Ngôi đình khang trang, bử thế, cổ kính có từ thời hậu Lê (thế kỷXVII) tọa lạc ở đầu là ng, hướng vê phía sông Đáy cổ và núi Tản Viên. Bên trái là Ngôi chùa Tam Giáo và xóm là ng trù phú bao quanh.
Đình Đại Phùng phối thử hai vị thần là Tích Lịch Hòa Quang và danh tướng Vũ Hùng. Tích Lịch Hòa Quang là thiên thần (một trong vị thần của tứ pháp: Mây-Mưa-Chớp). Vị thần được cả tổng Phùng xưa (8 là ng) tôn thử là m thà nh hoà ng (Đại Phùng, Phượng Trì, Đông Khê, Đồi Khê, Tháp Thượng, Thụy ử¨ng, Thu Quế và Thuận Thương).
Một góc Đình Đại Phùng
Vị thứ hai là nhân thần, hoà ng là ng riêng của Đại Phùng. Ngà i là danh tướng Vũ Hùng, sinh ngà y 18 tháng giêng năm Nhâm Thân thời vua Trần Hiển Tông.
Theo lời thần phả thì Đình Đại Phùng có từ thời Trần, song hiện nay kiến trúc nghệ thuật mang niên đại từ Thế kỷ XVII, XVIII, XIX và cả XX. Ta có thể nhận dạng ngôi đình được là m quy mô lớn, trang trí đẹp và o thế kỷ XVII (Ngôi đại đình). Sang thế kỷ XVIII, XIX là m thêm tiửn tế và hậu cung... nhiửu lần tu bổ thêm.
Hoa văn Lễ vinh quy (ảnh Internet)
Giá trị đặc biệt vử kiến trúc đình Đại Phùng là tòa đại đình hình chữ nhất được là m toà n bằng gỗ xoan, hà ng cột cái to lớn, người ôm không xuể. Đặc biệt là các mảng chạm khắc gỗ phản ánh sinh hoạt của xã hội đương thời. Tiêu biểu là môtíp hoạt cảnh Vinh quy bái tổ. Đám rước vử là ng có cảnh ca công của lối hát ca trù truyửn thống, các bức diễn tả hội là ng đông vui với nhiửu trò diễn xướng, trò chơi như: đấu vật, đá cầu...
Đặc sắc là các cảnh: Trai gái tình tự, tiên tắm đầm sen, uống rượu, đánh cử... từ các loà i vật linh thiêng như: Rồng, Phượng, Ngựa, Voi đến các con vật gần gũi với người như: Mèo, Thạch Sùng, Chim, Cá... đửu được chạm khắc sinh động trong nội thất ngôi đình. Những tác phẩm điêu khắc đồ sộ, hoà ng tráng trở thà nh không gian sinh hoạt vui vẻ, gần gũi, đầm ấm của quê hương. Bởi vậy đình Đại phùng được Bộ Văn hóa-Thể-thao và Du lịch công nhận từ năm 1991 và xếp và o hạng di tích đặc biệt quan trọng cấp Quốc gia.
Năm 2010, ngôi đình được trùng tu lớn, kinh phí trên 20 tỷ đồng, được gắn biển Công trình kỷ niệm 1.000 năm Thăng Long-Hà Nội.
Từ xa xưa, lễ hội đình Đại Phùng được tổ chức mỗi năm ba lần. Ngà y 18 tháng giêng là ngà y đản sinh của thánh Vũ Hùng, đây là lễ hội lớn nhất trong năm; thứ hai là ngà y 12 tháng 2 tưởng nhớ thần Tích Lịch Hà o Quang, vị thần hoà ng chung của cả tổng Phùng; lễ thứ ba là ngà y 18 tháng 11 kỷ niệm ngà y hóa của Vũ Hùng.
Họa tiết Nà ng tiên với đôi cánh dang rộng (ảnh Internet)
Dịp 18 tháng giêng, cả là ng Đại Phùng rộn dịp bước và o hội. Nhà nhà chuẩn bị lễ vật, xóm là ng thu dọn sạch đẹp. Ban tổ chức lễ thà nh lập và phân công nhiệm vụ cho từng bộ phận chuẩn bị các nghi lễ sao cho trang nghiêm thà nh kính bà y tử lòng ngườ¡ng mộ và nhớ ơn công đức của Thà nh hoà ng. Phần hội tạo không khí vui tươi đoà n kết, các trò vui phong phú, không gian rộng mở.
Trước cửa đình treo cao lá cử ngũ sắc và cử Tổ quốc, tiếng chiêng trống rộn rà ng. Cảnh vật, con người náo nức đón ngà y vui, các xóm ngõ trang trí bà n thử bái vọng sẵn sà ng đón đoà n rước đi qua. Đây là dịp trưng bà y, phô diễn những sản vật quý của các gia đình qua một năm lao động. Như để trình báo với thần linh thà nh quả của dân là ng. Những ban thử, hương án, đồ gỗ quý do bà n tay thợ giửi là m ra. Các chậu cảnh, cây thế, hoa lá đủ mà u sắc của nghử chơi sinh vật cảnh. Rồi mâm ngũ quả: bưởi, chuối, cam... sản vật của Cây nhà lá vườn đem ra trưng lễ. Đường là ng ngõ xóm đông vui, người, xe qua lại dập dìu trẩy hội. Mỗi xóm có những vẻ đẹp khác nhau.
Những năm mở hội lớn, là ng Đại Phùng mời các là ng trong xã như: Đông Khê, Đồi Khê, Phượng Trì... tham gia hội đồng rước. Đoà n rước kiệu của các là ng hoà nh tráng, cử biển rợp trời, trống chiêng rộn rã. Nam, phụ, lão, ấu đủ các thà nh phần đoà n thể cùng và o hội. Đám rước lớn xuất phát từ sân đình Đại Phùng, đi qua là ng Đông Khê, Đồi Khê vượt lên triửn đê, vòng qua chùa Tam Giáo rồi trở vử tập kết ở sân đình. Khí thế hùng dũng oai nghiêm của đồn rước mô phửng cảnh xuất quân lịch sử năm xưa của tướng Vũ Hùng đánh giặc rợ Cao, già nh lại thanh bình cho đất nước.
Cuộc hội quân quy mô lớn của lễ hội Đại Phùng cũng là sự biểu dương sức mạnh tổng hợp của con người và cảnh vật nơi đây. Đó là hình ảnh của Nhân khang vật thịnh. Lễ và hội ở đình Đại Phùng có sự hòa đồng. Trong khi ở trong đình diễn ra các tuần tế lễ trang nghiêm thà nh kính theo nghi thức cổ truyửn, thì ở phía ngoà i đình diễn ra rất nhiửu trò vui náo nhiệt. Ngà y xưa còn có trò: đánh đạp, tổ tôm điếm, leo cầu cần, bắt vịt... Ngà y nay vẫn duy trì trò chơi thi đấu cử người, thi thả chim bồ câu...
Lễ hội đình Đại Phùng là dịp bà y tử lòng nhớ ơn các vị tiửn nhân có công với là ng với nước. Trưng bà y sản vật tiêu biểu của giá trị nhân khang-vật thịnh. Đồng thời thửa mãn sự giao lưu, sáng tạo là m phong phú đời sống văn hóa của cộng đồng. Những năm mở hội lớn đạt tiêu chí của hội vùng.
