Nhà  thơ Bế Kiến Quốc: "Những nỗi đau nơi cuối rễ đầu cà nh"

 Bà i thơ nói vử những con người Việt Nam anh hùng đửu gắn bó với một dòng sông:

Sinh ra ở đâu mà  ai cũng anh hùng
Tất cả trả lời: sinh bên một dòng sông
Chẳng phải sông Аà , sông Mã, sông Hồng đôi bử cát mênh mông
Thì cũng sông Trà , sông Hương, sông Cử­u Long uốn chín khúc đầu rồng
Chẳng phải rộng xa một tầm cò vỗ cánh
Cũng xinh xinh và i sải chèo quẫy mạnh
Quê hương Việt Nam mườn mượt những cánh đồng
Mỗi con người gắn bó một dòng sông

Bà i thơ của Quốc khiến tôi thích vì âm điệu mênh mang, cấu tứ chặt chẽ và  cách diễn đạt dung dị. Аến năm 1970 tôi vử dạy ở trường cấp ba Quốc Oai, Quốc là m ở Ty Văn hóa Hà  Tây. Có những buổi chiửu thứ bảy, trên đường đạp xe từ Quốc Oai vử Hà  Nội, nhìn phía trước thấy một thanh niên mặc áo carô, tóc quăn đạp cái xe Phượng Hoà ng, phía sau xe là  một... bó rau cải. Quốc vừa là m việc vừa tự lo cơm nước cho mình.

Tôi đạp xe dấn lên, hai đứa vừa đi vừa nói chuyện. Năm 1973, tôi đi và o chiến trường miửn Nam, Quốc vử Báo Văn nghệ. Bẵng đi mười năm, tôi lại gặp vợ chồng Quốc tại nhà  Lê Thanh Xuân.

Cùng đi với vợ chồng Quốc có Vũ Аình Minh, Võ Văn Trực và  Trần Quốc Toà n. Ở Biên Hòa, chúng tôi đưa Quốc đi chơi, thăm một số bạn bè, trong đó có Bích Vân, Giám đốc Аà i Phát thanh Аồng Nai, thăm chị Xuân, Trưởng rạp Khánh Hưng cùng là m việc với Quốc ở Ty Văn hóa Hà  Tây. Những ngà y ở Biên Hòa có một "sự cố". Аỗ Bạch Mai - vợ Quốc có thai mà  không biết. Quần áo mặc thường ngà y trở nên chật chội. Mai và  Quốc sang nhà  tôi. Vợ tôi "hỗ trợ" cho một ít quần áo rộng. Lê Thanh Xuân nói đùa:

Nhà  thơ Bế Kiến Quốc.

- Nhà  đã có Mai, Cuốc, Xẻng (cháu đầu của vợ chồng Mai - Quốc thường gọi đùa là  Xẻng), nay sinh đứa nà y đặt tên là  Leng cho tiện.

Chúng tôi bật cười vì cái "bộ tứ dụng cụ lao động" ấy.

Sau đó Mai và  Quốc ra Hà  Nội. Năm 1985, tôi ra Hà  Nội có đến thăm Quốc ở Báo Văn Nghệ, 17 Trần Quốc Toản. Tôi hửi phòng ở của Quốc và  nhìn thấy Quốc đang nằm ngủ trong một căn phòng chỉ chừng 9 m2. Trông thấy tôi, Mai gọi:

- Anh Quốc ơi, có khách.

Chỗ ở của Quốc - Mai chật chội, không có bà n ghế, tôi đà nh ngồi và o giường. Quốc nói:

- Mời Tú ngà y chủ nhật đến ăn cơm với vợ chồng tôi. Là m món bún chả Hà  Nội, có rượu mơ...

Tôi ngạc nhiên vì hôm đó là  ngà y thứ tư, sao Quốc lại không mời và o chiửu thứ tư hay trưa thứ năm. Sau đó tôi mới nghĩ ra: Chỉ có ngà y chủ nhật cơ quan nghỉ Quốc mới có điửu kiện mời cơm khách. Phòng ở của Quốc như thế là m sao mà  mời và o ngà y thường được. Nhưng do bận và o Nam, tôi không đến ăn cơm với vợ chồng Quốc, tôi cảm thấy ái ngại cho chỗ ở của họ. Vử sau tôi được biết,  nhử nỗ lực lao động, vợ chồng anh đã có nhà  mới.

Năm 2002, trường tôi dạy - Trường Cao đẳng Sư phạm Аồng Nai có mời một đoà n nhà  thơ nữ đến giao lưu, trong danh sách có tên Аỗ Bạch Mai. Tôi gọi điện cho Lê Thanh Xuân báo tin vợ Quốc và o. Hôm giao lưu lại không thấy Mai, tôi hửi thì nghe Аoà n Thị Lam Luyến nói Mai phải bay ra vì Quốc bị ngất xỉu. Bây giử đọc bà i thơ "Nhớ mẹ" của Quốc, tôi đã biết Quốc bị ám ảnh vử căn bệnh tim của anh:

Buồn hay vui, con cũng đã quay vử
Аi lẫn và o dòng sông người vừa tan tầm máy dệt
Những hạt bông trên áo quần, trên tóc
Ai thì không nhận ra, con thì con nhận ra
...Và  căn bệnh đầu tiên mà  con biết từ mẹ: bệnh tim
Vì thế, khi thấy con là m thơ mẹ buồn nhưng chẳng nói
Giữa nghử dệt ngôn từ với nghử dệt vải
Mẹ biết, chọn nghử gì con cũng gặp gian nan 

Giử thì muộn rồi. Ca sáng vừa tan
Những người thợ ra vử - những hạt bông trên áo quần trên tóc
Bốn mươi năm ... ngỡ có gì đâu khác?
Chỉ mẹ đã không còn. Và  con lại bệnh tim.

Quốc đã không vượt được cái tuổi 53 đầy định mệnh. Anh là  một nhà  thơ thông minh, nhiửu kinh nghiệm, một biên tập viên uy tín của Báo Văn nghệ. Ngoà i nghử thơ, anh còn có duyên với văn xuôi. Anh đã từng là m trong Ban sơ khảo Hội đồng văn xuôi, người góp phần không nhử trong việc phát hiện ra Nguyễn Huy Thiệp, Phùng Gia Lộc. Với uy tín và  năng lực của mình, anh được bổ nhiệm là m Tổng Biên tập Báo Người Hà  Nội, nhưng chỉ một thời gian ngắn bệnh tật đã bắt anh phải rời khửi thơ ca và  cuộc đời. Thơ ca và  cuộc đời là  hai niửm yêu thương gắn bó thiết tha nhất của anh. Аể có cuộc đời tốt đẹp và  có những bà i thơ hay thì phải trải qua những nỗi đau, những gian lao nhọc nhằn. Một trong những bà i thơ cuối đời của anh mang ý nghĩa triết lý như vậy. Bà i thơ sâu sắc, khắc khoải những suy tưởng vử cuộc đời, số phận, thơ ca khác hẳn những bà i thơ hồn nhiên trong sáng thời sinh viên. Аiửu đó chứng tử anh đang ở độ chín của một tà i năng. Bà i thơ có đoạn:

Ai đang ngồi hát trước mùa xuân
Cuộc đời như thể tự nhiên xanh
Chỉ có đất yêu cây thì đất biết
Những nỗi đau nơi cuối rễ đầu cà nh

Vâng, cuộc đời không thể tự nhiên xanh nếu không có "những nỗi đau nơi cuối rễ đầu cà nh".

Аọc thơ anh nhớ tiếc vô cùng một tà i năng văn học có số phận ngắn ngủi