà nh một nghệ sĩ biểu diễn tầm cỡ quốc tế. Dù lúc đó tôi chưa hoà n thiện nhưng cũng đã bộc lộ được tiửm năng. Trước đây, mẹ tôi từng là một giáo viên piano nghiêm khắc. àt có học sinh nà o mà không phải trải qua sự nghiêm khắc của bà . Và trong giáo dục con cái thì bà đã dạy tôi không được kiêu ngạo và phải khiêm tốn.
Tuy nhiên, có lúc tôi lại trở nên tự ti - điửu nà y thì không tốt tí nà o. Cho đến khi gặp ông Katz thì tôi mới biết mình là ai. Tôi nghĩ cho dù không có Concours Chopin nhưng được sự hướng dẫn của thầy Katz thì tôi vẫn có thể biểu diễn được ở tầm quốc tế và đoạt một giải khác. Do đó được gặp thầy với tôi là điửu quan trọng hơn.
Tôi coi việc đoạt giải thưởng Chopin là một bước đệm cho sự nghiệp của mình sau nà y. Giải thưởng nà y đã đem lại một niửm tin lớn cho tôi. Không ai tin được là mình đã diễn đạt được cái nửn văn hóa châu à chuẩn như thế nà o. Cũng nhử có giải thưởng ấy mà sau nà y Nhà nước đầu tư rất nhiửu cho các em ra nước ngoà i du học ngay từ Trung cấp. Tôi rất chú ý đến chuyện nà y.
Tôi nghĩ tính thời điểm cũng quan trọng. Nếu tôi sinh sớm hơn thời điểm đó và i năm thì chắc cũng khó vì lúc nà y đất nước còn chiến tranh, kể cả có sự giúp đỡ của ông Katz thì tôi cũng chẳng có cơ hội đi đâu cả. Khi tôi tốt nghiệp năm 1975 thì đất nước cũng gần kết thúc chiến tranh và tôi đi là vừa đẹp. Còn muộn hơn thời điểm nà y thì chắc tôi cũng chỉ đi buôn thôi, không nên cơm nên cháo gì. Tập đà n trong những điửu kiện khắc nghiệt nhất
* Tết 1978, thời tiết tại Moskva xuống tới - 44 độ C, ông đã từng luyện tập trong những điửu kiện hết sức khắc nghiệt như vậy?
- Mọi người cứ nghĩ nhiệt độ như vậy thì cũng sẽ lạnh như ở Việt Nam nhưng thực ra ở bên đó, chỉ có ra ngoà i trời mới lạnh còn và o nhà lại rất ấm, nên tôi có thể tập đà n một cách thoải mái. Tôi có cảm giác ở Việt Nam, mùa lạnh còn lạnh hơn cả ở Nga vì nhiệt độ trong nhà và bên ngoà i gần như nhau. Nhưng cách đây hơn chục năm, có lần tôi cũng phải luyện tập với điửu kiện thời tiết rất khó khăn. Đó là và o năm 1998 khi ở Canada xảy ra vụ bão tuyết lớn nhất trong lịch sử. Lúc ấy, tuyết rơi chậm và còn đóng băng thà nh những viên đá lớn khi rơi xuống. Những viên đá tuyết là m cây cối gãy đổ xuống đường, còn các mái nhà thì bị thủng.
Toà n thà nh phố chìm trong bóng tối với một tuần không có điện. Mọi người phải di cư đi chỗ khác, hoặc chui và o các siêu thị để lánh nạn, nhưng tôi thì vẫn ở nhà . Vì lúc đó đã có lịch diễn và không thể hủy bử nên tôi quyết định ở lại để việc luyện tập của mình không bị gián đoạn. Một tuần không điện, không lò sưởi và rất lạnh nên tôi đã phải đeo găng tay để tập được đà n. Song nghĩ lại, tôi thấy có lẽ những năm tháng đi sơ tán mới chính là khoảng thời gian phải học tập trong điửu kiện khó khăn nhất. Vì lúc ấy, hầu như mọi sinh hoạt đửu ở dưới hầm. Môi trường ẩm thấp nên đà n hay bị xịt nốt. Rồi lại còn phải giữ gìn đà n cho chuột khửi chạy và o khe của các pedal, cắn hửng búa đà n và lớp dạ lót bên trong. Ở nơi sơ tán, dân Hà Nội được người địa phương giúp đỡ tận tình vử điửu kiện ăn ở nhưng có những lúc họ không thích tiếng đà n vì sợ tiếng đà n át tiếng bom, ồn à o không nghe được thông báo có máy bay của địch đến để chạy xuống hầm trú ẩn. Vậy là có kẻ xui trẻ con trèo lên đà n và bậy lên đó. Thà nh ra, có những hôm khi chúng tôi vừa mở nắp đà n lên thì mùi xú uế bốc lên thật khủng khiếp. Một tay tập đà n, còn tay kia bịt mũi (cười). Mỗi tiếng đà n tựa như một từ
* Theo ông, vì sao nhạc cổ điển lại khó hiểu với đám đông? Vì sao người Đức xếp âm nhạc có tầm tư tưởng chỉ đứng sau triết học?
- Người Đức xếp âm nhạc đứng sau triết học có lẽ cũng vì tính trừu tượng trong âm nhạc. Khi nghe nhạc, không thể đòi hửi người nghe phải hiểu cụ thể là âm nhạc đang nói gì vì mỗi người có sự tự do trong cảm nhận riêng của mình. Điửu đó thể hiện tính dân chủ cao trong âm nhạc. Và cũng vì âm nhạc không có ngôn ngữ cụ thể nên phần nà o thể hiện được tính triết học ở đây. Bình thường người ta luôn đòi hửi người chơi đà n phải đem đến một tiếng đà n có chất hát.
Tôi thì chia ra là m hai loại. Chất hát mới chỉ ở mức một, còn mức hai là tiếng đà n phải biết nói lên được. Hát là thuộc vử cái đẹp. Đó là sự ngân nga, lên xuống trầm bổng. Nhưng khi nói, thì mỗi tiếng đà n tựa như một từ. Mà từ ở đây là triết và mình có thể triết theo cách mình muốn. Tuy nhiên, xếp âm nhạc đứng sau triết học là với người Đức, còn không thể áp đặt điửu nà y và o âm nhạc của Chopin được. Vì người Đức thì theo lý trí mà âm nhạc của Chopin là tình cảm.
Concours Chopin giúp bố tôi sống thêm được 10 năm
* Trong gia đình, ông chịu ảnh hưởng từ ai nhiửu nhất? Từ mẹ ông - một nghệ sĩ piano hay cha ông - một nhà thơ?
- Vử thời gian thì hai mẹ con luôn ở bên nhau. Trong suốt quãng đời của mình cho đến giử, mẹ chỉ xa tôi 3 năm khi tôi ở bên Nga (từ năm 1977 - 1980). Không sống gần bố nhiửu nhưng tôi chịu ảnh hưởng từ bố rất lớn. Đọc những tác phẩm của ông (Đặng Đình Hưng - PV), có những điửu đến giử tôi mới nhận ra, vì lúc nhử tôi chưa nhận thức được. Nếu ai đã từng tiếp xúc với những tác phẩm của bố tôi, có thể thấy thơ của ông cũng có sự tương đồng với âm nhạc vử cách thể hiện qua những biểu tượng.
Phải nói thêm rằng, nhử có Concours Chopin 1980 mà bố tôi được sống thêm 10 năm. Vì lúc ấy bố tôi bị ung thư phổi nặng, đang phải sống trong cảnh ở gầm cầu thang nhà ông bạn, không nhà không cửa mà đưa và o viện thì cũng chỉ nằm chử chết. Đúng hôm thi concours, bố tôi và o viện. Ở nhà điện sang nói tôi thi xong phải vử ngay. Lúc đó tôi tính nếu ở trong nước mà không chạy chữa được cho bố thì tôi sẽ đưa ông ra nước ngoà i. Cuối cùng thì GS Tôn Thất Tùng và GS Hoà ng Đình Cầu đã chữa chạy cho bố tôi sống thêm được 10 năm nữa. Concours Chopin đã đem lại nhiửu thay đổi không chỉ với cuộc đời tôi mà cả gia đình tôi.
Hà Nội - vùng của tôi
* à”ng đang sống cùng với mẹ ở Canada? Một ngà y của ông diễn ra thế nà o? Ngoà i âm nhạc, ông có thể chia sẻ vử những sở thích trong cuộc sống hà ng ngà y của mình?
- Mẹ tôi đang ở Việt Nam. Tôi có mua một căn hộ ở khu Golden Westlake - Hà Nội cho bà và cũng để thuận tiện cho tôi mỗi khi vử Việt Nam. Vậy là tôi cũng có hộ khẩu ở Hồ Tây rồi đấy (cười). Cuộc sống tôi của vử cơ bản là không theo một lịch trình nhất định nà o cả. Hồi trẻ, tôi thích dậy muộn và tập đà n khuya. Nhưng bây giử thì đã thay đổi. Tôi thường tập đà n và o buổi sáng để cảm thấy yên tâm nếu sau đó mình phải thực hiện những hoạt động khác. Chiửu tôi thường dạy học. Khi nà o đi lưu diễn thì sau đó vử nhà dạy bù, lúc ấy thì dạy liên tục.
Trước đây mẹ đã giúp tôi rất nhiửu nhưng năm nay mẹ tôi đã 93 tuổi nên mình phải biết là m nhiửu thứ hơn. Thế nên tôi cũng biết đi chợ mua đồ ăn thức uống. Vử khoản nấu ăn tôi không giửi lắm nhưng tôi biết phán. Tôi thích là m những món đặc biệt khi nhà có bạn bè đến chơi. Còn bình thường thì chỉ là m những món nhanh mà đảm bảo dinh dườ¡ng. Một bữa cơm đơn giản của tôi chỉ cần có rau chần, sốt với nước chấm ngon là được. Đồ ăn của xứ mình ngon lắm, tôi vử có mấy hôm mà tăng ký đây nà y (cười). Sau một ngà y là m việc, tôi thường mò mẫm lên Internet. Tôi cảm giác một ngà y không và o mạng thấy bứt rứt thế nà o ấy. Tôi rất thích trang Youtube và thấy nhử có những phương tiện nà y mà bây giử ai học nhạc cũng đửu rất thuận lợi.
* à”ng nghĩ sao vử Hà Nội?
- Thay đổi nhiửu và nhanh. Mỗi lần vử là mỗi lần khác.
* à”ng thường là m gì khi vử Hà Nội?
- Lần nà o vử cũng ngắn ngủi thôi nhưng tôi đửu qua lại những nơi là kỷ niệm thời thơ ấu. Tôi gọi đó là vùng của tôi. Bây giử thì thấy tất cả đửu nhử xíu trong mắt mình. Mà cũng khác trước. Vì giử ngôi nhà trước kia tôi ở cũng đã là một nhà hà ng. Trước đây, sau nhà tôi có đường tà u hửa. Hồi ấy, trước khi tà u và o ga thì chỉ có rú còi thôi, không như bây giử, có nhiửu ký hiệu. Mà mỗi lần tà u chạy qua thì rung cả nhà lên. Tôi ghé qua cả công viên mà hồi bé thường ra đó chơi. Ngà y xưa nhà chật mà trẻ con thì cần có không gian để vui chơi nên toà n ra công viên chơi nhặt búp đa, hoặc lang thang ra tới tận cầu Long Biên. Rồi những đêm lạnh, tôi nhớ đến những tiếng rao của người bán rong chí mà phù, lục tà u xá đi qua nhà . Tiếng rao của người ta hay lắm. Tôi còn trở lại cả nơi sơ tán, lần đầu là ngay sau năm 1980.
Hồi ấy vẫn còn nghèo, chỉ toà n đồi sắn mênh mông, tôi gặp lại cả ông bà chủ nhà khi tôi ở đó. Lần vử ấy, hãng NHK (Nhật Bản) cũng xuống đó là m phóng sự. Sau 10 năm tôi trở lại đó lần nữa thì đời sống đã được cải thiện, nhà mái ngói mọc lên nhiửu hơn. Đó là một điửu đáng mừng nhưng với riêng một người nghệ sĩ như tôi thì kỷ niệm vẫn là hình ảnh của những đêm trăng, không có điện, không gian hoang sơ nhưng có tiếng trẻ con hát hò, thấy được hương vị đồng quê, có cả núi và sông Thương nước chảy đôi dòng, ôm thân cây chuối tập bơi và bắt cua đồng khi trời nắng.
Tôi đã chứng minh được mình
* Năm 1984, ở tuổi 26, ông là một trong những người đầu tiên được phong tặng NSND. à”ng nghĩ sao khi mình là NSND trẻ nhất trong lịch sử?
- Tôi nghĩ đấy không phải là cái đích đối với một người nghệ sĩ mà quan trọng là những việc là m tiếp theo của người nghệ sĩ đó là gì? Lúc đó có nhiửu luồng phản ứng, nói tôi còn quá nhử và quá trẻ. Đây cũng là một quyết định mạnh bạo của Thủ tướng Phạm Văn Đồng. Nhưng thời gian từ 1984 đến nay tôi đã chứng minh được mình là người như thế nà o.
* Xin cảm ơn NSND Đặng Thái Sơn!