Nguyễn Bá Lân sinh năm Canh Thìn (1700) tại xã Cổ Đô, huyện Tiên Phong, phủ Quảng Oai, trấn Sơn Tây (nay thuộc huyện Ba Vì, ngoại thành Hà Nội). Cụ thân sinh của ông là một trong “Tràng An tứ hổ” - Nguyễn Công Hoàn - vốn là một tay lừng lẫy làng văn mặc lúc bấy giờ, tuy nhiên lại là một người nếm trải hơn ai hết vị đắng của định mệnh “học tài thi phận” và cam lòng với nghề gõ đầu trẻ qua ngày. Hổ phụ Nguyễn Công Hoàn là người đứng thứ ba trong nhóm “Nhất Quỳnh, nhị Nhan, tam Hoàn, tứ Tuấn” chốn Thăng Long đã góp phần to lớn trong việc hình thành nên nhân cách “hổ tử” Nguyễn Bá Lân, một trong “An Nam đại tứ tài” (cũng còn gọi là Tràng An tứ hổ) sau này, trở thành niềm tự hào sâu sắc của đất Cổ Đô và Thăng Long văn vật.
