Giữa cái lạnh của mùa đông, được may mắn thưởng thức miếng chè lam mới ra lò còn nóng hôi hổi, chúng tôi như cà ng cảm nhận rõ hơn vị dẻo thơm của nếp xen lẫn vị cay ấm áp của gừng, của quế và cả nét văn hóa độc đáo ẩn chứa trong cách thức là m nên món quà quê dân dã nà y. Vừa thoăn thoắt đôi tay cắt chè lam thà nh từng miếng để cho và o hộp, chị Nguyễn Thị Xuân ở xóm Tây Phương, xã Thạch Xá vừa xuýt xoa: "Các cô vử muộn, chứ nếu đến đây từ sáng sớm, sẽ được xem là m chè từ công đoạn đầu tiên, mới thấy hết kử³ công của người dân là ng tôi để có được bánh chè lam ngon nổi tiếng xứ Đoà i. Chị Xuân cho biết, tất cả nguyên liệu để là m chè lam đửu bắt nguồn từ những sản phẩm nông nghiệp rất giản dị như bột gạo nếp, củ gừng già , thanh quế thơm, mật mía...
Giống nếp cái hoa và ng có hương vị thơm và dẻo đặc trưng luôn là lựa chọn của người là m chè lam Thạch Xá để có được bánh chè ngon. Khác với đa phần các loại bánh là m từ gạo, bột bánh thường được xay trực tiếp từ gạo; chè lam Thạch Xá cầu kử³ hơn, được là m từ bông hoa bửng của gạo nếp. Gạo nếp rang dưới bếp lửa đử hồng sẽ nở bung, cho bông hoa bửng mà u trắng nở bung, thơm lừng. Sau đó, bửng gạo được sảy cho sạch, đem xay ra thà nh thứ bột mịn nhưng vẫn giữ được vị thơm bửng nếp mới được coi là đạt yêu cầu. Sau khi đã có bột bửng, người là m chè sẽ chọn những cây mía nhử nhưng có vị ngọt đậm, thơm lừng thường được gọi là mía de để kéo mật rồi nấu lên với mạch nha cho đến khi có được một hỗn hợp dẻo và trong suốt. Nói thì đơn giản nhưng theo nhiửu người ở là ng chè Thạch Xá, không phải ai cũng có thể là m thợ là nh nghử trong khâu rang gạp nếp hay nấu mật vì đôi tay rang phải vừa đảo thật đửu, lại phải vừa biết điửu chỉnh ngọn lửa sao cho hạt nếp nở bung thơm lừng mà lại không hử bị khét, cháy và ng.
Vì thế nên ngoại trừ những hộ là m chè quanh năm, còn đa phần các gia đình ở Thạch Xá, và o những tháng cuối năm, để chuẩn bị đón Tết hay mang đi là m quà phương xa, thường nhử đến những tay rang bửng thiện nghệ trong là ng như các anh, các bác Nguyễn Văn Thạch, Nguyễn Huy Hiến, Nguyễn Huy Đông... Sau khi đã có bột và các gia vị sẽ đến khâu cho bột bửng nếp và các loại gia vị và o quấy đửu trong chảo. Để quấy được bột ngon, người là m chè phải kiên trì, đảo đửu tay cho tới khi toà n bộ bột dẻo đửu và thấm trọn các loại gia vị mới đem đổ và o khuôn, cắt thà nh từng miếng nhử và đóng hộp. Bí quyết để có bánh chè lam dẻo thơm, nồng ấm vị gừng, vị quế, hương nếp cái hoa và ng, theo người là m chè Thạch Xá chính là sự kết hợp của tất cả các khâu từ rang bửng, giã bột, quấy, trộn bột và pha trộn tỷ lệ hợp lý các gia vị. Vì vậy, chè lam Thạch Xá dù có để lâu ngà y vẫn dẻo thơm, không bị chảy nước cũng không bị khô khi mang đi là m quà nơi xa. Chè lam Thạch Xá bây giử không chỉ có một loại sản phẩm truyửn thống là chè lam với mật mía (hoặc đường) trộn nước gừng, hương quế, lạc rang mà còn có cả chè lam thịt rán.
Và o dịp cuối năm, khách hà ng từ các nơi thường tìm vử Thạch Xá để đặt mua loại chè lam thịt rán đặc biệt nà y, là m quà cho nguời thân. Bác Nguyễn Huy Đông - chủ hộ là m chè lam thuộc diện tầm cỡ ở Thạch Xá cho biết, để có được bánh chè lam nhân thịt rán thật thơm, ngon, người là m phải chọn loại thịt săn,chắc, ít mỡ để đảm bảo cho bánh chè vẫn giữ được độ dẻo tốt. Nếu không chọn thịt cẩn thận, bánh chè sẽ bị đọng mỡ, nước từ thịt sẽ bị vỡ và hửng rất nhanh. Theo số liệu của Ủy ban Nhân dân xã Thạch Xá, và o những tháng cuối năm, hầu như gia đình nà o ở đây cũng nổi lửa, là m và i mẻ chè lam để dùng cho những ngà y đông lạnh giá. Còn những hộ chuyên là m chè với số lượng lớn, xuất bán đi các nơi cũng lên tới hà ng chục hộ.
Những dịp cao điểm như Tết cổ truyửn, lễ hội...có hộ mỗi ngà y bán được cả tấn chè lam thà nh phẩm. Chè lam Thạch Xá - một đặc sản ẩm thực dân dã, tuy không cầu kử³ và hà o nhoáng như nhiửu sản phẩm bánh kẹo khác nhưng từ lâu đã có sức hút đối với người tiêu dùng bởi sự kết hợp hà i hòa của các sản vật thân thuộc từ đồng đất quê hương. Đặc biệt, với những người con xứ Đoà i ở xa, khi được thưởng thức phong chè lam - món quà quê cùng với chén nước trà nóng sẽ như cảm nhận rõ hơn vị quê hương nồng ấm, đậm đà ẩn trong hương nếp, mật mía lẫn vị gừng cay sâu nặng tự thuở nà o./.
.jpg "Kỳ họp thứ Nhất HĐND phường Ba Đình")
