Bồi đắp không gian văn hóa ven sông Hồng

kinhtedothi| 26/09/2022 13:11

Tháng 4/2022, UBND TP Hà Nội đã công bố các đồ án quy hoạch phân khu đô thị sông Hồng. Quy hoạch không chỉ là cơ sở để TP chỉnh trang, tái thiết khu vực bờ bãi ven sông mà còn giúp sớm hiện thực hóa giấc mơ “thành phố hai bên bờ sông Hồng”.

Một trong những mục tiêu của quy hoạch là hình thành một không gian văn hóa lịch sử, với chức năng chính là công trình công cộng, các công viên cây xanh, văn hóa dịch vụ du lịch giải trí biểu tượng của Thủ đô, phục vụ các hoạt động lễ hội, du lịch.

Điều này cho thấy, quy hoạch không chỉ là cách thức để hiện thực hóa giá trị của sông Hồng mà còn bồi đắp mạnh mẽ hơn nữa cho sự phát triển kinh tế, văn hóa, xã hội cho Thủ đô.

Bài 1: Tạo dựng không gian văn hóa

Trong tâm thức người Hà Nội, sông Hồng không chỉ là dòng sông mẹ nuôi dưỡng con người, mà theo dòng chảy thời gian, sông Hồng đã tạo ra cả không gian văn hóa, bề dày lịch sử của đất nước, sự phồn thịnh của Thủ đô ngàn năm văn hiến. Trong những năm qua, khu vực hai bên sông Hồng đã có nhiều thay đổi mới về diện mạo, trở thành không gian nghệ thuật, công cộng đa chức năng.

Tiếp nối dòng chảy ngàn năm

Đắp bồi những bờ bãi ven sông, tạo dựng những làng xóm, để rồi tạo dựng văn hóa, đó là vai trò của sông Hồng. Theo các chuyên gia, sông Hồng là nơi tiếp nhận những giao lưu văn hóa đến từ bên ngoài, chuyển tải những giá trị văn hóa đến với con người nơi châu thổ Bắc Bộ.

Con đường nghệ thuật cộng đồng Phúc Tân. Ảnh: Lại Tấn
Con đường nghệ thuật cộng đồng Phúc Tân. Ảnh: Lại Tấn

Theo GS Nguyễn Chí Bền: “Trong lịch sử, luồng văn hóa ngoại sinh du nhập vào Bắc Bộ đều qua cửa sông Hồng. Dòng sông Hồng là nơi chuyển tải những giá trị văn hóa đến với cư dân châu thổ Bắc Bộ từ bên ngoài. Bản thân cư dân hai bên bờ sông Hồng cũng coi dòng sông như một phương tiện chuyển tải các giá trị văn hóa.

Trải qua thời gian, dù mưa lũ hay mùa cạn, cư dân ven sông Hồng đều có một cách ứng xử phù hợp mà có thể dùng ý tưởng của GS Cao Xuân Huy khi nói về con người Việt Nam là đặc tính mềm mại, uyển chuyển, linh hoạt, lưu động như nước”.

Ngày nay, dòng sông Hồng không chỉ lắng đọng phù sa, tạo thành miền đất trù phú, mà còn khiến nơi đây trở thành vùng đất địa có nhiều tiềm năng, lợi thế để phát triển. Chính vì vậy, quy hoạch phân khu đô thị sông Hồng mở ra cơ hội lớn để phát triển kinh tế, văn hóa, du lịch.

Là quận trung tâm của nội đô, Hoàn Kiếm đang lập đề án nghiên cứu phát triển bãi giữa, bãi bồi ven sông Hồng thành công viên văn hóa, du lịch nhằm khai thác hiệu quả quỹ đất, lợi thế tiềm năng, vẻ đẹp tự nhiên của sông Hồng.

Chủ tịch UBND quận Hoàn Kiếm Phạm Tuấn Long cho hay, hiện nay, tại khu vực trung tâm rất thiếu không gian công cộng, nhất là các không gian văn hóa đáp ứng nhu cầu vui chơi và thể thao, triển lãm nghệ thuật của người dân. Với lợi thế về giao thông đường sông, cảnh quan mặt nước và cây xanh, khu vực bãi giữa, bãi bồi sông Hồng là điều kiện tốt để phát triển các không gian nhằm phục vụ nhu cầu cộng đồng.

Khu vực bãi giữa, bãi bồi ven sông Hồng trên địa bàn quận Hoàn Kiếm, thuộc địa bàn phường Chương Dương và Phúc Tân, với diện tích khoảng 23ha nằm chủ yếu trên địa bàn phường Phúc Tân một phần (khoảng 1ha) thuộc địa phận quận Long Biên.

Thời gian qua, cùng với việc khảo sát để tiếp tục mở rộng các dự án làm sạch sông Hồng trên địa bàn nhiều dự án đã được triển khai. Nhờ đó, những khu đất bỏ hoang bị ô nhiễm bởi rác thải, nước thải ven bờ sông Hồng tưởng chừng không thể cải tạo, bỗng nhiên được hồi sinh và trở thành các không gian nghệ thuật, không gian công cộng đa chức năng.

Cách đây 2 năm, một bãi rác dài khoảng 500m nằm cạnh bờ sông Hồng, đoạn từ cầu Long Biên đến cầu Chương Dương, nằm giữa khu phố 1 và 2 thuộc phường Phúc Tân, vốn là nỗi ám ảnh của người dân nơi này, không ai muốn đặt chân tới. Nhưng tới một ngày, khu vực này bỗng trở thành không gian sáng tạo mang tên “Con đường nghệ thuật cộng đồng Phúc Tân” do các họa sĩ, nhà thiết kế biến hóa, sáng tạo nên.

Trên nền bức tường được xây dựng ngăn cách giữa nhà dân và hành lang ven sông, 16 tác phẩm nghệ thuật được thiết kế với nhiều chất liệu khác nhau, kể những câu chuyện về lịch sử sông Hồng, về cuộc sống người dân vùng ven sông và về văn hóa Hà Nội. Đáng nói, hầu hết các tác phẩm đã sử dụng vật liệu tái chế, thân thiện với môi trường, tạo nên những tác phẩm độc đáo, sống động.

Gần đây, một bãi đất bỏ hoang chứa đầy rác thải, nước thải ven sông Hồng thuộc phường Chương Dương, gây ô nhiễm môi trường nặng nề cho khu dân cư tổ 5, 6 cũng được cải tạo thành không gian công cộng đa chức năng phục vụ Nhân dân. Đó là thành quả sau hơn hai tháng Mạng lưới Vì một Hà Nội đáng sống cùng bốn tổ chức khác triển khai thực hiện.

Dự án còn huy động được đông đảo các hội viên Hội Phụ nữ, Hội Cựu chiến binh, Đoàn thanh niên phường Chương Dương triển khai. Hơn 200 tấn rác đã được dọn sạch, nước thải được xử lý trước khi đổ ra sông Hồng.

Khu vực này sau đó biến thành một không gian công cộng rộng 1.500m2 với khu vui chơi của trẻ em, vườn rừng cộng đồng, đường kết nối cộng đồng với không gian xanh. Điều quan trọng, ý thức về gìn giữ môi trường của người dân được nâng lên thông qua các buổi tập huấn về quản lý và giảm thải rác, xử lý nước thải.

Gợi mở không gian sáng tạo ven sông

Trước kia, có nhiều lý do khiến Hà Nội chưa khai thác được nhiều giá trị sông Hồng, nhưng thời điểm này (từ khi Hà Nội tham gia Mạng lưới các thành phố sáng tạo và có quy hoạch phân khu đô thị sông Hồng) cũng là lúc TP quan tâm nhiều hơn đến dòng sông. Nhiều DN, tổ chức, cá nhân ấp ủ những kế hoạch để đánh thức tiềm năng sông Hồng, trong đó có các không gian văn hóa sáng tạo.

Trao đổi với phóng viên Kinh tế & Đô thị, KTS Đoàn Kỳ Thanh chia sẻ: “Quận nghệ thuật sông Hồng” do ông ấp ủ và thiết kế ra hình hài từ nhiều năm qua, được giới kiến trúc sư, các nhà quản lý văn hóa đánh giá cao. Với diện tích 5ha, nằm ngay khu vực bãi bồi, dưới chân cầu Chương Dương, “Quận nghệ thuật sông Hồng” có thể kết nối được dễ dàng với các điểm du lịch nổi tiếng của Hà Nội như: Hồ Hoàn Kiếm, phố cổ Hà Nội, Hồ Tây, làng nghề Bát Tràng.

Không gian này tựa một chiếc “tổ” lớn, quy tụ những người yêu mến, gắn bó và hoạt động trong lĩnh vực sáng tạo, nghệ thuật. Đây cũng là nơi hội tụ, giao thoa, sản sinh ra những ý tưởng sáng tạo và cũng là không gian thưởng lãm nghệ thuật, vui chơi giải trí dành cho tất cả mọi người” - KTS Đoàn Kỳ Thanh cho hay.

Đề án “Quận nghệ thuật sông Hồng” đã đạt giải Nhất, tại hạng mục Bảo tồn và phát huy giá trị không gian kiến trúc, quy hoạch truyền thống, Cuộc thi thiết kế không gian sáng tạo Hà Nội hồi tháng 9/2021.
Trước đó, kiến trúc sư Việt kiều Nguyễn Nga từng đề xuất ý tưởng tôn tạo cầu Long Biên và phát triển khu vực quanh cầu tạo ra một không gian văn hóa, nghệ thuật đặc sắc của Thủ đô.

Đầu những năm 2000, một DN Mỹ đề xuất TP xây dựng đô thị khoa học, tập trung sáng tạo tại khu vực bãi Tàm Xá (huyện Đông Anh), gần với khu vực chân cầu Thăng Long.

Bởi vậy, khu vực sông Hồng có thể tạo ra những không gian văn hóa sáng tạo, góp phần tạo ra nét đặc trưng riêng cho sông Hồng cũng như cho Hà Nội nói chung.

Có thể thấy, sự phát triển của các không gian sáng tạo ở khu vực sông Hồng sẽ có những đóng góp quan trọng đối với Thủ đô, làm nên diện mạo mới về văn hóa Hà Nội, để nơi đây thực sự xứng đáng với vị trí trung tâm văn hóa lớn nhất của cả nước, biểu tượng cho những giá trị cao đẹp của con người và đất nước Việt Nam.

Quy hoạch phân khu đô thị sông Hồng là một đột phá có tính lịch sử của Thủ đô. Trong đó, ý tưởng phát triển bãi giữa, bãi bồi sông Hồng thành công viên văn hóa, du lịch rất đáng chú ý. Bãi giữa sông Hồng như “viên ngọc” của Thủ đô, có hình thái như một con thuyền lớn, mang ý nghĩa đặc biệt về văn hóa, lịch sử của mảnh đất ngàn năm văn hiến." - TS Nguyễn Viết Chức - Viện trưởng Viện Nghiên cứu văn hóa Thăng Long

---

"Những dự án mang yếu tố cảnh quan và cộng đồng như vậy đã làm cho không gian vốn chật hẹp, ngổn ngang của khu vực trung tâm TP được cân bằng trở lại và tìm được sức sống mới ngay trên chính những di sản không gian, di sản kiến trúc đậm tính lịch sử”." - Họa sĩ Nguyễn Thế Sơn -
Giám tuyển dự án Con đường nghệ thuật cộng đồng Phúc Tân

(Còn nữa)

(0) Bình luận
  • Thiên nhiên trong kí viết về chiến tranh của Minh Chuyên
    Năm 2025, nhà văn, nhà báo, đạo diễn Minh Chuyên được Nhà nước trao tặng danh hiệu Anh hùng Lao động, ghi nhận những đóng góp nổi bật cho văn học và sự nghiệp gìn giữ ký ức chiến tranh Việt Nam của ông. Không chỉ có trải nghiệm thực tế của một người lính từng xông pha gần chục năm trên chiến trường miền Nam vào những năm máu lửa, Minh Chuyên còn có đủ độ lùi thời gian cần thiết của một nhà văn thời hậu chiến để có thể nhìn về chiến tranh từ nhiều phía. Bởi vậy, chiến tranh trong ký của Minh Chuyên hiện lên đa diện, vừa chân thực vừa thấm đẫm suy tư. Thiên nhiên trong tác phẩm không chỉ là chứng nhân của tội ác, mà còn là hình tượng nghệ thuật giàu cảm xúc - như người mẹ bao dung, lặng lẽ chở che con người giữa mất mát và tàn phá.
  • Thơ ca về những người xả thân vì nghĩa lớn
    Nhân dân ta trải qua hàng nghìn năm chống chọi với thiên tai, giữ cuộc sống ấm no, hạnh phúc. Nhưng trên hết, chiến tranh chống ngoại bang xâm lược hung tàn, dai dẳng là thử thách lớn nhất đối với Tổ quốc, dân tộc.
  • “Con đường tương lai ” – Hành trình trí tuệ nối dài khát vọng Việt
    Nhân dịp kỷ niệm 100 năm Ngày Báo chí cách mạng Việt Nam, ngày 19/6, tại Thư viện Quốc gia Việt Nam, Hội Nhà văn Hà Nội, Viện Nhân học Văn hóa, Viện Khoa học Giáo dục và Môi trường kết hợp với Sàn văn hóa Học và Đọc Việt Nam, Nhà xuất bản Thể thao và Du lịch tổ chức Hội thảo khoa học đánh giá tập 1 và định hướng tập tiếp theo của dự án sách “Con đường tương lai”.
  • Trại viết Lý luận, phê bình VHNT “50 năm Văn học Nghệ thuật Việt Nam đồng hành cùng dân tộc”
    Liên hiệp các hội Văn học nghệ thuật Việt Nam tổ chức Trại viết Lý luận, phê bình VHNT “50 năm Văn học Nghệ thuật Việt Nam đồng hành cùng dân tộc” tại Thành phố Huế.
  • Thơ Lữ Hồng - vị buồn dưới một đồng cỏ thơm
    Tình yêu trong thơ Lữ Hồng không ồn ào hay cháy lửa. Nó là thứ tình thì thầm, âm ỉ từ bên trong, càng đọc càng cảm nhận được sự đằm sâu, nồng nàn và chân thật. Đó không chỉ là cảm xúc của một cô gái trẻ lần đầu biết yêu mà là tâm hồn của người phụ nữ đã trải qua những mất mát thấu hiểu lặng im và khát vọng được yêu trọn vẹn.
  • Nguyễn Chính và những trăn trở “nắng đã qua thu”
    “Nắng đã qua thu” là tập thơ thứ 10 của nhà thơ Nguyễn Chính - hội viên Hội Nhà văn Hà Nội, được Nhà xuất bản Hội Nhà văn ấn hành đầu năm 2025, với lời giới thiệu trang trọng, hấp dẫn của nhà thơ Đặng Huy Giang.
Nổi bật Tạp chí Người Hà Nội
  • Cùng Đỗ Quang Tuấn Hoàng khám phá “Ngàn năm trà Việt”
    Trong dòng chảy của đời sống văn hóa Việt, trà không chỉ là một thức uống quen thuộc mà còn là biểu tượng gắn liền với phong tục, nét văn hóa truyền thống của dân tộc. Góp thêm một lát cắt sâu sắc vào bức tranh đó, nhà báo – nhà nghiên cứu Đỗ Quang Tuấn Hoàng vừa ra mắt công trình khảo cứu mới mang tên "Ngàn năm trà Việt", do Chibooks liên kết Nhà xuất bản Lao động phát hành tháng 7/2025. Cuốn sách là kết quả của hành trình nhiều năm miệt mài trải nghiệm, nghiên cứu, quan sát và ghi chép của tác giả.
  • Xây dựng môi trường văn hóa nhìn từ phong tục và hương ước
    Xây dựng môi trường văn hóa không phải là vấn đề mới đặt ra trong thời hiện đại mà đã được người Việt quan tâm từ rất sớm. Từ thời xa xưa, người Việt đã hình thành nên phong tục, tập quán vừa như luật lệ, vừa như đạo lý để điều chỉnh hành vi cộng đồng. Trên nền tảng đó, các làng xã dần hình thành hương ước - bước phát triển cao hơn, có tính chế tài và tổ chức rõ ràng. Cả phong tục lẫn hương ước, qua nhiều thế hệ đã góp phần định hình môi trường văn hóa truyền thống: kỷ cương, hài hòa, đậm đà bản sắc.
  • “Đại úy Rosalie”: Câu chuyện chiến tranh đầy cảm xúc từ góc nhìn trẻ thơ
    Crabit Kidbooks phối hợp với Nhà xuất bản Hà Nội vừa ra mắt bạn đọc cuốn sách thiếu nhi “Đại úy Rosalie” – tác phẩm mới nhất của nhà văn, nhà soạn kịch người Pháp Timothée de Fombelle. Sách dày 72 trang, được minh họa bởi họa sĩ Isabelle Arsenault, do dịch giả Bùi Kim Ngân chuyển ngữ.
  • Hà Nội: Nhiều hoạt động hưởng ứng Ngày toàn dân phòng, chống mua bán người 30/7
    UBND Thành phố giao Sở Y tế tiếp nhận, bảo vệ, hỗ trợ nạn nhân, đặc biệt là trẻ em; Sở Nội vụ kiểm tra các trung tâm xuất khẩu lao động, tuyển dụng người nước ngoài; Sở Du lịch kiểm tra cơ sở lưu trú, phát hiện hành vi lợi dụng du lịch để mua bán người...
  • 12 đội tranh tài tại vòng chung kết giải bóng đá 7 người vô địch quốc gia 2025
    Sáng 18.7, tại Hà Nội đã diễn ra Lễ bốc thăm và xếp lịch thi đấu vòng chung kết giải bóng đá 7 người vô địch Quốc gia - Bia Saigon Dragon Cup 2025 (VPL-S6).
Đừng bỏ lỡ
Bồi đắp không gian văn hóa ven sông Hồng
POWERED BY ONECMS - A PRODUCT OF NEKO