Khi thuỷ điện chặn dòng, sông Ba ngắc ngoải
Sông Ba là dòng sông lớn nhất chảy qua địa bà n 6 huyện, thị xã phía Đông Nam tỉnh Gia Lai, sau đó đổ vử tỉnh Phú Yên. Đã bao đời nay, văn hóa người dân các huyện, thị xã nói trên đã gắn liửn với dòng sông Ba nhưng từ tháng 9/2010 đến nay, sau khi thủy điện An Khê “ Ka Nak chặn dòng tích nước, hệ sinh thái dọc sông Ba đã bị thay đổi hoà n toà n.
Đặc biệt và o mùa khô, dòng sông nà y đã trở thà nh dòng sông chết bởi dòng nước sông Ba sau khi phát điện không được hoà n toà n trả lại cho chính dòng sông nà y mà phần lớn được đổ vử sông Côn (tỉnh Bình Định).
Rẫy của người dân bị ngập sâu trong nước ngay khi thuỷ điện An Khê “ Ka Nak chặn dòng.
Việc thủy điện lấy nước sông Ba đổ vử sông Côn đã khiến cho khoảng 400 nghìn hộ dân sống ở hạ lưu thuộc địa bà n Gia Lai phải chịu ảnh hưởng do thiếu nước sinh hoạt và sản xuất, ô nhiễm môi trường... Ngoà i ra, hà ng ngà n hộ dân thuộc tỉnh Phú Yên, nơi có dòng sông nà y chảy qua cũng chịu tác động chung.
Được biết, trước khi xây dựng thủy điện nà y, lãnh đạo các tỉnh Gia Lai và Phú Yên đã phản ánh nội dung nà y với chủ đầu tư là Ban Quản lyÌ dưÌ£ aÌn thuỷ điêÌ£n 7 - Tập đoà n Điện lực Việt Nam (EVN) đồng thời yêu cầu phải trả nguồn nước lại cho sông Ba sau khi thuỷ điện vận hà nh. Thế nhưng, yêu cầu nà y của lãnh đạo UBND 2 tỉnh Gia Lai và Phú Yên không được chủ đầu tư đoái hoà i.
Hạ lưu sông Ba và điệp khúc nắng hạn, mưa lũ
Trên thực tế, kể từ năm 2010, sau khi thủy điện nà y tích nước, tình trạng căng thẳng vử nước sông Ba đã bắt đầu nóng dần qua các năm. Mỗi khi đến mùa khô, dòng sông Ba đoạn qua địa bà n thị xã An Khê nước chảy yếu ớt, đá dưới lòng sông trơ đáy nhô lên. Chất thải từ các nhà máy, các khu dân cư đổ ra sông không được cuốn trôi nên bốc mùi hôi thối đến ngạt thở.
Từ năm 2012 đến nay, nhiửu trạm bơm ở các xã thuộc huyện Ia Pa, Kông Chro (Gia Lai) bị hụt nước không thể hoạt động được. Vì vậy, các trạm bơm phải hạ ống hút nước xuống đến 50cm-1m nhưng vẫn bị hụt nước. Điửu nà y chứng tử, thủy điện đã không trả lại đủ nước cho dòng sông, nên dẫn đến tình trạng khan nước bất thường, gây ảnh hưởng đến đời sống sinh hoạt và sản xuất của người dân phía hạ lưu.
Nhà máy thuỷ điện An Khê “ Ka Nak mang lại bao nhiêu hệ luửµ khốn khó cho hà ng trăn nghìn hộ dân vùng hạ lưu sông Ba thuộc 2 tỉnh Gia Lai và Phú Yên.
Tại tỉnh Phú Yên, sau đợt giám sát tình hình các thủy điện trên địa bà n và o đầu năm 2012, Đoà n đại biểu Quốc hội tỉnh Phú Yên cũng nhận thấy nguồn nước trên lưu vực sông Ba đoạn chảy qua địa bà n đang bị suy thoái, ô nhiễm, cạn kiệt nguồn nước, gây ảnh hưởng đến đời sống sản xuất của người dân.
Và o mùa mưa, việc xả lũ trở thà nh nỗi ám ảnh kinh hoà ng cho nhân dân sống ở vùng hạ lưu. Đến khi mùa khô vử, nguy cơ thiếu nước cho sản xuất và sinh hoạt lại là nỗi lo thường trực của chính quyửn địa phương cũng như hà ng trăm ngà n hộ dân.
Sông Ba phía sau đập An Khê “ Ka Nak đã chết kể từ ngà y thủy điện nà y chặn dòng tích nước. Hà ng trăm nghìn hộ dân khu vực hạ lưu sông Ba thuộc 2 tỉnh Gia Lai, Phú Yên lay lắt đối mặt với điệp khúc mùa nắng chắc chắn sẽ hạn, mùa mưa gần như năm nà o cũng đối mặt với lũ khi thuỷ điện xả nước...Tuy nhiên, báo cáo của Bộ Tà i nguyên và Môi trường nhiửu lần khẳng định nhà máy thuỷ điện An Khê “ Ka Nak vận hà nh đúng... quy trình!
Giải pháp nà o cứu dòng nước sông Ba?
Suốt nhiửu năm qua, chính quyửn 2 tỉnh Gia Lai và Phú Yên đã kiến nghị đến các bộ, ngà nh liên quan yêu cầu giải quyết tình trạng căng thẳng nguồn nước sông Ba sau đập. Nhưng cho đến hiện nay vẫn chưa có một giải pháp cấp thiết hữu hiệu nà o để cứu dòng sông Ba đang chết từng ngà y. Sông Ba và o mùa nắng vốn đã bị khô kiệt lại cà ng khô kiệt hơn.
Theo quy định, thủy điện An Khê “ Ka Nak phải trả nước lại cho dòng sông sau đập là 4m3/giây để duy trì dòng chảy ở mức thấp nhất. Thế nhưng, theo thông tin từ Đoà n đại biểu Quốc hội tỉnh Gia Lai, qua rất nhiửu lần giám sát, các chỉ số đo đạc của cơ quan chuyên môn đửu khẳng định BQL thủy điện An Khê “ Ka Nak không xả đủ nước vử lại dòng sông Ba như quy định. Cụ thể, theo số liệu thủy văn thống kê trong 3 tháng đầu năm 2013, lưu lượng nước đo được chưa đến 2m3/s. Trong khi đó, EVN (chủ đầu tư) cho rằng lưu lượng nước xả ra hạ du luôn đạt 4m3/s?
Theo đánh giá của một số cơ quan chuyên môn tỉnh Gia Lai, dù có xả nước để đạt dòng chảy tối thiểu 4m3/giây như phê duyệt thì cũng không đủ duy trì môi trường sinh thái sông Ba. Để là m được việc nà y, trong mùa khô cần đảm bảo lưu lượng dòng chảy tối thiểu trên sông Ba là 20m3/giây.
Bởi theo số liệu đo đạc của Trạm thủy văn An Khê (Đà i khí tượng thủy văn khu vực Tây nguyên), lưu lượng bình quân nước sông Ba trong sáu tháng mùa nắng những năm trước khi có thủy điện là 19,8m3/giây.
Còn đâu nương rẫy của người dân sau khi thủy điện An Khê - Ka Nak chặn dòng?
Liên tục qua nhiửu năm đấu tranh nhằm khắc phục những hệ lụy từ thủy điện An Khê “ Ka Nak và đặc biệt là cứu lấy dòng sông Ba của các cấp chính quyửn tỉnh Gia Lai nhưng vẫn chưa mang lại hiệu quả gì rõ rệt.
Theo điửu tra của nhóm PV báo Người Hà Nội, một giải pháp mới được đưa ra là xây dựng đập điửu hòa phía sau đập công trình thủy điện. Giải pháp nà y được cho là có tính khả quan nhưng hiện đang được giao cho Bộ Tà i nguyên & Môi trường; Bộ Nông nghiệp và Phát triển Nông thôn cùng nghiên cứu, đánh giá nên rất có thể sẽ phải mất thời gian khá dà i mới có thể triển khai. (còn nữa)
Mộng Thường “ Thanh Luận
.jpeg "Giải đua xe địa hình lớn nhất Việt Nam phá kỷ lục với 24 đường thi")
