Mùa xuân là lúc khí trời ấm áp, lòng người phơi phới, nhẹ nhõm. Do vậy trong dịp nà y người Việt ta có thói quen đi lễ chùa cầu sức khửe và bình an cho năm mới. Đến với chùa Tây Phương - danh thắng nổi tiếng trên đất Hà thà nh, du khách không chỉ để tĩnh tâm nơi cửa Phật mà còn có cơ hội thưởng thức đặc sản của xứ Đoà i - chè lam Thạch Xá. Khoảng gần 30km vử phía Tây nội thà nh, xã Thạch Xá, huyện Thạch Thất (Hà Nội) là quê hương của chùa Tây Phương “ ngôi chùa nổi tiếng của đạo Phật.
Món chè lam đặc sản của miửn đất nà y được bắt nguồn từ chốn linh thiêng đó. Người dân nơi đây vẫn quan niệm rằng, nguồn gốc và lý do ra đời của món đặc sản chè lam Thạch Xá là từ tấm lòng người dân địa phương cũng như sự thà nh kính của phật tử. Khi xưa, chè lam được người dân Thạch Xá dùng để thử cúng tổ tiên trong dịp lễ Tết. Ngà y nay, món đặc sản nà y lại trở thà nh thứ quà giản dị cho du khách mỗi dịp viếng thăm chùa Tây Phương.
Chè lam Thạch Xá được người thợ chế biến rất cẩn thận từ những nguyên liệu đơn giản, quen thuộc của miửn quê. Nguyên liệu chính có bột nếp, đường kính và mạch nha.
Ngoà i ra, để dậy hương cho bánh người ta dùng thêm những gia vị khác như nước gừng tươi, bột quế, đậu phộng (lạc rang). Quy trình chế biến chè lam là sự tinh tế đặc biệt của người dân xứ Đoà i. Tuy không phải cầu kử³, nhưng đòi hửi người chế biến phải đúng quy trình. Trong việc canh lửa cũng vậy cần có kinh nghiệm để biết đến độ nà o non lửa hay khi lửa đã quá già . Công đoạn đầu tiên là rang thóc nếp. Rang đửu tay đến khi hạt thóc đã nổ thà nh những hạt bửng trắng, thơm là được. Sau đó đem bửng ấy nghiửn thà nh bột, lọc để bột được mịn và nguyên chất hơn.
Theo người là ng, khâu quan trọng nhất đun mật và chế gia vị. Có thể dùng đường kính hoặc mật cây mía kết hợp với mạch nha để nấu thà nh mật. Để có được nồi mật đủ độ (không non mà cũng không già lửa quá) đòi hửi người chế biến phải có kinh nghiệm. Mật ấy phải đảm bảo được vị thơm, không bị đắng khét, khi kéo ra mảnh và sáng ánh.
Sau đó cho bột nếp và gia vị và o, nhà o kử¹ cho đến khi bánh dẻo đửu và có độ dai. Thời xưa, mỗi dịp Tết đến hoặc và o mùa lễ hội, là ng Thạch Xá lại nhộn nhịp với tiếng chà y giã bột chè lam. Tuy ngà y nay không có nhiửu gia đình dùng chà y giã bột (được thay bằng máy xay) nhưng dường như đây trở thà nh nét đặc trưng, văn hóa riêng của vùng quê nà y. Bánh chè lam có vị và hương thơm giản dị nhưng cũng khá đặc biệt.
Chính sự đơn giản ấy đã tạo nên hấp dẫn riêng, cũng như phù hợp là món quà quý nơi đất Phật linh thiêng. Đó là vị dẻo thơm từ bột gạo nếp, kết hợp với vị ngọt ngà o của mật (đường) và chút cay thơm của gừng, bùi ngậy của đậu phộng (lạc). Cứ mỗi độ Xuân vử, khi hà ng ngà n phật tử đến viếng thăm chùa Tây Phương cũng là lúc là ng Thạch Xá tưng bừng, nhộn nhịp hơn với việc là m bánh chè lam. Chè lam được xem như món quà quê giản dị để du khách đem vử là m quà .
Ngà y nay chè lam không chỉ được bà y bán ở vùng đất Phật mà nó đã trở thà nh thứ đặc sản truyửn thống nổi tiếng của đất Hà thà nh, để ai cũng mong được nếm thử một lần hương vị khó quên ấy...!
