Trong nửa đầu thế kỷ 20 (1900-1950), việc lập bản đồ rất phổ biến, nhưng nhiửu tư liệu đã bị mất mát qua những biến cố. Không ít bản đồ bị tiêu hủy, một số khác bị bán đi, nhiửu phông tư liệu bị phân tán.
Đến giử, đôi khi người ta tìm thấy những bó bản đồ thể hiện phần nà o ký ức của thà nh phố tại những địa điểm không ngử như trong của hà ng sách cũ, băng đĩa ngoà i vỉa hè hay trên tầng áp mái đầy bụi bẩn của một cơ quan nà o đó.
Phó Chủ tịch Hội KTS Hà Nội Lê Văn Lân cho biết, đầu những năm 1960, tòa nhà trụ sở Bộ Kiến trúc mới hoà n thà nh đưa và o sử dụng. Là một trong những KTS trẻ nên ông được phân công sắp xếp tà i liệu lưu trữ. Các cuộn bản vẽ cất trong ống bằng đồng, miệng đổ si, gắn sáp chống ẩm. Rất nhiửu ống đồng đã được cất giữ qua 20 năm chiến tranh (1960-1980) trong hầm bê tông kiên cố trong khuôn viên Bộ Xây dựng.
Những năm cuối thập kỷ 80, để mở rộng trụ sở, Bộ Xây dựng đã phá dỡ kho, hồ sơ được moi lên phơi chống ẩm la liệt sân cơ quan. Có những tập bản đồ Hà Nội vẽ bằng tay trên giấy can bằng mực đen, tô mầu nước, từng tập đóng bìa cac-ton gáy vải .Có anh KTS lúc ấy khéo nói thế nà o mà chị lao công nhặt bán cho và i tập...
Thế rồi tư liệu còn mất, quý như và ng hay rẻ như giấy vụn cũng chẳng ai hay. Cái ống đồng đựng tà i liệu năm nà o không biết phiêu bạt tận đâu, không thấy ai nhắc đến. Đầu những năm 1990, tác giả bà i viết nà y đưa các bạn sinh viên kiến trúc Hà Lan đến gặp KTS nọ tìm tư liệu nghiên cứu vử phố cổ Hà Nội thì tận mắt thấy mấy tập bản vẽ độc nhất vô nhị ấy.
Sở Nhà đất Hà Nội cũng đã từng tiếp nhận từ Sở quản thư điửn thổ (trước 1954) một kho bản đồ in trên giấy, kích thước 100x 110cm, tiêu đử Thà nh phố Hà nội do Sở Địa chính, lập năm 1933-1936, cập nhật đến 1956-1965. Khu vưc nội thà nh chia thà nh 14 khu, có 410 tử, tỷ lệ 1/200 . Phần ngoại thà nh theo địa danh 54 là ng có 529 tử, tỷ lệ 1/500 đến 1/1000. Bản vẽ thể hiện chi tiết đến hà ng trăm nghìn thửa đất. Thông tin rất tin cậy, liên quan đến tà i sản nên có truyửn thống giấu diếm dai dẳng™. Thông tin bí mật ấy có khả năng biến thà nh và ng, do vậy lại cà ng trở nên huyửn bí.
Đối với công việc nghiên cứu quy hoạch đô thị, bản đồ hay nói rộng hơn những tư liệu bằng hình ảnh thực sự là một nguồn tư liệu quan trọng giúp nghiên cứu lịch sử của thà nh phố trong thời gian dà i.
Lịch sử Hà nôi qua tà i liệu lưu trữ Cụ Nguyễn Văn Uẩn (1912-1991), tác giả cuốn Hà nội, nửa đầu thế kỷ 20 xuất bản năm 1977, khi khai thác tư liệu tại Thư viện Quốc gia và Cục Lưu trữ (với sự bảo lãnh của lãnh đạo TTXVN) đã phải bức xúc kể lại chuyện tư liệu không được bảo quản tốt. ...Rất tiếc khi nhiửu sách có tên trong danh mục nhưng lại ghi thất lạc. Nhiửu người đến mượn không trả, nhất là thời kử³ người ta đua nhau biên soạn lịch sử các phong trà o nà y khác, hay nhân dịp kỷ niệm các sự kiện tuyên truyửn... Những quyển Giudeo Madrolle xuất bản từ năm 1902, 1914, chỉ có một tấm bản đồ thì lại bị xé mất.... Sở Lưu trữ và Thư viện Hà Nội thà nh lập năm 1918 theo sáng kiến của viện Viễn Đông Bác cổ. Năm 1922 phòng Lưu chiểu đã nhận 59 loại tạp chí, 139 tên sách -12 bản đồ; năm 1943, nhận 387 loại tạp chí ,1117 tên sách - 84 bản đồ; năm1953, phòng đọc có 155.092 sách,1625 các tạp chí , 647 các loại báo . Sách Địa giới hà nh chính HN từ 1873 đến 1954, Trung tâm lưu trữ quốc gia I - giới thiệu có 98 tử bản đồ thà nh phố và các vùng ngoại ô, tấm nhử nhất cỡ 20x20cm, tấm lớn nhất cỡ 110 x109cm. Nội dung liên quan đến khoanh vùng nghiên cứu hay công bố quy hoạch , ranh giới địa chính. Tà i liệu của Phủ Thống sứ Bắc kử³ được chuyển vử Pháp năm 1954, đến năm 2003 , số tư liệu nà y xếp cạnh nhau dà i tới 280m. Bản đồ của Sở Địa lý lưu trữ tại Pháp là 200 bản, lập từ cuối thế kỷ 19 đến đầu thế kỷ 20. Tại Pháp hiện vẫn còn các tà i liệu viết tay hay bản đồ thà nh phố Hà Nội của nhiửu cơ quan: Sở xây dựng, Sở giao thông hay Sở công chính , Sở thanh tra công trính; Viện viễn đông bác cổ (EFEO), Viện kiến trúc Pháp hay các hồ sơ của tư nhân. Chọn lọc trong số đó, triển lãm Hà Nội “chu kử³ những đổi thay do Hội đồng vùng Ile-de-France và thà nh phố tổ chức tại Hà Nội và o năm 2001 đã trưng bầy 15 bản đồ tiêu biểu, theo trình tự thời gian, các bản vẽ và ảnh minh họa. |
![[Inforgraphic] Kinh tế - xã hội TP. Hà Nội 4 tháng đầu năm 2025 tăng trưởng khá](https://nhn.1cdn.vn/thumbs/540x360/2025/05/03/16-1-.jpg "[Inforgraphic] Kinh tế - xã hội TP. Hà Nội 4 tháng đầu năm 2025 tăng trưởng khá")
