Đào Nguyên Phổ, tên cũ là Đào Văn Mại, tự là Cần Giang, Hoành Hải, hiệu là Tảo Bi, ở xã Thượng Phán, tổng Đồng Trực, huyện Quỳnh Côi, tỉnh Thái Bình (nay là xã Quỳnh Hoàng, huyện Quỳnh Phụ - Thái Bình). Đào Nguyên Phổ sinh năm Tân Dậu (1861) trong một gia đình Nho học, là con trai thứ ba trong số năm anh em trai và ba chị em gái, vì thế, thường được gọi là cậu Ba. Thân phụ của ông là Đào Văn Lịch, đỗ Cử nhân khoa Mậu Thìn (1868), có đi làm Tri huyện ít năm ở Hải Dương, sau về mở trường dạy học. Hồi còn nhỏ, ông có tên là Đào Roãn Cung, sau đổi là Đào Văn Mại, được thân phụ trực tiếp dạy học.
