Nhà văn Annie Ernaux: Giải Nobel văn học từ chính cuộc đời mình

Sinh ra và lớn lên trong một gia đình thuộc tầng lớp bình dân, cha mẹ bà là những người làm kinh doanh nhỏ tại địa phương. Sau khi tốt nghiệp trung học bà vào học tại Đại học Rouen rồi sau đó là Đại học Bordeaux. Sau khi thi đỗ kỳ thi tuyển giảng viên trung học, bà tiếp tục thành công trong kỳ thi tuyển giảng viên đại học ngành văn học hiện đại vào năm 1971. Annie Ernaux bắt đầu thành công với sự nghiệp văn chương vào năm 1974, tác phẩm tự truyện đầu tay mang tên Les Armoires vides. Đến năm 1984, bà đoạt giải Renaudot cho tác phẩm tự truyện khác của mình mang tên La Place.

Nhưng tác phẩm nổi bật nhất của bà phải kể đến Les Années do Nhà xuất bản Gallimard phát hành năm 2008, phác họa một giai đoạn xã hội Pháp kéo dài từ thời hậu thế chiến cho đến ngày nay. Tác phẩm đã nhận một số giải thưởng văn học vào các năm 2008 và 2009. Trong năm 2008, Ernaux nhận giải thưởng Prix de la langue française, vinh danh toàn bộ sự nghiệp sáng tác văn chương của bà. Đến năm 2019, cuốn Les Années của bà được tạp chí Le Monde xếp vào danh mục 100 tác phẩm văn chương sáng giá của nền văn học Pháp.

Tại buổi lễ công bố người chiến thắng giải thưởng, đại diện Viện hàn lâm Thụy Điển đã nhắc đến bà: “Với lòng dũng cảm và một trí tuệ sắc lạnh, bà đã bóc trần cội rễ, sự ghẻ lạnh và hạn chế của tập thể qua hồi ức cá nhân”.

Trong cuốn sách Happening, bà kể câu chuyện của cô sinh viên Anne xuất thân trong gia đình lao động, mang thai ngoài ý muốn ở bối cảnh những năm 1960 đã gặp bế tắc và rất nhiều rắc rối. Ở Pháp, trước năm 1975 việc phá thai là hành vi vi phạm luật pháp. Tác phẩm này đã được đạo diễn Audrey Diwan chuyển thể thành bộ phim cùng tên, giành giải Sư Tử Vàng tại liên hoan phim Venice năm 2021.

Nhà văn Annie Ernaux

Nói về chiến thắng của bà, đại diện Viện hàn lâm nhấn mạnh: “Chúng tôi tập trung vào văn học và chất lượng tác phẩm, chứ không phải các vấn đề thời sự. Nhưng thật ý nghĩa khi một tác giả nổi tiếng với tác phẩm về phá thai đã được chọn vào năm Tòa án tối cao Mỹ đảo ngược phán quyết công nhận quyền phá thai của phụ nữ”.

Ngay từ khi ngồi trên giảng đường Đại học, bà đã thử viết nhưng các nhà xuất bản khi ấy đều từ chối với lý do “quá tham vọng”, và bà đã bỏ việc viết lách cho đến khi trở lại vào những năm 1970, khi ấy bà đã làm mẹ và đang là giáo viên tiếng Pháp. Sự trở lại lần này đã giúp bà ra mắt cuốn sách đầu tiên “Cleaned Out” vào năm 1974. Cuốn tiểu thuyết này bà đã giấu chồng để viết, bởi ông xem thường tài năng của bà. Sau khi bà bán bản quyền cho nhà xuất bản uy tín Gallimard, chồng bà tức điên lên. Đương nhiên là sau đó, khi bà xuất bản đến tác phẩm thứ ba “A Frozen Woman” năm 1981, thì cuộc hôn nhân của bà không cứu vãn được nữa. Bà không bao giờ tái hôn, và tuyên bố hài lòng với cuộc sống tự do, tự tại.

Tác phẩm A Girl Story - Hồi ức thiếu nữ được xuất bản tại Việt Nam

Annie Ernaux cũng thường xuyên đào sâu lại những sự kiện có thật trong chính cuộc đời mình ở nhiều góc nhìn. Năm 1992, bà đạt thành công lớn về mặt thương mại ở Pháp khi xuất bản cuốn “Simple Passion”. Cuốn sách công khai cuộc tình vụng trộm của bà với một nhà ngoại giao đã có gia đình. Những người mang tư tưởng bảo thủ giận giữ và cho rằng đó là một điều không thể tha thứ. Nhưng đa phần độc giả có cái nhìn đồng cảm với sự khát khao mãnh liệt của người phụ nữ. Tổng kết lại, cuốn sách đã bán được hơn 200.000 bản sau 2 tháng ra mắt.

Fitzcarraldo Editions – đơn vị từng xuất bản tám cuốn sách của bà bằng tiếng Anh – nói dự án lớn nhất của bà là viết và lý giải về cuộc đời của chính mình. Bà ghi lại mọi sự kiện quan trọng, từ việc chênh lệch nhận thức giữa các tầng lớp xã hội, cái chết của cha và mẹ bà, việc phá thai bất hợp pháp bà từng làm khi mới 20, những trải nghiệm tình dục đầu tiên,…

Có lẽ sự cố đớn đau nhất trong cuộc đời bà, về những trải nghiệm tình dục đầu tiên vào mùa hè năm 1958 khi mới bước vào tuổi 18 khi bà cảm thấy cùng lúc cảm giác bị bỏ rơi, nỗi xấu hổ, bị bệnh biếng ăn, và cả sự trầm cảm. Tất cả những giới hạn cảm xúc ấy đã được bà thể hiện trong cuốn A Girl Story - Hồi ức thiếu nữ, cuốn sách đã được xuất bản tại Việt Nam và bán rất chạy.

Ngay khi hay tin Annie Ernaux được công bố thắng giải Nobel hôm 6 tháng 10, Tổng thống Pháp Emmanuel Macron đăng lời chúc mừng: “Trong 50 năm, Annie Ernaux đã viết cuốn tiểu thuyết về ký ức chung gần gũi của đất nước chúng ta” và gọi những tác phẩm của bà là: “tiếng nói tự do của phụ nữ và những người bị lãng quên”.

Annie Ernaux chiến thắng giải Nobel văn học được xem như chiến thắng cho chính cuộc đời bà. Chiến thắng của nhận thức, của những dằn vặt nội tâm giằng xé, của lòng dũng cảm và những đau thương bà đã trải qua và chịu đựng cả một đời người được tái hiện sinh động qua ngòi bút tài hoa và trí tuệ sắc lạnh của bà.

Cùng với sự nghiệp sáng tác văn chương, Annie Ernaux còn là người đấu tranh không mệt mỏi để chống lại sự phân biệt và bất công trong xã hội. Bà đặc biệt tiên phong trong phong trào chống lại nạn bất bình đẳng giới. Bà là nhà văn thứ 16 của Pháp vinh dự được xướng tên ở giải thưởng danh giá này.