Trước yêu cầu bảo vệ miửn Bắc, bảo vệ Thủ đô, ngà y 19-5-1965, Sư đoà n Phòng không 361 được thà nh lập, nhân Ngà y sinh của Chủ tịch Hồ Chí Minh vĩ đại, người cha thân yêu của dân tộc, của các LLVT nhân dân. Sự ra đời của Sư đoà n Phòng không 361 cùng với lực lượng không quân, bộ đội ra-đa và hơn 5 vạn dân quân tự vệ trang bị súng máy phòng không, súng trường để bắn máy bay tầm thấp, đã bắt đầu hình thà nh lực lượng phòng không ba thứ quân ở Thủ đô. Trong cuộc kháng chiến chống chiến tranh phá hoại của đế quốc Mử¹, sư đoà n đã hiệp đồng chiến đấu chặt chẽ với các lực lượng phòng không, vừa chiến đấu, vừa xây dựng, chống chiến tranh phá hoại bằng không quân của đế quốc Mử¹, bảo vệ Thủ đô yêu dấu, bảo vệ tính mạng và tà i sản của nhân dân.
Góp phần đánh bại cuộc chiến tranh phá hoại lần thứ nhất của đế quốc Mử¹ từ tháng 3-1965 đến 1968: Lực lượng chiến đấu quan trọng có ý nghĩa quyết định ở Thủ đô là lực lượng phòng không quốc gia, trong đó Sư đoà n Phòng không 361 bảo vệ Hà Nội đã bố trí lực lượng phòng không nhân dân ở Hà Nội, tạo lưới lửa tầm thấp, tầm trung, tầm cao từ mọi hướng, sẵn sà ng bắn hạ máy bay giặc Mử¹ xâm lược. Sau hơn ba năm vừa xây dựng vừa chiến đấu, sư đoà n đã không ngừng lớn mạnh, hoà n thà nh xuất sắc nhiệm vụ được giao. Trong cuộc đọ sức, đọ mưu, đọ ý chí với không quân Mử¹ bảo vệ Hà Nội, sư đoà n đã tích lũy được nhiửu kinh nghiệm vử xây dựng và chiến đấu, hoà n thà nh nhiệm vụ phòng không bảo vệ Hà Nội.
 |
Trung đoà n 218, Sư đoà n Phòng không 361 diễn tập bắn đạn thật tại Trường bắn TB1 năm 2013. Ảnh: Chí Phan. |
Đánh thắng chiến tranh phá hoại lần thứ hai và chiến dịch tập kích đường không bằng B-52 của Mử¹ và o Hà Nội: Trong chiến dịch phòng không, cuối tháng 12-1972, sư đoà n là lực lượng nòng cốt trên mặt trận đất đối không ở Thủ đô và trên miửn Bắc, góp phần là m nên chiến thắng vĩ đại Hà Nội - Điện Biên Phủ trên không. Trước đó, tháng 4-1972, chính quyửn Ních-xơn đã liửu lĩnh mở Chiến dịch Lai-nơ Bếch-cơ I đánh phá miửn Bắc. Nhưng chúng đã thất bại thảm hại trước thế mạnh phòng không nhân dân của ta. Ngà y 17-12-1972, Ních-xơn phê chuẩn Chiến dịch Lai-nơ Bếch-cơ II đánh phá ồ ạt bằng không quân chiến lược và o Hà Nội, Hải Phòng... Chúng đã sử dụng 193 máy bay B-52, gần 1000 máy bay khác, điửu động thêm hai tà u sân bay và hai tà u khu trục dẫn đường và o Vịnh Bắc Bộ với mục tiêu đánh phá miửn Bắc, mà chủ yếu là Hà Nội, Hải Phòng, nhằm gây sức ép đối với Chính phủ ta, buộc ta phải chấp nhận điửu kiện của đế quốc Mử¹ trên bà n đà m phán vử tình hình ở Việt Nam.
Trong 12 ngà y đêm, đế quốc Mử¹ muốn biến Hà Nội thà nh bãi chiến trường của cuộc đọ sức cuối cùng mà chúng tưởng nắm chắc phần thắng. Nhưng Hà Nội đã chiến thắng. Sư đoà n Phòng không 361 đã phối hợp quân và dân Hà Nội là m nên một chiến công vô cùng chói lọi. 12 ngà y đêm chiến đấu, Hà Nội đã là m một trận Điện Biên Phủ trên không vĩ đại, đập tan cuộc tập kích chiến lược đường không quy mô lớn nhất, tà n bạo nhất chưa từng có trong lịch sử của đế quốc Mử¹. Quân và dân Thủ đô đã góp phần xuất sắc: Diệt 29 chiếc, trong đó có 25 chiếc B-52, phần lớn rơi tại chỗ. Bom đạn Mử¹ đã gây tổn thất nặng nử cho quân - dân Thủ đô: Phá sập 5.480 ngôi nhà , trong đó có gần 100 nhà máy, xí nghiệp, trường học, bệnh viện, nhà ga; 2.368 dân thường chết, 1.355 người bị thương, 39 khối phố nội thà nh, 3 thị trấn... nhiửu nơi bị đánh phá nhiửu lần.
Trong chiến dịch phòng không 12 ngà y đêm của quân và dân Hà Nội cuối năm 1972, Sư Phòng không 361 là lực lượng nòng cốt. Chiến thắng trong chiến dịch nà y có ý nghĩa hết sức quan trọng, buộc đế quốc Mử¹ ký kết Hiệp định Pa-ri vử chấm dứt chiến tranh ở Việt Nam, rút toà n bộ quân viễn chinh khửi cuộc chiến, tạo điửu kiện cho cách mạng Việt Nam tập trung toà n lực giải quyết chiến trường miửn Nam. Sau khi Mử¹ cút, ta tập trung đánh cho ngụy nhà o, tiến tới giải phóng hoà n toà n miửnNam, thống nhất đất nước. Thắng lợi của quân và dân Thủ đô đã ghi thêm và o trang sử và ng của dân tộc một chiến công hiển hách, là m rạng danh giá trị văn hóa hơn 1000 năm Thăng Long - Hà Nội.
Có được Chiến thắng "Điện Biên Phủ trên không" là bởi chúng ta đã phát huy cao độ truyửn thống yêu nước, khả năng to lớn của giai cấp công nhân, nông dân, trí thức và mọi tầng lớp nhân dân; kết hợp cả ba thứ quân: Bộ đội chủ lực, bộ đội địa phương, dân quân tự vệ, tạo ra sức mạnh tổng hợp của quân - dân Thủ đô đánh bại một kiểu chiến tranh hiện đại với nhiửu loại vũ khí tối tân bậc nhất của đế quốc Mử¹. à chí kiên cường, lòng dũng cảm, sự thông minh đã đưa Hà Nội và quân - dân cả nước vượt qua thử thách ác liệt, già nh được chiến thắng trước vũ khí tối tân của kẻ thù. Nhà báo nổi tiếng Nay-xơ-han thừa nhận: Thất bại của Mử¹ ở ViệtNamlà một minh chứng hùng hồn cho sự chiến thắng của trí tuệ con người với máy móc. Khi một khách nước ngoà i hửi: B-52 giội xuống Hà Nội thì sẽ thế nà o? Một nữ tự vệ khách sạn Thống Nhất đã trả lời: Nhà cửa có thể sập nhưng có một thứ không thể sập được, đó là con người.
Chiến thắng 12 ngà y đêm Điện Biên Phủ trên không để lại bà i học kinh nghiệm quý giá là luôn đử cao cảnh giác, phát hiện sớm âm mưu, kịp thời đử ra các chủ trương, biện pháp phù hợp đối phó với kẻ thù. Sớm dự đoán tình hình, chuẩn bị vử tinh thần để biến quyết tâm của Đảng thà nh ý chí thống nhất trong toà n dân. Phát huy sức mạnh tổng hợp của toà n dân đánh giặc trong cuộc chiến tranh đất đối không ở Thủ đô. Phòng không nhân dân đã phát động được phong trà o toà n dân bắn máy bay địch, lấy lực lượng ba thứ quân là m nòng cốt, tận dụng mọi thứ vũ khí có trong tay, từ súng trường, súng máy đến pháo cao xạ các cỡ và máy bay tiêm kích, tên lửa. Quân và dân ta đã mưu trí, sáng tạo, tìm được cách đánh B-52, đặc biệt là biết vạch nhiễu để phát hiện và tìm diệt B-52. Mỗi loại vũ khí tùy theo tính năng kết hợp với nhau tạo thà nh lưới lửa phòng không, đánh địch ở mọi độ cao, đánh chúng từ xa đến gần, ở mọi tầm, mọi hướng. Hệ thống phòng không đó đã gây cho lực lượng không quân hiện đại của Mử¹ những tổn thất rất nặng nử.
Thắng lợi của quân - dân Hà Nội không tách rời sự chỉ đạo kịp thời, chặt chẽ của Trung ương và sự hiệp đồng chiến đấu của các địa phương cả nước, không chỉ chia lửa với Hà Nội mà còn chia sẻ những khó khăn của đồng bà o Thủ đô trong những ngà y sơ tán. Đó là nguồn sức mạnh động viên quân và dân Hà Nội kiên cường vượt qua mọi thử thách, đánh thắng các đợt leo thang đánh phá của kẻ thù.
Chiến thắng B-52 trên bầu trời Thủ đô của quân - dân Hà Nội và của Sư đoà n Phòng không 361 là thà nh quả vĩ đại của sự nghiệp bảo vệ miửn Bắc, chuẩn bị giải phóng miửn Nam, thống nhất Tổ quốc. Dưới sự chỉ đạo của Trung ương Đảng và Thà nh ủy Hà Nội, chúng ta đã xây dựng được thế trận chiến tranh nhân dân, thế trận phòng không nhân dân, dựa và o dân để tiêu diệt địch, bảo vệ thà nh phố. Đó là yếu tố quyết định, là sức mạnh tổng hợp, động lực tinh thần to lớn, giúp đỡ, động viên sư đoà n hoà n thà nh xuất sắc nhiệm vụ trong chiến dịch phòng không cuối tháng 12-1972.
50 năm chiến đấu, xây dựng và trưởng thà nh là chặng đường hết sức vẻ vang của Sư đoà n Phòng không 361 anh hùng. Hiện nay, trước yêu cầu của sự nghiệp xây dựng và bảo vệ Tổ quốc trong tình hình mới, sư đoà n đang đẩy mạnh xây dựng đơn vị theo hướng cách mạng, chính quy, tinh nhuệ, từng bước hiện đại. Đã 50 năm trôi qua kể từ khi thà nh lập, Sư đoà n Phòng không 361 luôn hoà n thà nh tốt các nhiệm vụ Đảng, Nhà nước, quân đội và nhân dân giao phó. Đặc biệt, sư đoà n vinh dự được Bác Hồ vử thăm 8 lần. Sư đoà n được Đảng, Nhà nước phong tặng danh hiệu cao quý Anh hùng LLVT nhân dân ngà y 15-1-1976.
Thủ đô Hà Nội hôm nay tiếp tục phát huy truyửn thống yêu nước, cách mạng, cán bộ, đảng viên và nhân dân ra sức xây dựng Thủ đô văn minh, thanh lịch. Đồng thời cũng không quên nâng cao cảnh giác là m thất bại mọi âm mưu và hà nh động diễn biến hòa bình của các thế lực thù địch chống phá cách mạng Việt Nam. Những cống hiến, hy sinh của các thế hệ cán bộ, chiến sĩ Sư đoà n Phòng không 361 và Chiến thắng lịch sử Điện Biên Phủ trên không sẽ còn sống mãi với Thủ đô yêu dấu cũng như trong lòng mỗi chúng ta.
