Đại Phùng xưa hát trống quân

Minh Nhương| 15/03/2018 20:35

Hát trống quân đã xuất hiện ở xã Đại Phùng, huyện Đan Phượng, TP. Hà Nội từ rất xa xưa. Đến nay các cụ trưởng lão, cao niên trong làng cũng chỉ nhớ rằng: Ngày xưa cứ vào mùa thu khoảng từ tháng 7 đến tháng 10 âm lịch công việc đồng áng đã vãn, tiết trời khô ráo, mát mẻ các xóm bắt đầu tụ tập hát trống quân. Thời gian vào các buổi tối sáng trăng từ mùng 10 đến 20 hàng tháng.

Đại Phùng xưa hát trống quân
Hát trống quân ở Đại Phùng vẫn được lưu truyền cho đến hôm nay.
Nhạc cụ hát trống quân rất độc đáo. Có thể gọi là cây đàn bằng đất không thể mang đi nơi khác được. Cuộc hát ở đâu thì làm trống đất ngay tại đó: ở đầu đình, cổng chùa, cổng xóm, đầu làng… Để có một chiếc trống người ta đào một cái hố dưới mặt đất bề rộng từ 20cm đến 25cm và sâu 30cm phía dưới khoét hình tròn, hàm ếch để tạo độ âm vang và bỏ vào đó dăm bảy chiếc vỏ ốc để có âm thanh khác nhau. Trên mặt hố đậy bằng một tấm ván gỗ sung hình tròn mỏng độ 1cm sao cho vừa kín mặt hố. Phía trên dùng một sợi dây mơ tía hoặc một sợi dây mây già phơi kỹ, dài 1,5m đến 2m, buộc hai đầu dây vào cọc tre, kéo căng sợi dây qua giữa mặt trống. Ở giữa mặt trống có chiếc lẫy bằng tre hoặc gỗ dài 15cm đến 20cm kéo sợi dây thật căng, đầu dưới của lẫy nằm giữa tâm mặt trống. Người hát dùng một thanh que gõ trên dây đàn theo nhịp hát tạo âm sắc trầm bổng khoan nhặt thiết tha. Cũng có khi để lẫy đàn chia dây bên dài bên ngắn sẽ tạo thành âm thanh bên đục bên trong. Tiếng trống cất lên trong đêm thanh vắng, lôi cuốn các nam thanh nữ tú kéo về tụ hội, tỏ tình, ca ngợi quê hương…

Cuộc hát trống quân chia làm hai bên nam và nữ, mỗi bên cử ra một người có tài ứng đối văn thơ, đối đáp. Lời hát trống quân chỉ là hai câu thơ lục bát (trên sáu dưới tám). Cái hay là người hát phải nhanh trí vận thơ sao cho nối được vần, để chữ cuối của người hát trước (câu tám) phải vần với chữ cuối của vần đầu (câu sáu) của người hát sau:

Người trước hát:

May như bắt được kim vàng
May sao lại được gặp chàng ở đây.

Người sau hát tiếp:

Cũng là bà Nguyệt se dây
Se cho mình đến chốn này với ta.

Hai bên đối đáp có người ngồi giữa đánh đàn gọi là kép. Kép là nhân vật đẹp về ngoại hình lại có giọng hát hay chuyển lời thơ thành giai điệu hát trống quân. Như kẻ xướng người họa đồng thời đánh đàn điêu luyện nâng bổng lời hát thêm hấp dẫn, người nghe càng thích thú. Canh hát chia làm ba bước:

Thứ nhất là hát chào hỏi:

Tháng tám anh đi chơi xuân
Đồn đây mở hội trống quân anh vào.

Hát chào hỏi là phần mở đầu có tính chất làm quen khiêm nhường tế nhị:

Ước gì ta lấy được nàng
Mùa nào thức ấy gửi sang làm quà…

Tiếp đến là hát yêu:

Một yêu cái cảnh huê tình
Hai yêu ta đứng với mình hôm qua.

Rồi hát nhớ:

Nhớ chàng lắm lắm chàng ơi
Nhớ miệng chàng nói, nhớ lời chàng than.

Đến hát thương:

Cây sơn lâm lá cội sơn vàng
Cây bao nhiêu lá thương chàng bấy nhiêu.

Và hát tìm:

Tai nghe tiếng hát đâu đây
Ta về ta sắm thuyền mây đi tìm.

Trống quân đến đoạn cao trào, gay cấn giữa hai bên là hát đố và hát giảng:

Quả gì ngọt lắm chàng ơi
Quả gì anh để hành ngơi trong nhà?

Hoặc:

Cái gì sắc như dao cau
Cái gì tiện chũm cho nhau ăn cùng?

Khi thì bên nam hát đố, bên nữ hát giảng và ngược lại. Đến khi một bên bí vận không giảng được đành phải chịu thua cuộc. Cuộc chơi chuyển sang hát họa cho hài hòa không khí. Bên nam họa nắng bên nữ họa mưa hoặc bên nam họa núi bên nữ họa sông, họa chợ, họa trời… Rồi họ khéo léo chuyển sang các bài hát thách cưới, rất trào lộng và hóm hỉnh làm cho cuộc hát tưởng như không dứt được.

Cưới em chín tấm lụa đào
Chín mươi hạt ngọc, chín mươi ông sao trên trời
Gan ruồi, mỡ muỗi cho tươi
Xin chàng chín chục coi dơi hóa chồng.

Cuộc hát càng khuya càng say đắm, họ say nhau về nết, quý nhau về tài ứng đối thông minh có khi gà gáy sáng mới chịu ra về. Ngày hôm sau vẫn không bỏ công việc đồng áng, tối lại hẹn hò nhau canh hát tiếp theo:

Đêm thanh gà gáy cũng thanh
Hàng xóm ngủ cả, xung quanh ngủ rồi
Còn chàng với thiếp mà thôi
Chàng về đi ngủ thiếp tôi ra về.

Hoặc lại hẹn hò:

Anh về, anh bẻ cành lá anh cắm xuống đây,
Đến mai em cứ chốn này mà ra…

Thế mới biết hát trống quân ở Đại Phùng có sức hấp dẫn đến chừng nào. Thế mà một thời gian đã có sự mai một, quên lãng. May thay, những người hát trống quân năm xưa đến nay vẫn còn khá nhiều. Những người cao tuổi từ 70 đến 80 tuổi vẫn còn nhớ đầy đủ lề lối hát trống quân ngày xưa. Bởi vậy trống quân đã có dịp khôi phục lại, không bị thất truyền. 

Hát trống quân là những cơ hội cho bao lứa đôi kết bạn, kết duyên trong sáng mà ân tình. Những cuộc hát giữa trăng thanh gió mát mang đậm tính văn hóa dân gian của vùng đồng bằng Bắc Bộ, của văn hóa làng: “Người chơi vừa được hưởng thụ vừa sáng tạo văn hóa”. Bởi vậy hát trống quân ở Đại Phùng chắc chắn sẽ được lưu truyền mãi mãi. 
(0) Bình luận
  • Niềm tự hào của xứ Mường huyện Ba Vì trong xây dựng nông thôn mới
    Chủ tịch UBND Thành phố Hà Nội Trần Sỹ Thanh vừa ban hành Quyết định công nhận xã đạt chuẩn nông thôn mới nâng cao đợt 1 năm 2024, trong đó có xã Minh Quang (huyện Ba Vì) – địa phương miền núi có tới hơn 40% là đồng bào dân tộc Mường.
  • Tăng cường xây dựng người Ba Đình văn minh, thanh lịch, nghiêm túc, nghĩa tình
    Quận ủy Ba Đình đã tổ chức Hội nghị học tập và làm theo tư tưởng, đạo đức, phong cách Hồ Chí Minh chuyên đề năm 2024 về “Phát huy giá trị văn hóa truyền thống”; triển khai Kế hoạch của Ban Thường vụ Quận uỷ về triển khai thực hiện Chỉ thị số 30-CT/TU ngày 19/2/2024 của Thành uỷ Hà Nội “Tăng cường sự lãnh đạo của cấp ủy Đảng về xây dựng người Hà Nội thanh lịch, văn minh”; phát động cuộc thi chính luận bảo vệ nền tảng tư tưởng của Đảng lần thứ 4.
  • Phát huy vai trò của Phụ nữ Thủ đô trong xây dựng nếp sống văn minh, thanh lịch
    Tiếp tục triển khai hiệu quả 02 bộ Quy tắc ứng xử của Thành phố là một trong những nội dung trọng tâm được đề cập đến trong Chỉ thị số 30-CT/TU ngày 19/2/2024 của Thành uỷ Hà Nội “Tăng cường sự chỉ đạo của các cấp uỷ Đảng về xây dựng người Hà Nội thanh lịch, văn minh”.
  • Tạo sự thống nhất, đồng thuận trong xây dựng người Hà Nội thanh lịch, văn minh
    UBND thành phố Hà Nội vừa có Kế hoạch tổ chức thực hiện Chỉ thị số 30-CT/TU ngày 19/2/2024 của Ban Thường vụ Thành ủy về “Tăng cường sự lãnh đạo của cấp ủy Đảng về xây dựng người Hà Nội thanh lịch, văn minh đến năm 2025”.
  • Quận Tây Hồ: Nâng cao vai trò nêu gương trong thực hiện Chỉ thị 30-CT/TU
    Vừa qua, Quận uỷ Tây Hồ đã tổ chức Hội nghị quán triệt, triển khai thực hiện Chỉ thị 30-CT/TU ngày 19/2/2024 của Ban Thường vụ Thành uỷ "Tăng cường sự lãnh đạo của các cấp uỷ Đảng xây dựng người Hà Nội thanh lịch, văn minh".
  • Chú trọng xuất bản các tác phẩm văn học, nghệ thuật chất lượng về xây dựng người Hà Nội thanh lịch, văn minh
    Theo Chỉ thị 30 – CT/TU, ngày 19/2/2024 của Thành ủy Hà Nội, việc xây dựng người Hà Nội thanh lịch, văn minh là quá trình lâu dài, đòi hỏi phải kiên trì, bền bỉ tiến hành thường xuyên. Trong đó yêu cầu Hội Liên hiệp Văn học nghệ thuật Hà Nội tăng cường vai trò định hướng các hội chuyên ngành, các chi hội; động viên văn nghệ sĩ, nhà báo tích cực tham gia, sáng tác các tác phẩm văn học nghệ thuật, các tác phẩm báo chí có giá trị về tư tưởng nghệ thuật, góp phần nâng cao trình độ thẩm mỹ, cảm thụ văn hóa của Nhân dân, hình thành nhân cách chuẩn mực, nhất là giới trẻ, lan tỏa giá trị thanh lịch, văn minh của người Hà Nội trong thời kỳ mới.
Nổi bật Tạp chí Người Hà Nội
  • Tọa đàm những vấn đề về kịch bản sân khấu hiện nay
    Với mong muốn tìm ra những nguyên nhân và giải pháp về vấn đề kịch bản sân khấu hiện nay, sáng 22/11, Hội Sân khấu Hà Nội tổ chức tọa đàm “Những vấn đề về kịch bản sân khấu” với sự tham gia của đông đảo hội viên trong hội.
  • [Podcast] Thu Hà Nội – Mùa của tình yêu và nỗi nhớ
    Bốn mùa, xuân, hạ, thu, đông của Hà Nội, mỗi mùa đều mang trong mình nét đẹp riêng bới hương, bởi sắc của mỗi mùa. Nhưng có lẽ, mùa thu vẫn là một mùa thật đặc biệt của Người Hà Nội. Mỗi độ thu về như gói gọn cả một Hà Nội cổ kính, trầm mặc, một Hà Nội thơ mộng và trữ tình. Chính bởi vẻ đẹp đó mà mùa thu đã trở thành nỗi nhớ cho những ai đã từng gắn bó với Hà Nội mà nay phải chia xa, là niềm ước ao một lần được “chạm vào” của nhiều du khách.
  • Khám phá Tây Bắc tại triển lãm "Tây Park - Ngàn"
    Triển lãm thị giác "Tây Park - Ngàn" được thực hiện dựa trên quá trình 10 năm đi và trải nghiệm tại Tây Bắc (Việt Nam) kết hợp sáng tạo nhiếp ảnh của Nguyễn Thanh Tuấn.
  • Trường đại học đầu tiên đạt chứng chỉ EDGE uy tín toàn cầu
    Sở hữu khuôn viên xanh rộng 6.5 hecta với tổng vốn đầu tư 165 triệu USD, Trường Đại học Anh Quốc Việt Nam (BUV) mới đây đã đạt chứng chỉ xanh EDGE uy tín, “bảo chứng” của nhiều công trình xanh quy mô trên toàn cầu.
  • Chung kết cuộc thi: Đổi mới phong cách của cán bộ y tế hướng tới sự hài lòng của người bệnh
    Ngày 21/11, Công đoàn Y tế Việt Nam tổ chức Chung kết Cuộc thi tuyên truyền kết quả thực hiện kế hoạch “Đổi mới phong cách, thái độ phục vụ của cán bộ Y tế hướng tới sự hài lòng của người bệnh” và giải pháp giai đoạn 2 “Thấu hiểu, tận tâm – Nâng tầm, đổi mới”.
Đừng bỏ lỡ
Đại Phùng xưa hát trống quân
POWERED BY ONECMS - A PRODUCT OF NEKO