Nghệ sĩ tà i hoa với tình yêu Hà Nội
Danh họa Bùi Xuân Phái sinh ngà y 1.9.1920 tại Hà Nội (là ng Kim Hoà ng, xã Vân Canh, tỉnh Hà Đông cũ) - là ng quê nức tiếng cả nước với nghử vẽ tranh khắc gỗ dân gian nổi tiếng. Chính là ng Kim Hoà ng đã nuôi dườ¡ng tâm hồn, ấn tượng ngay từ tuổi thơ của danh họa Bùi Xuân Phái. Với những gam mà u rực rỡ, những hình vẽ kử³ thú gắn với là ng quê Việt Nam đã luôn theo suốt ông trong cuộc đời một nghệ sĩ, tạo nên niửm đam mê hội hoạ ngay từ ngà y còn thơ bé. Năm 1941, ông học Trường Cao đẳng Mử¹ thuật Đông Dương, cùng khóa Nguyễn Tư Nghiêm, Tạ Thúc Bình, Huử³nh Văn Gấm v.v... và là học trò của Giáo sư Iguimberty, họa sĩ Nam Sơn và Tô Ngọc Vân... à”ng bắt đầu vẽ phố và tham dự triển lãm Tokyo khi còn là học sinh Trường Mử¹ thuật Đông Dương.
Sau Cách mạng Tháng Tám, danh họa Bùi Xuân Phái tham gia các hoạt động mử¹ thuật phục vụ cách mạng và năm 1946, tại Triển lãm Mử¹ thuật tháng Tám, với mà u sắc lạ, hòa hợp chất liệu sơn dầu quánh bện lên vải trong những bức tranh của ông, Bùi Xuân Phái đã được trao giải thưởng Văn hóa cứu quốc. Trong một lần may mắn được gặp Bác Hồ, ông đã vẽ chân dung vị Chủ tịch nước và được Người tặng chữ ký. Kháng chiến bùng nổ, danh họa Bùi Xuân Phái lên chiến khu, là m họa sĩ cho Báo Sống vui và nhà Thông tin, do nhà thơ Nông Quốc Chấn phụ trách. à”ng còn tham gia dạy vẽ ở Hà Nam, giảng dạy ở Trường Mử¹ thuật Việt Nam và tiếp tục có tranh trong các triển lãm. Năm 1957, khi thôi dạy ở Trường Mử¹ thuật, ông bắt đầu vẽ vử phố cổ Hà Nội và vẽ tranh Hà Nội chiến đấu.
Chính giai đoạn nà y cũng là m nên một dấu ấn trong sự nghiệp hội họa của Bùi Xuân Phái: khi ông nhận là m họa sĩ cho Đoà n Chèo Hà Nội, đử tà i sân khấu chèo đã được ông nghiửn ngẫm, sáng tạo và trở thà nh một dòng tranh đặc sắc của ông với hà ng loạt ký họa vử hoạt động của các diễn viên chèo sau cánh gà . Trong sự nghiệp sáng tác của mình, danh họa Bùi Xuân Phái đã vẽ nhiửu thể loại, nhiửu chân dung, phong cảnh, sinh hoạt khác nhau, phản ánh khá sinh động và chân thật từng giai đoạn của dân tộc. Nhưng đử tà i phố cổ Hà Nội là đử tà i ông đã gắn bó hơn 40 năm, bởi đó là nơi chứa đựng nhiửu kỷ niệm vui buồn, thăng trầm cuộc đời ông.
Họa sĩ Trần Khánh Chương, Chủ tịch Hội Mử¹ thuật Việt Nam khẳng định: Trong tranh của Bùi Xuân Phái, phố phường Hà Nội không đơn điệu, mà đa dạng vử hình sắc, thay đổi, khác lạ theo thời gian và tâm tình người sáng tác. Hậu thế tụng xung ông không chỉ là ông vua phố cổ, Bùi Xuân Phái còn được coi là họa sĩ vẽ chân dung bậc thầy, là người là m nản lòng bất kử³ họa sĩ nà o muốn cầm cọ vẽ vử chèo. Danh họa Bùi Xuân Phái qua đời ngà y 24.6.1988.
Những đóng góp của danh họa Bùi Xuân Phái thật lớn lao. Các tác phẩm của ông không chỉ mang lại cho cá nhân ông nhiửu giải thưởng từ các triển lãm mử¹ thuật toà n quốc, giải thưởng đồ họa Lepzich và triển lãm mử¹ thuật Thủ đô v.v..., mà còn đóng góp cho nửn mử¹ thuật nước nhà những thà nh tựu vô giá khi ông là một trong những người khai sáng cho mử¹ thuật Thủ đô.
Tà i năng, nhân cách lớn của Bùi Xuân Phái còn góp phần đà o tạo nhiửu danh họa cho Việt Nam. Ghi nhận công lao của ông, năm 1996, Chủ tịch nước trao tặng Giải thưởng Hồ Chí Minh vử Văn học nghệ thuật đợt 1 cho danh họa Bùi Xuân Phái. Trước thửm Đại lễ kỷ niệm 1000 năm Thăng Long - Hà Nội, HĐNDTP đã quyết định đặt tên phố Bùi Xuân Phái tại khu đô thị mới Mử¹ Đình, để vinh danh ông - một nghệ sĩ tà i hoa với tình yêu Hà Nội, đã gắn bó cả sự nghiệp sáng tạo hội họa của mình với Thủ đô yêu quý. Ngoà i ra còn một giải thưởng VHNT mang tên ông.
Thế giới Phái
Ngôi nhà trong ngõ số nhà 87 phố Thuốc Bắc, Hà Nội, nơi đã chứng kiến cuộc đời và sự nghiệp của người họa sĩ lỗi lạc bậc thầy nà y, từ lúc ông sinh ra, lớn lên và đến khi ông trút hơi thở cuối cùng để trở vử với cát bụi. Ngõ nhõ, phố nhử, nhưng bước và o trong Thế giới Phái, không gian bỗng rộng ra và sinh động lạ thường bởi sắc mà u khi rực rỡ, khi trầm ấm trong tranh Phái. Tranh phố Phái - những bức tranh khổ nhử được treo dọc tường lối đi lên cầu thang.
Căn phòng nơi Thế giới Phái ngự trị cũng bừng sáng bởi sắc mà u ấm áp của vô số tranh được treo với mật độ dà y đặc trên bốn bức tường. Cảm giác thật tuyệt vời khi được ngắm tranh của người họa sĩ nổi tiếng, không phải ở những galery tranh chép, mà ở chính nơi ông từng sống, từng miệt mà i cầm cọ, căng toan, pha mà u...Hà Nội có rất nhiửu vẻ đẹp mà mỗi vẻ đẹp lại thích hợp với mỗi người... Vử mà u sắc nó mang nhiửu mà u thời gian... Phố cổ, những căn nhà cổ và o tranh rất dễ đẹp...
Trong hơn 40 năm là m nghệ thuật, danh họa Bùi Xuân Phái đã gắn bó với Thủ đô, những phố cổ Hà Nội với tình cảm thiết tha, sâu đậm. à”ng yêu nghệ thuật truyửn thống sân khấu chèo và đã có những tác phẩm đẹp vử sân khấu chèo. Những tranh của ông sáng tác vử phổ cổ Hà Nội là những tác phẩm mang đậm nét Hà Nội cổ xưa, có giá trị nghệ thuật cao, có nhiửu sáng tạo mới và có phong cách độc đáo của tác phẩm.
Cho đến nay, công chúng yêu tranh nói đến phố cổ còn gọi là phố Phái, xứng với tà i năng và lao động nghệ thuật của họa sĩ. Họa sĩ Bùi Thanh Phương - con trai họa sĩ Bùi Xuân Phái - đồng thời là người gác cửa thế giới Phái tự hà o viết những dòng cảm xúc vử người cha tà i hoa của mình: Tôi đã chứng kiến giây phút cuối cùng của ông và không thể quên được cặp mắt ấy, cái nhìn choáng váng nghi hoặc ấy. à”ng tử ra bình thản và dường như không luyến tiếc trần thế, nhưng trần thế luyến tiếc ông, người họa sĩ tà i hoa đã để lại dấu ấn đậm sâu của mình qua hà ng ngà n bức họa mà ông đã để lại cho đời.
