Tác giả - tác phẩm

Chuyện kể về Chúa Nguyễn và các giai thoại mở đất phương Nam

Thụy Phương 15:56 28/06/2025

Trong hành trình mở cõi về phương Nam của dân tộc Việt Nam, các chúa Nguyễn hiện lên như những nhà lãnh đạo có tầm nhìn xa, với các quyết sách chiến lược và nghệ thuật bang giao khôn khéo, đặc biệt trong quan hệ với triều đình Chân Lạp. Cuốn sách “Chúa Nguyễn và các giai thoại mở đất phương Nam” của nhà giáo, nhà nghiên cứu sử học Nguyễn Hữu Hiếu, do Nhà xuất bản Chính trị quốc gia Sự thật phát hành tháng 6/2025, là một công trình giàu tư liệu và cảm hứng góp phần tái hiện sinh động giai đoạn lịch sử đặc biệt ấy.

Tác phẩm không chỉ đơn thuần thuật lại sự kiện lịch sử mà còn giới thiệu những giai thoại mang tính dân gian, kết hợp với trích dẫn từ các bộ chính sử như Đại Nam thực lục, Quốc triều chính biên, Đại Việt sử ký toàn thư,… và nhiều tài liệu do người nước ngoài ghi chép.

Mỗi giai thoại là một khung cảnh lịch sử cụ thể được viết ngắn gọn, súc tích, có trích dẫn rõ ràng và được đính kèm lời bình cô đọng ở cuối. Đây chính là điểm nổi bật tạo nên phong cách riêng của cuốn sách. Những lời nhận định ngắn nhưng gợi mở này không chỉ thể hiện tư duy sử học của tác giả mà còn khuyến khích người đọc cùng suy nghĩ, đặt câu hỏi và tự lý giải các sự kiện, nhân vật lịch sử từ nhiều chiều cạnh khác nhau.

bia-sach.jpg

Một ví dụ điển hình là giai thoại về lời sấm của Trạng Trình Nguyễn Bỉnh Khiêm “Hoành Sơn nhất đái, vạn đại dung thân”. Tác giả dẫn dắt người đọc quay về thời điểm Nguyễn Hoàng xin trấn thủ đất Thuận Hóa, khởi đầu cho cuộc Nam tiến kéo dài hơn hai thế kỷ. Giai thoại này vốn được truyền miệng trong dân gian, được tái hiện kèm theo trích đoạn sử liệu từ chính sử, đặt vào bối cảnh chính trị, văn hóa đương thời, cho thấy đó không đơn thuần là một sự ngẫu nhiên mang tính thần thoại mà hàm chứa tầm nhìn chiến lược dài hạn của vị chúa đầu tiên nhà Nguyễn.

Các nhân vật lịch sử như chúa Sãi Nguyễn Phúc Nguyên, công nương Ngọc Vạn, Nguyễn Hữu Cảnh, Mạc Cửu hiện lên qua từng câu chuyện cụ thể, gắn với những quyết sách mang tính chiến lược trong tiến trình mở đất. Một trong những điểm nhấn đáng chú ý là sự kiện công nương Ngọc Vạn kết hôn với quốc vương Chân Lạp Chey Chettha II, mở đường cho việc người Việt vào cư trú tại Prey Nokor, tiền thân của Sài Gòn sau này. Dưới góc nhìn của tác giả, cuộc hôn nhân không chỉ là một liên kết hoàng gia mà còn là một bước đi ngoại giao mềm, góp phần thiết lập quyền lợi kinh tế và ổn định xã hội trên vùng đất mới.

Điểm đặc biệt của cuốn sách là việc đưa các nhân vật nữ vào trung tâm các câu chuyện mở đất. Hình ảnh công nương Ngọc Vạn - một phụ nữ “vừa đẹp người, vừa đẹp nết” hiện lên như một nhịp cầu kết nối văn hóa, chính trị giữa hai quốc gia. Không chỉ là hoàng hậu Chân Lạp, bà còn là người vận động đưa người Việt vào Prey Nokor buôn bán, lập xưởng, góp phần tạo dựng một cộng đồng cư dân ổn định. Truyền thuyết dân gian cho rằng bà là người thiết lập chùa chiền tại vùng đất mới, được người dân tôn kính như một vị thần hộ mệnh, gắn với tên gọi dân gian là “Cô Chín”. Những chi tiết này, dù không được Quốc sử quán triều Nguyễn ghi chép nhưng lại hiện diện trong tâm thức dân gian Nam Bộ, và điều đó đặt ra một câu hỏi học thuật quan trọng là: Liệu những gì không được viết vào sử sách có đồng nghĩa là không có thật?

Bên cạnh đó, cuốn sách còn ghi lại các giai thoại về Nguyễn Hữu Cảnh – người có công xác lập chủ quyền của Đại Việt tại Sài Gòn – Gia Định vào cuối thế kỷ XVII, và Mạc Cửu – người hiến đất Hà Tiên cho chúa Nguyễn. Các câu chuyện được kể mộc mạc, dễ hiểu, phù hợp với nhiều đối tượng độc giả. Không chỉ kể chuyện triều chính, tác phẩm còn đề cập đến đời sống văn hóa, tín ngưỡng, phong tục tập quán và mối quan hệ giữa người Việt với cư dân bản địa, người Hoa, người Minh Hương, thương nhân phương Tây. Qua đó, bức tranh xã hội phương Nam buổi đầu hiện lên với đầy đủ sắc thái đa tộc người, đa tôn giáo và đa dạng văn hóa.

Như nhà văn Sơn Nam từng nói, người yêu lịch sử cần tiếp cận với những tư liệu gốc, kể cả những tư liệu dân gian vốn khó tiếp cận, nhất là ở vùng sâu, vùng xa. Tác phẩm của Nguyễn Hữu Hiếu đã hiện thực hóa điều đó bằng cách đưa những câu chuyện mang tính truyền khẩu, gắn với đời sống cộng đồng, trở thành một phần của hành trình khám phá lịch sử.

Với người trẻ muốn tìm hiểu cội nguồn, người làm giáo dục cần chất liệu giảng dạy dễ tiếp cận, hay bất kỳ ai dành tình yêu cho mảnh đất phương Nam, "Chúa Nguyễn và các giai thoại mở đất phương Nam" là một lựa chọn đáng đọc và suy ngẫm. Đây không chỉ là tập hợp những câu chuyện quá khứ, mà còn là chất liệu đối thoại giữa sử liệu và tư tưởng, giữa quá khứ và hiện tại./.

Bài liên quan
  • “Kì công diệu nghệ”: Hé lộ những phát minh kỹ thuật của người Việt trước thế kỷ XX
    Wings Books – thương hiệu sách trẻ của Nhà xuất bản Kim Đồng vừa chính thức ra mắt ấn phẩm “Kì công diệu nghệ – Một số kĩ thuật và công nghệ trên dải đất hình chữ S trước thế kỷ XX”. Cuốn sách mang đến một góc nhìn tổng quát về những sáng tạo đáng tự hào của người Việt xưa, trong nỗ lực khơi dậy tinh thần dân tộc và truyền cảm hứng nghiên cứu khoa học công nghệ cho bạn đọc trẻ hiện nay.
(0) Bình luận
  • Ân Kiện Linh kể chuyện chiến tranh, tình yêu và đức tin trong "Môi Cầu Vồng"
    “Môi Cầu Vồng” của nhà văn Ân Kiện Linh, do Bùi Thị Thiên Thai dịch, vừa được NXB Phụ nữ Việt Nam phát hành trên toàn quốc. Cuốn sách kể câu chuyện gia đình Do Thái lưu vong ở Thượng Hải những năm 1939–1946, vừa tái hiện lịch sử chiến tranh, vừa gửi gắm thông điệp về lòng dũng cảm, tình bạn và hy vọng vượt lên nghịch cảnh.
  • Ra mắt bản tiếng Việt tác phẩm thiếu nhi kinh điển của Astrid Lindgren
    “Ronia - Con gái của tướng cướp” – kiệt tác thiếu nhi của nhà văn Thụy Điển Astrid Lindgren vừa được Nhà xuất bản Phụ nữ Việt Nam phát hành tháng 7/2025, bổ sung vào Tủ sách Thiếu nhi kinh điển. Ngay sau khi phát hành, tác phẩm đã thu hút sự quan tâm của đông đảo bạn đọc, khiến nhà xuất bản nhanh chóng in nối bản để đáp ứng nhu cầu độc giả.
  • Khắc họa sinh động lịch sử dân tộc qua “Dấu ấn Cách mạng Tháng Tám năm 1945”
    Cách mạng Tháng Tám năm 1945 là mốc son chói lọi trong lịch sử dân tộc, đánh dấu sự sụp đổ của ách thống trị thực dân, phát xít và mở ra kỷ nguyên độc lập, tự do. Nhằm tái hiện khí thế sục sôi của những ngày lịch sử ấy và truyền cảm hứng từ truyền thống yêu nước, tinh thần cách mạng cho hôm nay, NXB Chính trị quốc gia Sự thật ra mắt cuốn sách “Dấu ấn Cách mạng Tháng Tám năm 1945” do Nguyễn Thái Bình chủ biên.
  • Lấp lánh một tấm lòng son sắt với non sông
    Hơn nửa thế kỷ hoạt động cách mạng, bà Nguyễn Thị Bình là hiện thân tiêu biểu của người phụ nữ Việt Nam bản lĩnh, trí tuệ, giàu lòng nhân ái và thủy chung, kiên định với lý tưởng cách mạng. Từ đấu tranh giành độc lập dân tộc, đến sự nghiệp đối ngoại, giáo dục và hòa bình, bà đã để lại dấu ấn sâu đậm trong nhiều giai đoạn phát triển của đất nước. Cuốn sách “Tấm lòng với đất nước” là tập hợp những hồi ức, câu chuyện và suy ngẫm chân thành của bà, góp phần phác họa một nhân cách lớn - dung dị trong đời thường
  • “Nàng tiên cá cuối cùng” - Tiếng vọng từ truyền thuyết nơi đại dương
    NXB Kim Đồng vừa ra mắt bạn đọc cuốn sách “Nàng tiên cá cuối cùng” - tác phẩm độc đáo của nữ nhà văn Phần Lan Iida Turpeinen. Với những trang viết thấm đượm tính nhân văn, tác khơi gợi cảm xúc và đặt những câu hỏi lớn về trách nhiệm của con người đối với thế giới tự nhiên cùng những di sản mà chúng ta để lại.
  • Địa ngục Khmer đỏ: Sự thật, ký ức và thông điệp hòa bình
    NXB Chính trị quốc gia Sự thật vừa ra mắt bạn đọc hai ấn phẩm đặc biệt: "Thoát khỏi địa ngục Khmer đỏ – Hồi ký của một người còn sống" của Denise Affonço và "Pol Pot – Mổ xẻ một cơn ác mộng" của Philip Short. Hai cuốn sách không chỉ bóc trần những tội ác dưới chế độ Khmer đỏ (1975–1979) mà còn khẳng định giá trị của sự thật lịch sử, của tình đoàn kết quốc tế và vai trò của quân tình nguyện Việt Nam trong việc giải phóng nhân dân Campuchia khỏi họa diệt chủng.
Nổi bật Tạp chí Người Hà Nội
Đừng bỏ lỡ
Chuyện kể về Chúa Nguyễn và các giai thoại mở đất phương Nam
POWERED BY ONECMS - A PRODUCT OF NEKO