Trước đây, phố Đào Duy Từ còn là một tụ điểm tện nạn xã hội. Nếu đi qua con phố đó vào những năm 1980, người dân Hà Nội sẽ ngửi thấy mùi thuốc phiện vì chỗ này là một tụ điểm buôn bán. Sau đó, TP tập trung vào việc biến địa điểm thành không gian công cộng, mở rộng những chức năng khác nhau. Tụ điểm ma túy ngày nào giờ chính là Trung tâm giao lưu văn hóa phố cổ. Những hoạt động văn hóa cho cộng đồng được tổ chức liên tiếp tại đây. Trung tâm này giờ là một không gian công cộng có hoạt động đều đặn.
Thực tế trên cho thấy, những năm gần đây, Hà Nội đã quan tâm tới việc cải tạo và mở rộng không gian công cộng và nâng cấp thiết chế văn hóa. Nổi bật nhất là phố đi bộ Hồ Gươm được ấp ủ ý tưởng nhiều năm cho tới khi ra đời vào 2016. Khi triển khai phố đi bộ, có tới 54 cửa hàng xung quanh ở Hàng Khay và Đinh Tiên Hoàng. Trong đó, phần lớn là những cửa hàng chuyên bán va li chuyên lấn vỉa hè. “Chính vì vậy, chúng tôi quyết định vẫn tổ chức, cấm đường rồi việc cải tạo chỉnh trang sẽ tiếp tục thực hiện, vì nếu chờ đợi việc chỉnh trang thì không biết đến bao giờ mới tổ chức được. Đây là một quyết định sáng suốt của TP thời điểm đó” – TS. KTS, Chủ tịch UBND quận Hoàn Kiếm Phạm Tuấn Long chia sẻ tại tọa đàm về thiết kế công cộng cho Hà Nội vừa diễn ra.
Giờ đây, các tuyến phố đi bộ đã cho thấy giá trị văn hóa và cả kinh tế. Phố Tạ Hiện thời điểm bắt đầu chỉnh trang tiền thuê một ki ốt 50 m2 mới 5 triệu đồng/tháng thì tới 2020 đã lên tới 50 - 70 triệu đồng/tháng. Phương án không gian phố đi bộ hồ Gươm cũng được giải thưởng đặc biệt của Hội Quy hoạch Việt Nam.
Nằm trong khuôn khổ Tuần lễ thiết kế sáng tạo Việt Nam 2022, nhằm tìm kiếm các ý tưởng thiết kế khả thi cho không gian công cộng của Hà Nội, vừa qua, tại Trung tâm giao lưu văn hoá Phố cổ, UBND Quận Hoàn Kiếm phối hợp cùng Sở VH&TT Hà Nội, Ban Tổ chức Tuần lễ Thiết kế Việt Nam đã tổ chức tọa đàm về thiết kế công cộng với chủ đề “HaNoi Design City – Hà Nội đẹp từng centimet”.
Mặc dù vậy, Hà Nội vẫn thiếu không gian công cộng và vẫn tiếp tục mở rộng không gian đi bộ. Đơn cử, quận Hoàn Kiếm đang triển khai thực hiện loạt dự án phát huy giá trị di sản đô thị 131 vòm cầu dẫn cầu Long Biên; trong năm nay, giải phóng mặt bằng toàn bộ khu vực xung quanh đền Bà Kiệu, trả lại khuôn viên khu vực này, cải tạo khu vực tượng đài Cảm Tử; tiếp đó là cải tạo vườn hoa Con Cóc, vườn hoa Mê Linh; cải tạo khu vực bờ vở sông Hồng với nguyên tắc không tăng dân cư, không biến khu vực này thành khu vực nhà ở mà rà soát quỹ đất để phát triển không gian văn hóa, không gian công cộng, phát huy giá trị cảnh quan mặt nước, cây xanh.
Để Hà Nội đẹp từng centimet
KTS Lê Việt Hà - Chủ tịch VietNam Design Group, đồng Trưởng Ban tổ chức Tuần lễ thiết kế sáng tạo Việt Nam 2022 (Việt Nam Design Week) nhận định: “Chúng ta đang chăm sóc cho Thủ đô của mình nhưng thiếu bàn tay của nhà thiết kế.
Tại nhiều TP trên thế giới đã có các hoạt động thiết kế làm đẹp không gian công cộng. Chẳng hạn, chương trình Văn hóa và nghệ thuật công cộng của TP Durham (Bắc Carolina, Mỹ) hợp tác với Keep Durham Beautiful (KDB) đã nhận được khoản tài trợ 15.000 USD từ South Arts để thúc đẩy việc ngăn chặn xả rác thông qua nghệ thuật công cộng sáng tạo tại ba nhà chờ dừng xe buýt trên khắp Durham.
Khi các nghệ sĩ trang trí vỉa hè và khi đứng trên tác phẩm nghệ thuật, người dân ít có hành vi xả rác. Ngăn chặn xả rác thông qua nghệ thuật là cách Hà Nội có thể tiếp tục mở rộng ở nhiều nơi”.
Ông Lê Việt Hà đưa ra ví dụ về hàng rào của cố nhà thiết kế Tây Ban Nha, ông Diego Cortizas del Valle. Theo đó, từ ý tưởng thiết kế tận dụng chấn song cửa cũ Hà Nội, ông đã dùng chúng làm làm hàng rào. Hoàn toàn có thể dùng những hàng rào giàu màu sắc văn hóa này để ngăn đường ở phố đi bộ.
Giám đốc nghệ thuật tại Heritage Space Nguyễn Anh Tuấn cho biết thiết kế không gian công cộng cũng chính là một trong những đề bài của Việt Nam Design Week 2022. Theo đó, đề bài là “Hanoi Design City - Hà Nội đẹp từng centimet”. Ông Nguyễn Anh Tuấn giải thích về đề bài này, việc thiết kế cần theo xu hướng “giảm cứng hóa, tăng xanh”. Các thiết kế không gian công cộng cho Hà Nội cũng cần tăng cường vật liệu giảm khí thải carbon. Thêm vào đó, cuộc thi cũng đánh giá cao ý tưởng để KTS, nghệ sĩ, người dân, tổ dân phố tham gia thiết kế, nói cách khác là kết nối sự tham gia của người dân vào tạo dựng không gian công cộng.
Đánh giá cao đề bài “HaNoi Design City - Hà Nội đẹp từng centimet”, Chủ tịch UBND quận Hoàn Kiếm Phạm Tuấn Long cho rằng, quận Hoàn Kiếm cũng đặt ra tiêu chí như trên, không gian công cộng càng ngày càng phải tinh tế, để chụp ở Hà Nội bất kỳ góc nào cũng đẹp. Mong rằng sẽ có nhiều ý tưởng thiết kế để làm Hà Nội đẹp hơn, bảo tồn văn hóa truyền thống.
