Đây là giải thưởng phi lợi nhuận nhằm trao cho các sáng tác, trình diễn nghệ thuật xuất sắc dành cho thiếu nhi hằng năm. Tại lễ phát động, ông Lê Xuân Thành, Tổng Biên tập Báo Thể thao và Văn hóa, Trưởng ban tổ chức giải thưởng cho biết, tên giải thưởng được đặt dựa trên ý tưởng từ nhân vật chú dế mèn vô tư, dũng khí trong tác phẩm "Dế mèn phiêu lưu ký" của nhà văn Tô Hoài.
Giải thưởng nhằm mục đích hướng đến thiếu nhi, vì vậy, ban tổ chức hy vọng sẽ tìm được những sản phẩm nghệ thuật hấp dẫn, phong phú, phù hợp với thiếu nhi Việt Nam, từ đó có thể chắp cánh những ước mơ của thiếu nhi.
Giải thưởng Dế mèn hướng tới tiêu chí là các sáng tác, trình diễn nghệ thuật, giải trí xuất sắc dành cho thiếu nhi và các sản phẩm do chính thiếu nhi sáng tác. Tác phẩm tham gia thuộc các lĩnh vực: Văn học, điện ảnh, âm nhạc, mỹ thuật, sân khấu, nhiếp ảnh, truyện tranh, trò chơi...
Các sáng tác này phải được thực hiện từ đầu năm 2019 đến ngày 7-9-2020. Giải thưởng xét đến cả những sáng tác, màn trình diễn đã hoàn thiện nhưng chưa công bố; sáng tác của người nước ngoài. Ban tổ chức không quy định độ tuổi tác giả.
Lễ trao giải sẽ được tổ chức vào dịp Tết Trung thu 2020. Ban tổ chức sẽ trao 1 giải thưởng lớn "Hiệp sĩ Dế mèn", trị giá 30 triệu đồng và các tặng thưởng "Khát vọng Dế mèn" trị giá 10 triệu đồng cho những sáng tác, nghệ thuật nổi bật trong năm.
