Đại Phùng xưa hát trống quân

Minh Nhương| 15/03/2018 20:35

Hát trống quân đã xuất hiện ở xã Đại Phùng, huyện Đan Phượng, TP. Hà Nội từ rất xa xưa. Đến nay các cụ trưởng lão, cao niên trong làng cũng chỉ nhớ rằng: Ngày xưa cứ vào mùa thu khoảng từ tháng 7 đến tháng 10 âm lịch công việc đồng áng đã vãn, tiết trời khô ráo, mát mẻ các xóm bắt đầu tụ tập hát trống quân. Thời gian vào các buổi tối sáng trăng từ mùng 10 đến 20 hàng tháng.

Đại Phùng xưa hát trống quân
Hát trống quân ở Đại Phùng vẫn được lưu truyền cho đến hôm nay.
Nhạc cụ hát trống quân rất độc đáo. Có thể gọi là cây đàn bằng đất không thể mang đi nơi khác được. Cuộc hát ở đâu thì làm trống đất ngay tại đó: ở đầu đình, cổng chùa, cổng xóm, đầu làng… Để có một chiếc trống người ta đào một cái hố dưới mặt đất bề rộng từ 20cm đến 25cm và sâu 30cm phía dưới khoét hình tròn, hàm ếch để tạo độ âm vang và bỏ vào đó dăm bảy chiếc vỏ ốc để có âm thanh khác nhau. Trên mặt hố đậy bằng một tấm ván gỗ sung hình tròn mỏng độ 1cm sao cho vừa kín mặt hố. Phía trên dùng một sợi dây mơ tía hoặc một sợi dây mây già phơi kỹ, dài 1,5m đến 2m, buộc hai đầu dây vào cọc tre, kéo căng sợi dây qua giữa mặt trống. Ở giữa mặt trống có chiếc lẫy bằng tre hoặc gỗ dài 15cm đến 20cm kéo sợi dây thật căng, đầu dưới của lẫy nằm giữa tâm mặt trống. Người hát dùng một thanh que gõ trên dây đàn theo nhịp hát tạo âm sắc trầm bổng khoan nhặt thiết tha. Cũng có khi để lẫy đàn chia dây bên dài bên ngắn sẽ tạo thành âm thanh bên đục bên trong. Tiếng trống cất lên trong đêm thanh vắng, lôi cuốn các nam thanh nữ tú kéo về tụ hội, tỏ tình, ca ngợi quê hương…

Cuộc hát trống quân chia làm hai bên nam và nữ, mỗi bên cử ra một người có tài ứng đối văn thơ, đối đáp. Lời hát trống quân chỉ là hai câu thơ lục bát (trên sáu dưới tám). Cái hay là người hát phải nhanh trí vận thơ sao cho nối được vần, để chữ cuối của người hát trước (câu tám) phải vần với chữ cuối của vần đầu (câu sáu) của người hát sau:

Người trước hát:

May như bắt được kim vàng
May sao lại được gặp chàng ở đây.

Người sau hát tiếp:

Cũng là bà Nguyệt se dây
Se cho mình đến chốn này với ta.

Hai bên đối đáp có người ngồi giữa đánh đàn gọi là kép. Kép là nhân vật đẹp về ngoại hình lại có giọng hát hay chuyển lời thơ thành giai điệu hát trống quân. Như kẻ xướng người họa đồng thời đánh đàn điêu luyện nâng bổng lời hát thêm hấp dẫn, người nghe càng thích thú. Canh hát chia làm ba bước:

Thứ nhất là hát chào hỏi:

Tháng tám anh đi chơi xuân
Đồn đây mở hội trống quân anh vào.

Hát chào hỏi là phần mở đầu có tính chất làm quen khiêm nhường tế nhị:

Ước gì ta lấy được nàng
Mùa nào thức ấy gửi sang làm quà…

Tiếp đến là hát yêu:

Một yêu cái cảnh huê tình
Hai yêu ta đứng với mình hôm qua.

Rồi hát nhớ:

Nhớ chàng lắm lắm chàng ơi
Nhớ miệng chàng nói, nhớ lời chàng than.

Đến hát thương:

Cây sơn lâm lá cội sơn vàng
Cây bao nhiêu lá thương chàng bấy nhiêu.

Và hát tìm:

Tai nghe tiếng hát đâu đây
Ta về ta sắm thuyền mây đi tìm.

Trống quân đến đoạn cao trào, gay cấn giữa hai bên là hát đố và hát giảng:

Quả gì ngọt lắm chàng ơi
Quả gì anh để hành ngơi trong nhà?

Hoặc:

Cái gì sắc như dao cau
Cái gì tiện chũm cho nhau ăn cùng?

Khi thì bên nam hát đố, bên nữ hát giảng và ngược lại. Đến khi một bên bí vận không giảng được đành phải chịu thua cuộc. Cuộc chơi chuyển sang hát họa cho hài hòa không khí. Bên nam họa nắng bên nữ họa mưa hoặc bên nam họa núi bên nữ họa sông, họa chợ, họa trời… Rồi họ khéo léo chuyển sang các bài hát thách cưới, rất trào lộng và hóm hỉnh làm cho cuộc hát tưởng như không dứt được.

Cưới em chín tấm lụa đào
Chín mươi hạt ngọc, chín mươi ông sao trên trời
Gan ruồi, mỡ muỗi cho tươi
Xin chàng chín chục coi dơi hóa chồng.

Cuộc hát càng khuya càng say đắm, họ say nhau về nết, quý nhau về tài ứng đối thông minh có khi gà gáy sáng mới chịu ra về. Ngày hôm sau vẫn không bỏ công việc đồng áng, tối lại hẹn hò nhau canh hát tiếp theo:

Đêm thanh gà gáy cũng thanh
Hàng xóm ngủ cả, xung quanh ngủ rồi
Còn chàng với thiếp mà thôi
Chàng về đi ngủ thiếp tôi ra về.

Hoặc lại hẹn hò:

Anh về, anh bẻ cành lá anh cắm xuống đây,
Đến mai em cứ chốn này mà ra…

Thế mới biết hát trống quân ở Đại Phùng có sức hấp dẫn đến chừng nào. Thế mà một thời gian đã có sự mai một, quên lãng. May thay, những người hát trống quân năm xưa đến nay vẫn còn khá nhiều. Những người cao tuổi từ 70 đến 80 tuổi vẫn còn nhớ đầy đủ lề lối hát trống quân ngày xưa. Bởi vậy trống quân đã có dịp khôi phục lại, không bị thất truyền. 

Hát trống quân là những cơ hội cho bao lứa đôi kết bạn, kết duyên trong sáng mà ân tình. Những cuộc hát giữa trăng thanh gió mát mang đậm tính văn hóa dân gian của vùng đồng bằng Bắc Bộ, của văn hóa làng: “Người chơi vừa được hưởng thụ vừa sáng tạo văn hóa”. Bởi vậy hát trống quân ở Đại Phùng chắc chắn sẽ được lưu truyền mãi mãi. 
(0) Bình luận
  • Hà Nội tặng danh hiệu “Người tốt, việc tốt” cho 3 cá nhân
    UBND TP. Hà Nội vừa ban hành Quyết định số 5498/QĐ-UBND về việc tặng danh hiệu “Người tốt, việc tốt”.
  • Xã Thượng Phúc đẩy mạnh kiểm tra hoạt động dịch vụ văn hóa, du lịch
    Nhằm tăng cường công tác quản lý nhà nước đối với hoạt động dịch vụ văn hóa, du lịch, thể thao, thông tin và tuyên truyền trên địa bàn, UBND xã Thượng Phúc (TP. Hà Nội) sẽ đẩy mạnh công tác kiểm tra về các nội dung này trong quý IV năm 2025.
  • "Festival Thăng Long - Hà Nội 2025": Hành trình kết nối di sản, lan tỏa tinh hoa ngàn năm
    Tối ngày 7/11, tại không gian linh thiêng của Hoàng Thành Thăng Long, Lễ Khai mạc Festival Thăng Long - Hà Nội lần thứ nhất năm 2025 với chủ đề "Di sản - Kết nối - Thời đại" đã chính thức diễn ra. Đây là sự kiện văn hóa, nghệ thuật quy mô lớn do Sở Văn hóa và Thể thao Hà Nội tổ chức, dưới sự chỉ đạo của Thành phố Hà Nội.
  • Áo dài Hà Nội – Tỏa sáng tinh hoa di sản
    Lễ khai mạc Lễ hội Áo dài Du lịch 2025 đã diễn ra tối 6/11 tại Bảo tàng Hà Nội, mở đầu cho chuỗi hoạt động tôn vinh vẻ đẹp áo dài Việt và quảng bá hình ảnh du lịch Thủ đô.
  • Hà Nội lan tỏa phong trào thôn, tổ dân phố văn hóa tiêu biểu
    Phát biểu khai mạc Sơ khảo Liên hoan Thôn, Tổ dân phố văn hóa tiêu biểu Thành phố Hà Nội năm 2025, Phó Giám đốc Sở Văn hóa và Thể thao Hà Nội Phạm Xuân Tài, nhấn mạnh: “Liên hoan không chỉ là dịp để biểu dương, tôn vinh những tập thể tiêu biểu trong phong trào, mà còn là một nhịp cầu nối để phong trào tiếp tục lan tỏa mạnh mẽ và bền vững trong bối cảnh thực hiện mô hình chính quyền đô thị hai cấp”.
  • Đưa áo dài trở thành biểu trưng nhận diện du lịch Thủ đô
    Ông Nguyễn Trần Quang – Phó Giám đốc Sở Du lịch Hà Nội, nhấn mạnh, Lễ hội Áo dài Du lịch Hà Nội 2025 sẽ đem đến người dân và du khách không gian văn hóa rực rỡ sắc màu – nơi tôn vinh vẻ đẹp áo dài qua các hoạt động trình diễn, triển lãm, giao lưu và trải nghiệm sáng tạo, đồng thời khẳng định hình ảnh Hà Nội – điểm đến du lịch “an toàn, thân thiện, chất lượng và hấp dẫn”.
Nổi bật Tạp chí Người Hà Nội
  • Ra mắt sách của cố Tổng Bí thư Nguyễn Phú Trọng về xây dựng lực lượng Công an nhân dân
    Nhà xuất bản Chính trị quốc gia Sự thật vừa ra mắt bạn đọc cuốn sách “Xây dựng lực lượng Công an nhân dân thật sự trong sạch, vững mạnh, vì nước quên thân, vì dân phục vụ” của cố Tổng Bí thư Nguyễn Phú Trọng.
  • Phát huy vai trò của văn nghệ sĩ Thủ đô trong phát triển công nghiệp văn hóa
    Hà Nội - Thủ đô tự nhiên của lưu vực sông Hồng, trung tâm chính trị, kinh tế, văn hóa của cả nước từ ngàn xưa đã là nơi hội tụ và đào luyện nhân tài. Phần lớn danh nhân Việt Nam từng sống, làm việc, sáng tạo ở Thăng Long - Hà Nội, để lại dấu ấn sâu đậm trong lịch sử dân tộc. Ở mảnh đất hội tụ tinh hoa văn hóa bốn phương ấy, con người Thăng Long mang trong mình nét tài hoa, đa tài, đa nghệ, thấm đẫm bản sắc trí tuệ và tinh thần sáng tạo. Trong đó, đội ngũ trí thức, văn nghệ sĩ - những người sinh ra, lớn lên hoặc gắn bó với Hà Nội đã góp phần tạo nên diện mạo văn hóa, nghệ thuật Thủ đô bằng nhiều tác phẩm có giá trị tư tưởng và nghệ thuật cao, khẳng định sức sống trường tồn của văn hóa nghìn năm. Họ chính là nguồn lực đặc biệt không thể thiếu trong hành trình phát triển công nghiệp văn hóa của Hà Nội hôm nay.
  • Củng cố nền tảng tư tưởng, thống nhất ý chí và hành động trong Đảng
    Sáng 10/11/2025, tại Hà Nội, Nhà xuất bản Chính trị quốc gia Sự thật phối hợp với Ban Tuyên giáo và Dân vận Trung ương, Ban Tổ chức Trung ương tổ chức Hội thảo khoa học quốc gia “Xây dựng Quy định về công tác chính trị, tư tưởng”. Đây là hoạt động có ý nghĩa đặc biệt quan trọng, góp phần cụ thể hóa chủ trương của Bộ Chính trị về việc ban hành Quy định mới về công tác chính trị, tư tưởng của Đảng - một lĩnh vực then chốt trong công tác xây dựng, chỉnh đốn Đảng trong giai đoạn hiện nay.
  • Hàng nghìn sản phẩm công nghiệp quy tụ tại Hanoi MIP Fair 2025
    Hội chợ kéo dài trong 4 ngày, từ 12 - 15/11. Thời gian mở từ 9h sáng đến 17h chiều tại Trung tâm triển lãm quốc tế ICE (số 9, phố Trần Hưng Đạo, phường Cửa Nam, Hà Nội).
  • Lễ hội Trà Quốc tế - World Tea Fest 2025 l ần đầu tiên được tổ chức tại Việt Nam
    Lễ hội Trà Quốc tế - World Tea Fest 2025 kéo dài gần 1 tháng từ ngày 11/11 đến ngày 7/12/2025, dự kiến có khoảng 20.000 người tham dự với hàng loạt hoạt động nổi bật như: Tea Expo - Hội chợ, triển lãm Trà Quốc tế, Tea Summit - Hội nghị cấp cao về chiến lược phát triển ngành Trà...
Đừng bỏ lỡ
Đại Phùng xưa hát trống quân
POWERED BY ONECMS - A PRODUCT OF NEKO