Là ng Hà  Nội vấn vương hình bóng thân thương

Ngà y nay, bao nhiêu là ng thân thương ấy đã lặn và o quá khứ, là m cái nửn cho Hà  Nội vươn lên, vươn cao nhưng hình ảnh là ng vẫn luôn vương vấn trong hồn người. Không tà n lụi. Không chỉ là  giếng nước, gốc đa, bến sông, sân đình, mái chùa, đầm sen, lũy tre, đồng lúa và  người nông dân tảo tần, quần vải, áo nâu, bữa cơm chiửu trăng thanh gió mát cùng tiếng sáo diửu văng vẳng từng không, có ngôi sao hôm  mử tử phía trời Tây qua mơ hồ ánh sáng dìu dịu. Mà  những là ng Việt như thế đã tạo ra một là ng Long Аỗ, dựng nên thà nh Аại La và  là m nên nửn tảng cho Kinh thà nh Thăng Long của Lý Công Uẩn đã nghìn năm nay. Là ng ấy cũng đã đi và o đời sống thiết thực, đi và o ca dao, đi và o huyửn thoại, đi và o hồn người, đi và o lịch sử­, đi và o bất tử­ của dân tộc.

Аó là  một là ng ven sông, có tre xanh, chuối mát, nhưng nghử chính không phải là  cà y sâu cuốc bẫm mà  là  là ng là m ra món ăn đặc sản trong vị tinh khiết ngon là nh của nó. Là ng Thanh Trì có con đê sông Hồng cao như bức tường thà nh đi qua phía Аông là ng, còn quanh các ngõ xóm đêm đêm bao nhiêu chiếc cối xay đá, cứ quay tròn như thời gian, luôn tuôn những dòng sữa tươi mát để thà nh từng mảnh lụa trong mát tê tê đầu lườ¡i người Hà  Nội tinh sà nh. Món bánh cuốn Thanh Trì đã đi và o trang viết của tà i hoa Thạch Lam và  bao nhiêu người khác. Аến nay Hà  Nội có nhiửu sơn hà o, hải vị, món à‚u, món Mử¹, nhưng món bánh cuốn Thanh Trì ấy vẫn không hử run sợ bị cạnh tranh mà  ngang nhiên tồn tại.

Con đê dà i bao quanh là ng Thanh Trì

Là ng Sét, tức là ng Thịnh Liệt, một trong tám là ng cổ bao quanh Hà  Nội có con cá rô nổi tiếng mấy trăm năm trong câu dưa La, cà  Láng, nem Báng, tương Bần, nước mắm Vạn Vân, cá rô Аầm Sét vẫn ở vị trí cũ nhưng đã đô thị hóa với nhiửu nhà  cao tầng, biệt thự, những con đường lát xi măng, còn hồ ao thì bị lấp gần hết, đến nỗi nhiửu người mới lớn phải hửi nhau là ng Sét ở chỗ nà o, khi con cá rô mới là  rô con đã bị tiêu diệt, chỉ còn con cá rô phi tanh tanh phát triển tự do. Аó là  là ng quê mẹ của người viết bà i nà y, mà  họ hà ng cũng chia ly, lang bạt đi nhiửu phương, chỉ còn lại một và i chi nhử lẻ. Là ng nà y từng là  quê hương của ông quan Bồi tụng, nhà  thơ, học giả Tồn Am Bùi Huy Bích, đến nay vẫn còn nhiửu người họ Bùi sinh sống.

Có một là ng nổi tiếng khắp đất nước, mỗi khi thu vử, nhiửu người Hà  Nội nghe gió heo may xao xác trong lòng, thèm được hít hà   hương lúa mới thoảng đượm trong mùi cốm, thì là ng ấy hiện lên như hình ảnh cô gái Liêu Trai của Bồ Tùng Linh, nói thế vì là ng nà y đã thà nh phường, những ruộng lúa xanh rửn để là m món cốm Vòng đã hết, chỉ còn lại những nửn nhà , những góc sân trong khuôn viên biệt thự, những ngôi nhà  cấp 4 cho sinh viên thuê trọ. Phố hóa hoà n toà n. Là ng biến mất hoà n toà n. Là ng Vòng, tức Dịch Vọng, đã không còn những người đà n bà  thuần phác mà u áo Việt Nam thắt vạt tứ thân, ngồi tuốt lúa và  rang lúa để giã cốm. Ngà y nay còn và i ba nhà  sang huyện Аông Anh mua lúa non vử rang máy, giã máy để là m ra thứ cốm tân thời mà  thôi.

Cốm là ng Vòng

Một là ng nữa là m ra hương vị Hà  Nội trong ẩm thực đó là  là ng Láng, tức Yên Lãng. Nay nó thà nh con đường to rộng đè lên những luống rau thơm từ rau mùi cho đến kinh giới, tía tô, hà nh hoa và  đặc biệt thứ rau húng Láng độc nhất vô nhị trên khắp non nước nà y từ Bắc và o Nam. Nó còn giữ được bao nhiêu phần trăm tinh túy nhỉ, khiến bát bún thang thiếu chút rau mùi , bát phở thiếu ngọ rau thơm , món mộc tồn thiếu cây rau húng.. chất lượng giảm đi chất lượng rõ rệt?

Một là ng là m ra chất tốt tươi son phấn cho gương mặt Hà  Nội đã mấy trăm năm nay cũng đã rút lui và o quá khứ, trở thà nh cổ tích, đó là  là ng hoa Ngọc Hà , vẫn đang là  bảo tà ng giữ lại chiếc máy bay Mử¹ B52 bị bắn hạ trong trận Аiện Biên Phủ trên không năm 1972. Những hoa nhà i, hoa huệ, ngọc lan, thược dược, chân chim, hồng quế hồng lam cho ngà y tết, ngà y lễ, cho ngà y rằm, mùng một, cho đám cưới, đám tang và  cả ngà y thường trên bà n thi nhân văn sĩ...

Ngọc Hà  không còn là  là ng cổ trong tiểu thuyết Gánh hà ng hoa của Tự Lực Văn Аoà n và  không còn hình ảnh cô gái mỗi sáng treo hà ng loạt gói hoa cúng bằng lá cây bồ tát lên chiếc đinh trên cử­a các nhà  hà ng phố, cuối tháng mới đi tính tiửn một thể. Những là ng hoa mới loại đà n em đã thay thế, đã đổi vai cho Ngọc Hà , đó là  Tây Tựu, Gia Lâm, Аông Anh và  bao nhiêu nơi khác nữa. Là ng hoa xưa đã thà nh hoà i niệm nhưng công lao của một Ngọc Hà  đối với Hà  Nội đâu có nhử.

Hoa Ngọc Hà  trên đường rực nở

Cử­a ô Аồng Lầm phía Nam Hà  Nội có là ng Аồng Lầm nổi tiếng vử nghử nhuộm nâu, thứ vải the mửng dệt và  bán ở chợ Rồng Nam Аịnh đem vử đây nhuộm để may áo tứ thân cho phụ nữ, là  thứ vải mang tên là ng Аồng Lâm đã có mấy mươi đời. Nay cũng là  phường mới Kim Hoa, đang mở mang thông sang cử­a ô khác là  à” Chợ Dừa. Những ai quê gốc ở đây nay phiêu bạt ra sao và  nghử nhuộm truyửn thống ấy thua nghử nhuộm hóa chất hiện đại. Kể cả nghử thứ hai của là ng nà y là  nghử cắt tóc của đà n ông, cũng không còn phát triển. Hình ảnh một là ng xưa đã phôi phai, gần như phai mử hết hẳn. 

Nếu là ng Yên Phụ, nơi nhà  văn Thạch Lam từ trần năm 1942, có nghử là m giấy mà u và  nuôi cá cảnh, thì là ng Nhật Tân  - Quảng Bá có nghử trồng hoa đà o, mà  hoa đà o thì bị đánh bật ra ngoà i sông và  sang Bắc Ninh, Sơn Tây để nhường dinh đà o cho đô thị mới, phường mới, thì là ng Chèm và  là ng Vẽ Nguyên là  là ng học hà nh và  khoa bảng, nhiửu người đỗ Tiến sĩ là m quan đến Thượng thư, Tổng đốc, Bộ trưởng, cụ thể cụ Hoà ng Minh Giám là m Bộ trưởng Bộ Văn hóa nhiửu năm, từng tháp tùng Hồ Chủ Tịch đi dự Hội nghị hòa bình Fontainbleau năm 1945...

Là ng thuốc nam nguyên là  một trong mười ba là ng gọi là  khu thập tam trại do ông Hoà ng bên Lệ Mật xin đất lập ra, đã dùng lá lẩu trong vườn chữa khửi bệnh suốt mấy thế kỷ. Аến hà ng rà o cũng tận dụng để trồng cây và  mọi cử­a chợ khắp đô thà nh, chợ nà o mà  chả có một bà  cụ ngồi giữa đôi quang gánh những lá lẩu, lá chanh để ăn thịt gà , mớ lá cho nồi nước xông, rồi cà nh bưởi cho nồi ốc luộc, mấy lá xả, ít tía tô, cây vông, lá đử, ít xước... toà n cây nhà  lá vườn mà  giá trị rất cao. Tạm gọi đó là  khoa học là ng, kinh nghiệm dân gian người Nam dùng thuốc Nam mà  là ng Аại Yên nà y là  một ví dụ điển hình, một là ng Hà  Nội quý yêu.

Một là ng nữa cũng đáng yêu vì nó có vị trí khá đặc biệt, đó là  là ng Bát Trà ng. Bát Trà ng là  một là ng cổ, một là ng nghử nằm ở bử trái sông Hồng, theo đường đò thì cách trung tâm Hà  Nội khoảng 10 cây số. Аó là  một là ng đã có từ hơn 500 năm (có thuyết cho rằng đã 800 năm), một điửu riêng biệt là  hầu như cả là ng không hử có một bóng tre, thưa thớt mới có và i ba khóm cây không tên nà o đó, còn toà n nhà  với nhà  chen chúc trong một không gian mịt mù khói lử­a, là  lử­a lò và  khói than nghi ngút. Không biết đã có bao nhiêu chuyến lò suốt từ khi mấy người đà n ông rời bử quê hương Bồ Bát xứ Thanh Hoa ra đây lập nghiệp cách nay 500 năm? Ngà y tháng năm ấy, khi phải rời bử quê hương, lòng người chua xót và  bịn rịn, đớn đau ra sao, mà  rồi sinh ra một là ng nghử nấu nung đất sét thà nh cái bát cho Nhà  Vua ăn cơm, thà nh cái chén cho Thái Thượng Hoà ng uống rượu, thà nh cái đãi để hoa quả dâng bà  Hoà ng Hậu, cô Công Chúa... cho đến những anh cu, chị đử, bác lái buôn, anh thuyửn chà i... ai cũng nâng bát lên hai lần mỗi ngà y mà  ra cuộc sống...

Ngà y nay, đang có một Bát Trà ng công nghiệp, nhưng cũng đang tồn tại một là ng Bát Trà ng truyửn thống. Аó là  ngà y hội là ng, ngà y giỗ dòng họ. Nhiửu mâm cỗ ngon là nh thịnh soạn đang phơi bà y, nhưng không thể thiếu hai món ngà n xưa tổ tông truyửn lại. Có lẽ đây là  bữa ăn đơn sơ, đạm bạc của người tha hương, đi tìm đất mở là ng, gặp gì ăn nấy, gặp đâu đỗ đấy chăng? Аó là  món cháo hoa và  cơm trắng muối vừng. Giữa mâm cao cỗ đầy, những giò nem ninh mọc, những cao lương mử¹ vị, liễn cháo hoa bốc khói, miếng cơm nắm trắng tinh, dúm muối vừng thơm mặn... là  món chân tình, lời người xưa, tình quê hương gắn bó!...

Kể sơ sơ thì thấy rất nhiửu là ng cổ tồn tại đến mấy đời người đã góp công góp của cho Hà  Nội bửn lâu vững chãi. Hà  Nội không chỉ đơn độc là  con đường rải nhựa ô bà n cử và  những căn nhà  hiện đại, mà  là ng quanh đô thị là  tấm áo cho Hà  Nội vừa là  nơi cung cấp sản vật, sức người, văn hóa cho Hà  Nội. Công lao ấy đâu có nhử. Ấy là  chưa kể đến là ng là m tua cử quai thao Triửu Khúc, từng là m cho chiếc nón liửn chị nổi tiếng cả đến ngà y nay “ khi chiếc quai thao lơ lử­ng mà  lững lử duyên ý, hoặc là  ngà y mùng ba tháng ba, ngà y mùng năm tháng năm những món quà  của một là ng nà o đó mang và o nội thị, bán rong ngay từ sáng sớm, món bánh trôi, bánh chay hoặc món rượu nếp say mơ mà ng hồng đôi má, món kẹo bột, kẹo vừng của là ng Lủ, tức Kim Lũ, quê của ông văn sĩ Nguyễn Siêu, người dựng đà i nghiên tháp bút, người tuy là  dân là ng cổ mà  cũng là  dân Hà  Nội, đã để lại công trình bất tử­ cho Hà  Nội, xứng đáng là  một người Hà  Nội chân chính.

Аi trong nội thà nh ngà y nay, chúng ta không gặp được một lũy tre hay ao nước nà o, hình ảnh của là ng xưa, nhưng qua rất nhiửu con phố, ta vẫn gặp nhiửu ngôi đình và  mái chùa vẫn là  công trình mang hồn là ng, cứ thách thức với thời gian để tồn tại một nét văn hóa dân tộc không phai nhòa. Những đình Kim Liên, chùa Vân Hồ, chùa Hòa Mã, chùa Tân Thiên, chùa Bà  Đá, chùa Hòe Nhai, chùa Аông Hà  (ngõ Gạch), chùa Thái Cam (Hà ng Cót)...  Аấy là  những nét là ng xưa yêu dấu còn phảng phất hình ảnh là ng Việt hà ng ngà n năm trong Hà  Nội đó.