Khu di tích Sóc Sơn

Phương Anh (T/h)| 04/12/2022 20:57

Khu di tích Sóc Sơn là khu di tích đền Sóc hiện nay thuộc xã Phù Linh, huyện Sóc Sơn, Hà Nội, cách trung tâm thành phố gần 40km.

Khu di tích này nằm trên núi Mã trong cung núi Tam Đảo. Khu di tích bao gồm nhiều công trình kiến trúc có liên quan mật thiết với nhau là đền Thượng, đền Hạ, đền Mẫu, nhà Bia, chùa Đại Bi... mà trung tâm là dãy núi Sóc (Vệ Linh) - nơi Thánh Gióng cởi giáp sắt hoá thân bay về trời.

den_giong-_soc_son-_ha_noi_-_panoramio_-1-.jpg
Đền Sóc sơn.

Đền thờ Thánh Gióng đầu tiên đã được dựng lên ở chính nơi Thánh về trời thuộc địa phận làng Vệ Linh, vì vậy còn được gọi là đền Vệ Linh.

Đền Thượng được coi là tâm điểm quan trọng nhất của khu di tích, đã được tạo dựng từ rất sớm, đến thế kỷ X, thời Lê Đại Hành (980 - 1005) thì trùng tu. Quy mô kiến trúc hiện nay được thực hiện qua lần trùng tu gần đây nhất năm 1993. Đền Thượng có bố cục mặt bằng kiểu chữ “công” gồm Tiền tế, Ống muống, Hậu cung trong có nhiều đồ thờ tự, đắp cao một toà giả sơn, tượng Thánh Gióng cùng các thiên thần vũ sĩ đứng hai bên. Trước cửa khu đền Thượng là dãy núi Mã, trong đó có ngọn núi Vây Rồng được truyền là đỉnh núi mà ông Gióng đã cởi áo giáp sắt vắt ở cây trầm rồi cưỡi ngựa bay về trời.

Đền Hạ được dựng muộn hơn vào thời Lê Đại Hành và được tu bổ nhiều lần và có kiến trúc như hiện nay từ năm 1993. Trong đền Hạ có các di vật như bia đá, chuông,... đặc biệt là pho tượng đồng đen có niên đại triều Nguyễn thế kỷ XIX. Nhà bia đặt trên núi có dựng tấm bia đá lớn tám mặt, nội dung ghi thần tích Thánh Gióng, cùng tóm tắt lịch sử dựng đền và lễ vào tháng tư năm Nhâm Tý, niên hiệu Dương Đức thứ nhất (1672). Nhà bia được làm vào 2 năm 1920 - 1921, đến năm 1999 được trùng tu toàn bộ.

Trong khu di tích còn có đền Mẫu, chùa Đại Bi... Chùa Đại Bi được khởi dựng vào thế kỷ X, do nhà sư Khuông Việt Ngô Chân Lưu trụ trì. Năm 1999 chùa được tôn tạo theo lối kiến trúc cũ.

Trong khu di tích đền Sóc còn có chùa Non. Đây là ngôi chùa lớn nằm trên núi có tên là Non Tròn. Với một giá trị lịch sử cao, ở vị thế khá đặc biệt của hệ thống di tích này, nên chùa Non đã được tôn tạo lại khá bề thế vào cuối thế kỷ XX và đầu thế kỷ XXI.

1212021huyen080g.jpg
Cảnh sắc chùa Non.

Đặc biệt, khu di tích ở trên núi Sóc Sơn có tượng đài Thánh Gióng. Tượng đài Thánh Gióng được xây dựng trên núi Đá Chồng (cạnh đền Sóc), nơi Thánh Gióng cởi áo giáp, thăng thiên, hóa thánh. Tượng Thánh Gióng có chiều cao 11,07m, với độ vươn ra là 16m, nặng 85 tấn đồng chất lượng cao. Mẫu tượng đài Thánh Gióng do nhà điêu khắc Nguyễn Kim Xuân thiết kế. Việc đúc tượng do nghệ nhân đúc đồng Vũ Duy Thuấn chủ trì thực hiện. Công trình tượng đài Thánh Gióng được hoàn thành vào Đại lễ kỷ niệm 1000 năm Thăng Long - năm 2010.

Sự tích Thánh Gióng, hình tượng Thánh Gióng là một bản anh hùng ca huyền thoại bất hủ là truyền thuyết và cũng là nguyện vọng, ước mơ của nhiều đời. Thánh Gióng - Phù Đổng Thiên vương vừa là một sáng tạo tuyệt đối, vừa là một sáng tạo tuyệt vời, hiện thân cho sức mạnh vĩ đại, ý chí quật cường của dân tộc. Thánh Gióng cùng với Tản Viên, Liễu Hạnh, Chử Đồng Tử được tôn là “tứ bất tử” - một hình mẫu đẹp trong tâm thức người Việt Nam. Khu di tích đền Sóc Sơn là một bài ca huyền thoại hoàn chỉnh về Thánh Gióng, nơi tiễn đưa người anh hùng vào cõi bất tử sau khi đã hoàn thành kỳ tích giữ nước.

Hình tượng Thánh Gióng bao đời nay đã đi vào ký ức và tình cảm sâu lắng của nhân dân ta và được biểu hiện cụ thể qua các đền, miếu thờ cúng, qua các chứng tích, các chuyện kể, các bài ca, các hội hè tín ngưỡng, các diễn xướng dân gian. Từ cái nôi ban đầu của dân tộc, người Việt lan toả đến đâu thì sự tích Thánh Gióng cũng được lưu truyền đến đó. Mỗi khi cần vươn lên với những cố gắng phi thường trong dựng xây và bảo vệ đất nước, người Việt Nam lại nghĩ đến sức mạnh Thánh Gióng. Đặc biệt, mỗi khi Tổ quốc lâm nguy, đất nước bị xâm lược thì hình tượng Thánh Gióng phá giặc Ân lại như thôi thúc, giục giã mọi người Việt Nam yêu nước đứng lên. Chủ tịch Hồ Chí Minh đã từng nói: Trong lịch sử ta có ghi nhận chuyện vị anh hùng dân tộc là Thánh Gióng đã dùng gốc tre đánh đuổi giặc ngoại xâm.

Trong những ngày đầu kháng chiến, Đảng ta đã lãnh đạo hàng nghìn, hàng vạn anh hùng nói gương Thánh Gióng đã dùng gậy tầm vông đánh đuổi thực dân Pháp.

Thánh Gióng là sản phẩm của một quá trình sáng tạo lâu dài của nhân dân ta từ thời bộ lạc xa xưa cho đến suốt dặm đường dài dựng nước và giữ nước với những bước thăng trầm của lịch sử, những bước trưởng thành và lớn mạnh của dân tộc. Từ một ông Đùng - nhân vật khổng lồ trong huyền thoại của người Việt cổ, Thánh Gióng đã chuyển hoá dần, đã chắt lọc tổng hợp nhiều yếu tố thần thoại truyền thuyết và anh hùng ca để trở thành một biểu tượng hào hùng, kỳ vĩ mang tính chất anh hùng dân tộc. Như nhà thơ Cao Bá Quát đã ngợi ca:

“Đánh giặc, lên ba hiềm đã muộn,

Cưỡi mây chín tầng hận chưa cao”

Lễ hội chính của đền Sóc vào ngày mồng 6 tháng giêng, mỗi lễ hội lớn liên quan đến ba tỉnh: Thái Nguyên, Hà Nội, Vĩnh Phúc thu hút hàng vạn người tham gia. Trong lễ hội diễn ra lễ rước nước, rước ngà voi... mang dấu ấn của lễ nghi nông nghiệp cổ truyền. Đặc biệt là lễ rước hoa tre được suy là gợi nhớ hình ảnh Thánh Gióng nhổ gốc tre ngà đánh tan giặc Ân. Trong lễ rước thì làng Vệ Linh và Tiên Dược Thượng được vào trước, sau đó mới đến các làng khác, vì Vệ Linh và Tiên Dược Thượng được coi là dân gốc của hương Bình Lỗ thời xưa, được gọi là anh Cả. Sau khi rước hoa tre, bái . tấu xong, tế quan hô “lễ tất, tranh lộc”. Từ phút đó mọi người dự hội đều được phép đua nhau giành cướp hoa tre. Họ quan niệm hoa tre là vật linh thiêng, là lộc của Thánh Gióng, giành được hoa tre như giành được phú lành của Thánh ban cho. Lễ bái tấu, dâng hoa tre là lễ chính mở đầu hội Gióng đền Sóc, tiến hành trang nghiêm trọng thể. Tiếp sau đó là nhiều hình thức vui chơi khác như lễ chém tướng diễn tả chiến công của Thánh Gióng và nhiều tiết mục sinh hoạt văn hoá dân gian. Đây là một lễ hội vui tươi, lành mạnh có nhiều ý nghĩa và tác dụng giáo dục truyền thống của dân tộc. Hội Gióng là một đỉnh cao của sinh hoạt văn hoá cổ truyền thống dân tộc. Vì thế, du khách về hội Gióng, đền Sóc thường gặp những câu ca:

“Tháng giêng giỗ Thánh Sóc Sơn

Tháng ba giỗ Tổ Hùng Vương nhớ về

Khu di tích đền Sóc Sơn ngoài giá trị lịch sử, văn hoá còn một giá trị đặc biệt hiếm so với các di tích ở Hà Nội đó là cảnh quan môi trường kể núi, giáp rừng.

z3927724394350_f544045652ae3babf0f3882aaa07eefe.jpg
Cảnh sắc Khu di tích Sóc Sơn khi nhìn từ trên cao.

Thế mạnh riêng về thiên nhiên và cảnh quan núi rừng tạo cho di tích một tiềm năng du lịch to lớn. Khu di tích nằm ở thung lũng chân núi Sóc, dãy núi Mã cạnh rừng, có hồ nước với phong cảnh hùng vĩ, không khí trong lành, mát mẻ. Nhờ cảnh quan và thiên nhiên môi trường, khách đến tham quan di tích không chỉ cúng lễ, mà còn được du ngoạn cảnh quan và thư giãn với không khí trong lành. Hơn nữa di tích Sóc Sơn có khoảng cách không xa với Thủ đô, nối liền với hồ Đông Quan, đường đi quanh bên những rừng thông, xa hơn nữa có khu chế xuất công nghiệp và sân bay Quốc tế Nội Bài, cùng khu hồ nghỉ Đại Lải tạo thành một hệ thống du lịch liên hoàn có sức hấp dẫn đối với khách du lịch.

Tượng đài Thánh Gióng, chùa Non và Học viện Phật giáo - thuộc quần thể Khu di tích Sóc Sơn, tạo cho nơi đây thành khu du lịch văn hoá, tâm linh và sinh thái hấp dẫn ở phía bắc Thủ đô.

Khu di tích Sóc Sơn đã được Bộ Văn hoá và Thông tin xếp hạng di tích lịch sử, kiến trúc nghệ thuật năm 1962.

Theo Hà Nội Danh thắng và Di tích tập 01

Bài liên quan
  • Khu du lịch sinh thái Suối Ngọc - Vua Bà
    Những áng mây bồng bềnh trong bình minh yên tĩnh, rặng núi mờ ảo với những dòng suối trong vắt nơi chân thác khi chiều về, động thủy cung trong lòng đất với hàng nghìn nhũ đá... tất cả như biến Suối Ngọc - Vua Bà thành một miền tiên cảnh.
(0) Bình luận
Nổi bật Tạp chí Người Hà Nội
  • Ra mắt sách tranh song ngữ “Kể chuyện Bác Hồ”
    Nhân kỷ niệm 100 năm thành lập Hội Việt Nam Cách mạng Thanh niên (6/1925 – 6/2025), Nhà xuất bản Kim Đồng giới thiệu tới bạn đọc cuốn sách tranh "Kể chuyện Bác Hồ", ấn bản song ngữ Việt – Trung.
  • Chuyện kể về Chúa Nguyễn và các giai thoại mở đất phương Nam
    Trong hành trình mở cõi về phương Nam của dân tộc Việt Nam, các chúa Nguyễn hiện lên như những nhà lãnh đạo có tầm nhìn xa, với các quyết sách chiến lược và nghệ thuật bang giao khôn khéo, đặc biệt trong quan hệ với triều đình Chân Lạp. Cuốn sách “Chúa Nguyễn và các giai thoại mở đất phương Nam” của nhà giáo, nhà nghiên cứu sử học Nguyễn Hữu Hiếu, do Nhà xuất bản Chính trị quốc gia Sự thật phát hành tháng 6/2025, là một công trình giàu tư liệu và cảm hứng góp phần tái hiện sinh động giai đoạn lịch sử đặc biệt ấy.
  • Nhìn lại nửa thế kỷ văn học nghệ thuật Việt Nam
    Ngày 27/6/2025, tại Hà Nội, Tạp chí Văn hóa Nghệ thuật (Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch) tổ chức hội thảo khoa học “Nhìn lại sự vận động, phát triển của VHNT Việt Nam 50 năm sau ngày đất nước thống nhất (30/4/1975 – 30/4/2025)”. Với 33 tham luận cùng nhiều ý kiến trao đổi sôi nổi, hội thảo là dịp tổng kết quá trình phát triển của VHNT Việt Nam trong bối cảnh đất nước thống nhất, đổi mới và hội nhập, từ đó đưa ra các đề xuất nhằm phát triển VHNT trở thành thành tố quan trọng của nền văn hóa tiên tiến, đậm đà bản sắc dân tộc.
  • Huyện Thường Tín đón nhận danh hiệu đạt chuẩn nông thôn mới nâng cao
    Sáng 28/6, huyện Thường Tín (Hà Nội) tổ chức Lễ công bố và đón nhận danh hiệu huyện đạt chuẩn nông thôn mới nâng cao năm 2024. Sau 4 năm nỗ lực, huyện đã đạt nhiều kết quả nổi bật, kinh tế-xã hội chuyển biến tích cực, hạ tầng ngày càng khang trang, đời sống người dân được nâng cao.
  • Tiêu dùng bền vững hướng đến kỷ nguyên xanh
    Tối 27-6, Chương trình thúc đẩy sản xuất – tiêu dùng bền vững 2025 chính thức khai mạc tại Hà Nội với chủ đề “Tiêu dùng bền vững hướng đến kỷ nguyên xanh”.
Đừng bỏ lỡ
  • 9 tựa sách hay trong Tủ sách gia đình của Nhã Nam
    Ngày Gia đình Việt Nam 28/6 là dịp để mỗi người lắng lại, cảm nhận rõ hơn giá trị của tình thân, của những khoảnh khắc bên nhau giản dị mà quý giá. Trong nhịp sống hiện đại, một trong những cách đẹp đẽ để giữ gìn và bồi đắp sợi dây gắn kết gia đình chính là cùng nhau đọc sách – những cuốn sách đầy yêu thương, sẻ chia và thấu cảm. Hiểu được điều đó, Nhã Nam đã kỳ công tuyển chọn và xây dựng Tủ sách Gia đình. Đây là những cuốn sách giúp nuôi dưỡng tâm hồn trẻ thơ, lan tỏa giá trị yêu thương trong mỗi mái ấm, để mỗi em bé đều được lớn lên trong vòng tay chan chứa hạnh phúc của gia đình.
  • Phu nhân Tổng Bí thư và Tổng Giám đốc UNESCO tham dự triển lãm ảnh "Chúng tôi có thể"
    Các tác phẩm là sản phẩm tiêu biểu của dự án “Chúng tôi CÓ THỂ” – sáng kiến phối hợp giữa UNESCO và Bộ Giáo dục và Đào tạo, hướng đến mục tiêu trao quyền học tập và phát triển toàn diện cho phụ nữ và trẻ em gái dân tộc thiểu số tại các vùng khó khăn.
  • Người đẹp Phú Yên Hà Trúc Linh đăng quang Hoa hậu Việt Nam 2024
    Hà Trúc Linh - 21 tuổi, quê Phú Yên, sinh viên Đại học Tài chính Marketing TP HCM - vượt top 24 để đoạt vương miện Hoa hậu Việt Nam 2024.
  • Ra mắt sách “Phụ nữ bàn về vấn đề phụ nữ trên Phụ nữ tân văn"
    Nhà xuất bản Phụ nữ Việt Nam vừa ra mắt cuốn sách "Phụ nữ bàn về vấn đề phụ nữ trên Phụ nữ tân văn", tuyển chọn các bài viết tiêu biểu của nữ trí thức trên tuần báo Phụ nữ tân văn – một diễn đàn quan trọng trong phong trào nữ quyền Việt Nam đầu thế kỷ XX. Ấn phẩm dày 600 trang, do Đoàn Ánh Dương biên soạn và giới thiệu, được phát hành trên toàn quốc từ tháng 6/2025.
  • Hà Nội nêu cao tinh thần “địa phương quyết, địa phương làm, địa phương chịu trách nhiệm”
    Tại kỳ họp thứ 24 (kỳ họp chuyên đề) diễn ra sáng 27/6, HĐND Thành phố Hà Nội khóa XVI, nhiệm kỳ 2021-2026 đã thông qua Nghị quyết về phân cấp quản lý nhà nước một số lĩnh vực kinh tế - xã hội trên địa bàn Thành phố, bảo đảm thực hiện đúng phương châm “địa phương quyết, địa phương làm, địa phương chịu trách nhiệm”.
  • Phát động cuộc thi ảnh báo chí 'Việt Nam trên hành trình đổi mới’
    Cuộc thi ảnh báo chí “Việt Nam trên hành trình đổi mới” do Báo Nhân Dân phối hợp Hội Nghệ sĩ Nhiếp ảnh Việt Nam tổ chức nhằm tuyên truyền, quảng bá hình ảnh đất nước, con người, những thành tựu về chính trị, kinh tế, xã hội, văn hóa cũng như vị thế của Việt Nam trong quá trình hội nhập quốc tế trong quá trình 40 năm đổi mới.
  • Hà Nội sửa đổi, bổ sung quy định phân cấp nguồn thu, chi để mô hình chính quyền địa phương 2 cấp hoạt động hiệu quả
    Để có cơ sở điều chỉnh, giao dự toán ngân sách năm 2025 cho các xã, phường sau sắp xếp đảm bảo nguồn ngân sách để thực hiện các nhiệm vụ được giao từ ngày 1/7/2025, HĐND Thành phố Hà Nội ngày 27/6 đã thông qua Nghị quyết sửa đổi, bổ sung một số nội dung quy định tại Nghị quyết số 22/2022/NQ-HĐND ngày 08/12/2022 về phân cấp nguồn thu, nhiệm vụ chi giữa các cấp ngân sách, định mức phân bổ ngân sách Thành phố và tỷ lệ phần trăm phân chia nguồn thu giữa các cấp ngân sách giai đoạn 2023-2025.
  • Trình chiếu loạt phim đỉnh cao của Hàn Quốc tại Liên hoan phim châu Á Đà Nẵng lần 3
    Liên hoan phim châu Á Đà Nẵng lần 3 diễn ra từ ngày 29/6 – 5/7 sẽ có nhiều hoạt động hấp dẫn, đặc biệt khán giả sẽ có cơ hội gặp gỡ nhiều diễn viên Hàn Quốc.
  • Festival Nông sản Hà Nội: Thúc đẩy mô hình canh tác, chế biến và tiêu dùng nông sản gắn với văn hóa – du lịch
    Từ ngày 26 - 29/6/2025, tại quận Tây Hồ, Sở Nông nghiệp và Môi trường Hà Nội phối hợp UBND quận Tây Hồ tổ chức Festival Nông sản Hà Nội lần thứ 4 – sự kiện xúc tiến thương mại nông nghiệp thường niên đang ngày càng khẳng định vị thế là điểm hẹn lớn của người tiêu dùng và các nhà sản xuất nông sản trên cả nước.
  • [Podcast] Đình Mễ Trì Thượng – Nơi lưu giữ những lớp trầm tích văn hóa Hà Nội
    Trong hàng ngàn di tích lịch sử văn hóa của Thủ đô ngàn năm văn hiến, thì đình Mễ Trì Thượng là ngôi đình cổ kính bậc nhất. Ngôi đình này nằm trên gò Quy Sơn (núi Rùa), thuộc làng Mễ Trì Thượng (tên Nôm là Kẻ Mẩy). Mễ Trì Thượng không chỉ mang dáng dấp kiến trúc cổ đặc trưng Bắc Bộ, mà ngôi đình này còn là nơi lưu giữ những lớp trầm tích văn hóa của một Hà Nội đang chuyển mình theo vòng quay thời gian.
Khu di tích Sóc Sơn
POWERED BY ONECMS - A PRODUCT OF NEKO