Sổ gạo thời bao cấp

Hanoimoi| 19/05/2022 22:09

Nhiều người hẳn chưa quên được thời tem phiếu, sổ gạo (sổ lương thực) - cuốn sổ nhỏ quan trọng gắn với đời sống của mỗi gia đình thời kỳ bao cấp. Cũng từ đây, không ít kỷ niệm buồn vui đáng nhớ đã theo người Hà Nội đi hết những năm tháng cuộc đời…

Sổ gạo thời bao cấp
Cảnh xếp hàng mua hàng hóa thiết yếu thời bao cấp.

Từ những năm 1958 - 1960 đến những năm 1980, mỗi tỉnh, thành ở miền Bắc đều có hệ thống cửa hàng (trực thuộc Sở Lương thực) để phân phối gạo cho toàn dân theo định lượng và trả tiền theo giá cố định: 4 đồng (mệnh giá trước khi đổi tiền năm 1986) cho 10kg. Sổ gạo ra đời từ chế độ phân phối ấy. Mỗi sổ gạo của gia đình, Sở Lương thực đã định mức rồi: Lực lượng vũ trang được phân phối chế độ gạo riêng; công nhân kỹ thuật ở nghề nghiệp lao lực, độc hại được 18kg; viên chức tùy theo ngành nghề được 13 - 15kg;  sinh viên được ưu tiên 15kg, xã viên hợp tác xã thủ công nghiệp, theo ngành nghề từ 10 - 13kg; xã viên hợp tác xã nông nghiệp 10kg, trẻ em thì tùy theo lứa tuổi...

Cửa hàng lương thực phân bố ở các khu phố và khu tập thể. Ví như cả làng Quỳnh Lôi và Khu tập thể Dệt 8-3 dồn về mua gạo ở cửa hàng cuối làng Quỳnh. Khu tập thể Mai Hương mua gạo ở cửa hàng gần phố Bạch Mai. Dân ven đê Lương Yên và khu Lò Lợn mua ở cửa hàng Thúy Ái. Thế nên cứ sáng sớm, ở bất kỳ cửa hàng lương thực nào cũng có cảnh người đã nghỉ hưu hay trẻ 10 - 15 tuổi ngồi cạnh dãy rổ rá, gạch... được xếp từ cánh cửa đóng im ỉm của cửa hàng ra tới mép đường. 7h sáng, cửa kẽo kẹt mở, đám người đứng vụt dậy, xô nhau, chen, có khi cãi nhau om xòm, mặt mũi đỏ như say rượu cho đến khi tiến tới sát bàn cân, đưa sổ gạo cho mậu dịch viên. Tổng cộng, cả nhà bao nhiêu kilôgam gạo, bao nhiêu kilôgam mỳ sợi, mậu dịch viên cân đong trên cái bàn cân tạ, rồi ký roẹt vào sổ gạo. Xong một người.

Được gạo không có mọt là may, vớ phải bao gạo có mọt bò lổm ngổm hay những con sâu gạo béo trắng nung núc, thôi cũng đành tặc lưỡi mang về nhà sàng sẩy lại. Có lần, gạo nhà tôi sắp hết, đang lo nhiệm vụ mẹ giao không làm xong thì lũ trẻ con loan báo: “Ra cửa hàng lương thực Mai Động nhanh lên, có gạo mới về cửa hàng rồi”. Tôi đạp xe vù ra, xếp theo dây gạch, bao tải... Đến lượt mình thì đã quá trưa. Hí hửng nhìn gạo mới, hít hà mùi thơm của gạo, buộc bao gạo lên xe đạp và đèo về. Đến đường vào khu tập thể, tránh ô tô đi ra, xe tôi sa xuống ổ gà. Ôi thôi, cả người cả gạo văng ra khỏi xe... Kiên nhẫn vốc gạo, buộc lại bao mà mắt đỏ hoe.

Sau ngày đất nước thống nhất, cuộc sống vẫn còn muôn vàn gieo neo bởi “giặc Bắc giặc Nam máu tràn biên giới”. Tôi nhớ mãi đận Sở Lương thực phân phối mỳ sợi thay bằng khoai tây, gạo thay bằng hạt bo bo. Mùi ngai ngái của khoai tây luộc ngán ngẩm hơn khoai lang luộc thời sơ tán nhiều, mà vẫn phải cố ăn sáng rồi đạp 10km vào Mễ Trì. Đận ấy, Tiểu khu có sáng kiến xin đưa cửa hàng gạo về đầu khu tập thể để phục vụ bà con, không phải ra cửa hàng gạo Quỳnh Lôi hay Mai Động nữa. Ở đây, đông nhất là lũ trẻ lau nhau chen chỗ, cãi nhau, mặt đỏ như gà chọi. Một hôm, đang ngán ngẩm nhìn chúng tóm tóc nhau, bỗng gặp đôi mắt to đen, khuôn mặt trái xoan xinh đẹp đang nhìn ra. Tôi kêu lên: “Lan à, sao bạn lại ở đây?”. Nụ cười rõ tươi hiện ra giữa cái nóng ngột ngạt của dãy nhà lợp mái phibroximang cộng với hơi gạo bốc lên: “Ừ, tớ ra trường rồi, nhưng chưa tìm được chỗ làm, tạm làm chân mậu dịch viên ở đây”. Lũ chúng tôi không ai ngờ, cái cửa hàng gạo ấy lại là cầu nối cho Lan và Mạnh đẹp trai học cùng lớp thời phổ thông nên duyên vợ chồng.

Sau bao nhiêu biến động của cuộc sống, người ở lại thành phố, người đi tìm vùng đất lạ bên trời Âu. Hơn 40 năm sau, chúng tôi lại gặp nhau trong niềm vui mừng khôn xiết. Những kỷ niệm thời chen chúc mua gạo mậu dịch làm sao quên được.

Suốt từ khi vắt vẻo tóc đuôi gà cho đến khi là sinh viên rồi thành chủ gia đình, cuốn sổ gạo luôn gắn với tôi, tính ra, có đến nửa đời người. Người ta thường nhớ thời bao cấp với sự thiếu đói triền miên, nhưng cái đói khiến cho mọi người bao bọc, xích lại nhau. Vay một vài cân khi thùng gạo rỗng là bình thường. Bố mẹ làm ca kíp, đi học về quá bữa, sà vào mâm nhà bạn, gặp bữa, ăn luôn bát mỳ sợi Hải Châu nấu với cà chua, rau muống... Nay "bội thực" cái ăn, mà nhiều khi “đói” tình người. Hà Nội những năm ấy hiện lên trong ống kính của các nhà nhiếp ảnh người nước ngoài, trong lành lạ lùng. Có em bé phải xếp thùng ở máy nước công cộng. Có lũ trẻ bám đằng sau xe điện chơi trò trốn vé. Có vợ chồng đèo nhau trên chiếc xe đạp chất đầy đồ, sao mà ấm áp.

Những câu chuyện thời bao cấp giờ đã thành "câu chuyện cổ tích", nhưng vẫn cần kể cho con cháu để chúng biết yêu thương, trân quý hơn cuộc sống hiện đại.

(0) Bình luận
Nổi bật Tạp chí Người Hà Nội
Đừng bỏ lỡ
  • [Podcast] Nhà lưu niệm Chủ tịch Hồ Chí Minh – Nơi “nuôi dưỡng” niềm tự hào dân tộc
    Trong cuộc đời hoạt động cách mạng, Bác Hồ đã từng đi nhiều nơi và đã có rất nhiều địa điểm in dấu chân Người, gắn liền với sự kiện quan trọng của dân tộc. Một trong số đó là ngày 3/12/1946, Bác Hồ về nhà cụ Nguyễn Văn Dương ở làng Vạn Phúc (nay thuộc phường Vạn Phúc, quận Hà Đông) để chuẩn bị rút lên chiến khu. Tại ngôi nhà này, Bác đã viết Lời kêu gọi toàn quốc kháng chiến và được Đài Tiếng nói Việt Nam chuyển đến toàn thể quốc dân, đồng bào, kêu gọi bước vào cuộc kháng chiến trường kỳ.
  • Khai mạc Ngày hội Văn hóa các dân tộc Việt Nam năm 2024
    Với chủ đề “Bảo tồn, phát huy bản sắc văn hóa các dân tộc Việt Nam: Bình đẳng, đoàn kết, tôn trọng, hội nhập và phát triển vì một Thế giới hòa bình”, Ngày hội Văn hóa các dân tộc Việt Nam năm 2024 quy tụ 16 tỉnh, thành phố tham gia: Bắc Giang, Đà Nẵng, Đắk Lắk, Đắk Nông, Lâm Đồng, Lạng Sơn, Nghệ An, Quảng Bình, Quảng Nam, Quảng Ngãi, Gia Lai, Sơn La, Thanh Hóa, Thừa Thiên Huế, Vĩnh Phúc và Quảng Trị.
  • Kỷ nguyên vươn mình của dân tộc Việt Nam - sứ mệnh lịch sử
    Tổng Bí thư Tô Lâm khẳng định, thời điểm bắt đầu kỷ nguyên mới là Đại hội XIV của Đảng. Kỷ nguyên vươn mình của dân tộc Việt Nam là kỷ nguyên đột phá, phát triển tăng tốc trên tất cả các lĩnh vực của đời sống xã hội, đưa quốc gia, dân tộc lên một tầm cao mới, tiến cùng thời đại.
  • Những âm thanh cổ điển vang lên trong đêm “Hà Nội Concert: Hoà nhạc mùa đông”
    Tối 13/12, tại Nhà hát Lớn Hà Nội, Dàn nhạc giao hưởng trẻ Việt Nam cùng Dàn hợp xướng Bình Minh đã có những màn trình diễn thăng hoa trong đêm hòa nhạc “Hà Nội Concert: Hoà nhạc Mùa đông” dưới sự chỉ huy của nhạc trưởng trẻ tài năng Phan Đỗ Phúc.
  • Triển khai đợt 2 Giải thưởng quảng bá tác phẩm văn học, nghệ thuật chủ đề “Học tập và làm theo tư tưởng, đạo đức, phong cách Hồ Chí Minh”
    Bộ Văn hóa – Thể thao và Du lịch vừa có Công văn đề nghị các cơ quan, đơn vị trực thuộc triển khai đợt II xét tặng Giải thưởng quảng bá tác phẩm văn học, nghệ thuật về chủ đề “Học tập và làm theo tư tưởng, đạo đức, phong cách Hồ Chí Minh” giai đoạn 2021 - 2025.
  • Hà Nội dự kiến giảm 5 sở, 2 đảng ủy khối sau khi sắp xếp
    Ngày 13/12, Ủy viên Bộ Chính trị, Bí thư Thành ủy Hà Nội Bùi Thị Minh Hoài đã ký ban hành Thông báo Kết luận của Thường trực Ban Chỉ đạo TP Hà Nội về tổng kết thực hiện Nghị quyết số 18-NQ/TW sau khi tiếp thu ý kiến của Ban Chỉ đạo Trung ương (Thông báo số 07-TB/BCĐ)
  • Thưởng lãm tranh sơn mài của họa sĩ Nguyễn Hải Nam
    Từ ngày 17/12/2024 đến hết ngày 23/12/2024, tại nhà triển lãm 29 Hàng Bài (quận Hoàn Kiếm, Hà Nội) sẽ diễn ra triển lãm tranh sơn mài của họa sĩ Nguyễn Hải Nam.
  • Xây dựng văn hóa trong chính trị và kinh tế: “Đường băng” để Hà Nội tiến vào kỷ nguyên mới
    Quán triệt quan điểm phát triển hài hòa giữa kinh tế và văn hóa, văn hóa phải được coi trọng và đặt ngang hàng với kinh tế, chính trị, xã hội; Thành phố Hà Nội thường xuyên quan tâm xây dựng văn hóa trong chính trị và trong kinh tế, xác định đây là giá trị, chất lượng, trình độ phát triển của chính trị, kinh tế với tư cách là hai lĩnh vực cơ bản, trọng yếu nhất của đời sống xã hội.
  • Triển lãm "Quân đội anh hùng - Quốc phòng vững mạnh"
    Sáng 13/12, Bảo tàng Lịch sử Quân sự Việt Nam tổ chức Triển lãm “Quân đội anh hùng - Quốc phòng vững mạnh”. Triển lãm giới thiệu gần 300 hình ảnh, tài liệu, hiện vật khái quát quá trình xây dựng, chiến đấu và trưởng thành của Quân đội nhân dân Việt Nam, thành tựu 35 năm thực hiện Ngày hội Quốc phòng toàn dân.
  • Hà Nội - 36 khúc giao thời: Khám phá sự giao thoa quá khứ và hiện tại của 36 phố phường
    “Hà Nội - 36 khúc giao thời” - chuỗi hoạt động khám phá 36 phố phường Hà Nội và những nét văn hóa đặc sắc từ Hà Nội xưa sẽ diễn ra vào ngày 15/12/2024 tại Cafe Phố Hàng (251 Phố Hồng Hà, Phường Phúc Tân, Quận Hoàn Kiếm, Hà Nội). Đến với không gian mang đậm dấu ấn đặc trưng của từng góc phố cổ Hà Nội, công chúng, đặc biệt là giới trẻ sẽ có cơ hội khám phá và hiểu hơn những giá trị văn hóa của Thủ đô.
Sổ gạo thời bao cấp
POWERED BY ONECMS - A PRODUCT OF NEKO