Tiểu thuyết “Lão Ngưu” của tác giả Ba Gàn (Nxb Hội Nhà văn, 2022) như một bản giao hưởng đầy trắc ẩn của những kiếp người sống giữa đại ngàn bên dãy Trường Sơn hùng vĩ. Ở nơi hoang sơ ấy, cuộc sống diễn ra như nó vốn vậy từ bao đời. Những tham lam, độc ác xen lẫn tình người ấm áp; những khổ đau, mất mát xen lẫn chia sẻ, yêu thương; những bất hạnh, lỗi lầm xen lẫn đùm bọc, bao dung... Dòng Lại Giang như mạch sống của núi rừng khi hiền hòa dung dưỡng, lúc giận dữ cuốn trôi mọi trở ngại rồi hòa mình vào biển Đông dậy sóng qua cửa An Dũ. Hình ảnh lão Ngưu hiện lên như những nốt thăng thanh cao, lúc lại như nốt trầm hùng tráng trên nền giai điệu du dương, bồi hồi, tráng lệ và đau thương của bản giao hưởng tự nhiên.
Từ trải nghiệm thực tế, với sự nhận biết từ bên trong và bên ngoài, từng động tác tỉnh giấc bắt nguồn từ con tim tràn đầy rung động…; những quan sát, mô tả chi tiết, với lời văn nhẹ nhàng, tác giả Ba Gàn đã cho độc giả sự nhận biết thực tế sâu sắc về vấn nạn môi trường tự nhiên bị hủy hoại hàng ngày, rừng bị chặt phá. Buồn thay, con người chưa bao giờ hòa hợp với tự nhiên...
Hơn thế nữa, tác giả còn giúp bạn đọc biết thêm những phương pháp dân gian thất truyền hữu ích trong cuộc sống như: Khi vào ở rừng lễ xin sơn thần, thổ địa, thần linh; uống trà vi tế, có sự cảm ơn với đấng thiêng liêng và mời trà các đấng vô hình, vô tướng: sơn thần, thổ địa, chư thiên và thánh chúng; trà đạo nhất thiết phải là linh hồn uống với linh hồn! Con tim giao cảm với con tim!...
Và tác phẩm dẫn người đọc đến nhiều bất ngờ. Đúng là sức mạnh của tình yêu thương, lòng từ bi trong con người lão Ngưu hòa với đấng thiêng liêng và thật là kỳ diệu cái năng lượng kỳ bí đã trị thương cho con thú rừng bé nhỏ; Lão Ngưu ngủ ngáy khò khò mà cơ thể vẫn đang từ từ chuyển động tạo thành các tư thế như Yoga, nhờ năng lượng kì bí làm việc chữa thương, phục hồi công năng trong khi cơ thể đang ngủ...
Vạn vật đều hữu linh. Hình ảnh lão Ngưu khi rời động đá lão cúng tạ chư vị thiêng liêng, sơn thần, thổ địa và thánh chúng để tạ ơn các vị thần linh đã che chở, gia hộ ai nấy đều khỏe mạnh, an vui, tai qua nạn khỏi... Thật là xúc động, điều đó đã chỉ cho ta về lòng biết ơn, khơi dậy lòng tốt trong mỗi con người....
Ẩn chứa sau những chương hồi của “Lão Ngưu”, người đọc như thấy các đoạn trường trong cả một kiếp người, từ những cám dỗ khi bước chân vào đời, đến sự hình thành lòng tin vào chân thành, lương thiện, rồi đến sự trỗi dậy của bản ngã với vô vàn tạp niệm, tham lam, độc ác khiến người ta ngày càng xa rời chính mình… Trên tất cả chỉ có lòng yêu thương, trái tim từ bi mới là dòng cam lồ tưới mát những tâm hồn khô cằn sỏi đá, khiến những hạt giống lương thiện đâm chồi, nở hoa.
