'Cúng ông Công ông Táo không cầu phú quý no đủ'

Sáng thứ bảy đi là m, chị Lan (Hà Đông, Hà Nội) hoa mắt khi nghe mấy chị cùng cơ quan bà n là m cỗ ngà y 23 tháng Chạp, rằng cơm cúng ông Táo phải đặt dưới bếp, cá chép kho, dùng chim phóng sinh, rùa, ốc... Mới kết hôn được 1 tháng, đây là năm đầu tiên chị Lan tự mình chuẩn bị mâm cơm cúng Thổ Công ở nhà mới của hai vợ chồng. Nếu không nghe mấy chị cùng cơ quan bà n bạc thì Lan đã không biết có nhiửu nơi cúng ông Táo khác mình.

Lan cho hay, ở nhà mẹ chị không quan trọng là m cơm ông Táo và o lúc nà o, miễn là trong ngà y 23 tháng Chạp. Và o ngà y nà y, mẹ Lan mua 3 con cá chép rồi thả và o cái âu lớn cho lên bà n thử cúng. Xong bữa cơm sum họp chiửu, hai đứa em nhử của Lan được giao đi thả cá.

"Cùng quê Thanh Hóa mà nhà chồng mình có tục lệ khác háº³n. Anh bảo ngà y 23 phải có nồi cá chép kho đặt lên bà n thử. Mâm cỗ phải tổ chức buổi trưa, cần phải có đủ xôi, gà nữa", Lan cho biết sau cuộc điện thoại gấp cho chồng.

Ngặt một nỗi sáng chủ nhật Lan phải đi là m, vử đến nhà cũng đã quá trưa. Cô băn khoăn không biết nên theo lệ nhà chồng hay lệ nhà mình nữa.

Từ xa xưa, người Việt đã có tục lệ thả cá chép ngà y Tết ông Táo, ngụ ý "cá chép hóa rồng". Ảnh: P.D.

Cũng là năm đầu tiên chuyển ra ở riêng, chị Bình (Đại Mỗ, Từ Liêm) phải lên mạng học cách là m mâm cỗ cúng Tết ông Táo. Sau khi "nạp" thông tin, đầu óc chị rối như mớ bòng bong.

"Có người khuyên cúng cá chép rán, người mua cá chép sống vử cúng rồi thả. Có người bảo mua 1-2 con, người nói đến 5 con. Điửu lạ là nhiửu mẹ còn kháº³ng định ông Táo phải cúng dưới bếp, người lại bảo phải là m 3 mâm đặt ở bếp, bà n thử và ngoà i trời. Mình cháº³ng biết là m thế nà o cho đúng", chị Bình cho biết.

Trước lễ ông Táo một ngà y, dọc đường Hoà ng Hoa Thám (Hà Nội) chật kín người đi sắm cây cảnh, vừa mua chim, cá phóng sinh cho ngà y mai. Treo chiếc túi bóng chứa hơn chục con cá nhử như ngón tay lên ghi đông, ông Tâm (68 tuổi, Thụy Khuê) thở dà i, nói: "Giử mấy đứa con nhà tôi không thích cúng ông Công, ông Táo bằng cá chép nữa mà chuyển hết sang chim, rùa phóng sinh. à”ng hà ng nước cạnh nhà tôi còn mua cả ốc vử cúng. Tôi thì chỉ biết, các cụ từ ngà y xưa đã mua cá chép tiễn ông Táo vử trời nên vẫn giữ lệ xưa".

à”ng Tâm phà n nà n khá nhiửu vử cảnh phóng sinh ở các ao hồ sông và o ngà y nà y. Theo ông, thả cá chép mang ý nghĩa tâm linh là "phóng sinh", tức giải thoát, hóa kiếp cho "cá chậu, chim lồng" vử với môi trường tự nhiên. Khi là m việc nà y cần tự tay thả ra vùng nước lớn, sạch sẽ.

"Phần đông người vứt cả túi bóng đựng cá từ cầu xuống sông hay thả cả rùa tai đử ra ao, hồ nữa. Là m vậy không còn là 'phóng sinh' mà lại thà nh 'sát sinh'", ông Tâm lắc đầu.

Ngoà i thả cá chép một số gia đình con mua chim phóng sinh thả trong dịp nà y. Ảnh: P.D.

Theo chuyên gia phong thủy Nguyễn Mạnh Linh - Ban Phong thủy, Viện nghiên cứu Tiửm năng con người, trong các vị thần thì ông Táo (còn gọi là Táo quân, ông Táo, thần bếp) là thần theo sát cuộc sống hà ng ngà y của gia chủ, thường ngà y ghi lại những điểm tốt, xấu của mọi người để hà ng năm và o ngà y 23 tháng Chạp trở vử trời báo cáo, là m cơ sở thưởng phạt của Ngọc Hoà ng.

Sự tích vử ông Táo có nhiửu dị bản, song có nội dung chung là ngà y xưa có hai vợ chồng nghèo khổ, sau một năm trời là m mất mùa, chồng phải đi là m ăn rồi từ đó bặt tin tức. Người vợ nghĩ chồng đã chết, để tang rồi nối duyên với một người đã cưu mang mình. Một hôm, chồng mới đi vắng thì chồng cũ trở vử. Người vợ chỉ còn biết ôm chồng cũ khóc than rồi đem cơm rượu cho ăn.

Để tránh tiếng xấu, vợ bảo chồng cũ ra đống rơm trốn tạm. Chồng mới vử và o bếp lấy tro bón ruộng không có, bèn đốt đống rơm, vô tình giết chết người chồng cũ. Thấy chồng cũ chết oan, vợ thương xót bèn nhảy và o lửa cùng chết. Chồng mới quá yêu vợ cũng nhảy và o lửa chết theo. Trời thấy ba người sống đầy tình nghĩa bèn phong cho cả ba cùng là m Vua Bếp để được gần nhau mãi mãi và để lửa luôn đốt nóng tình yêu của họ.

Ngoà i ra, tục thử Tết ông Táo còn mang ý nghĩa giải thích tín ngườ¡ng sùng bái tự nhiên của loà i người với lửa. Thuở xa xưa, lửa đem lại ánh sáng, hơi ấm, sức mạnh, cho con người sự sống.

Chuyên gia phong thủy Nguyễn Mạnh Linh cho rằng khi khấn ông Táo, đa phần con người không cầu phú quý, no đủ mà chỉ xin Táo công bẩm báo điửu tốt, bớt nói điửu không hay. Hiểu được điửu trên thì mọi thắc mắc vử mâm cao cỗ đầy hay thả loà i vật gì trong ngà y nà y không còn ý nghĩa. Quan trọng mọi người cần biết được "đất có Thổ Công, sông có Hà Bá", luôn sống đúng và là m đúng.

Ngoà i ra, ông Linh cũng cho biết, ở một số nơi có tục "cưới chạy" và o những ngà y giáp Tết bởi vì cho rằng từ 23 tháng Chạp đến đầu năm mới các vị thần tiên đửu đã vử trời, không còn thần sát nên không phải kiêng kửµ, có thể cưới xin được.