Lấp lánh gốm sứ Bát Tràng

Năm xưa, khoảng thập niên 1970, anh em tôi lốc nhốc trứng gà trứng vịt trên dưới mười tuổi. Bố mẹ làm ở một xí nghiệp cơ khí của tỉnh. Nhà tôi là nhà gỗ trát vách đất cũ kỹ đơn sơ. Gian bếp nhà khói ám với cái chạn gỗ cũ rích và những cái bát xỉn màu, sứt mẻ. Buổi chiều ấy, đi làm về, mẹ nâng niu nhấc trong túi ra từng chiếc bát trắng tinh vẽ hoa hồng “Đây là phần thưởng cuối năm của cơ quan cho mẹ. Bát Bát Tràng đẹp thật. Nghe tiếng mãi rồi mà bây giờ mới được dùng. Tết năm nay nhà mình có bát đẹp ăn tết!”.

Lần đầu tiên tôi biết đến khái niệm Bát Tràng là vậy. Hóa ra đó là tên một làng gốm sứ tận mãi thủ đô xa tít tắp mà chúng tôi chỉ được nhìn phong cảnh qua sách báo. Bát Tràng là nơi chuyên sản xuất đồ gốm sứ và gạch ngói. Mẹ giải thích rồi ngâm nga “…Ước gì anh lấy được nàng, để anh mua gạch Bát Tràng về xây…”

Màu men của những cái bát Bát Tràng đó lúc nào cũng bóng loáng. Thi thoảng khi rửa bát, tôi tuột tay đánh rơi xuống nền giếng. Sau tiếng “cạch”, tôi điếng người. Nhưng lạ quá chiếc bát vẫn còn nguyên. Tôi phát hiện loại bát này rất khó vỡ. Chả bù trước đây, đôi khi tôi phải len lén đem mảnh bát đĩa vụn ra một nơi vắng người để vứt…

Nhưng nào có thường xuyên được rửa bát đẹp đâu, bởi chục chiếc bát xinh xắn ấy được mẹ cất kỹ, chỉ khi nào có khách hoặc lễ, tết mới được mang ra dùng nên lúc nào cũng như mới “Có bộ bát ăn cơm như thế này cảm giác ăn cơm độn ngô, mì cũng ngon”.

Cái tên Bát Tràng và tình yêu Bát Tràng cứ lớn dần cùng chúng tôi qua bao năm tháng, nhất là cứ vài năm lại một lần mẹ được thưởng tết bằng những những bộ bát đĩa Bát Tràng. Mãi sau này tôi mới hiểu sao mẹ nâng niu từng món bát đĩa Bát Tràng là vậy. Chả là dạo đó giao thông đi lại khó khăn lắm lại đang là thời kỳ bao cấp, trăm món đồ dùng đều phải mua phân phối. Xí nghiệp mẹ có bác quê ở Bát Tràng, hàng năm bác về quê một lần kết hợp mua hộ luôn sản phẩm ở đấy để xí nghiệp làm phần thưởng cho công nhân tiên tiến.

Thời gian qua đi mải mốt, anh em chúng tôi trưởng thành, dần vỗ cánh bay đi… Ngày vợ chồng tôi ra ở riêng, mẹ tặng một hòm toàn đồ Bát Tràng mẹ gửi người mua hộ. Nào là bát đĩa, ấm chén, lọ hoa đến bộ đồ thờ. Nhìn dãy bát đĩa nằm gọn gàng trên chiếc chạn gỗ mới tinh, tôi có cảm giác ấm áp, gần gũi như trong chính ngôi nhà của cha mẹ mình.

…Dần dà, các con tôi lớn lên, đi học ở Hà Nội, rồi ở hẳn dưới đó. Con đón tôi về chơi và dẫn tôi đi Bát Tràng. Mẹ muốn đi lắm nhưng mẹ đã yếu không đi xa được, mẹ tiếc ngẩn ngơ. Còn tôi lần đầu tiên về nơi mà mình đã dùng sản phẩm của nó từ mấy mươi năm trước, cứ như lạc vào miền cổ tích. Những cửa hàng ăm ắp đồ gốm sứ muôn hình muôn vẻ. Kẻ mua người bán tấp nập. Những chiếc xe đến “ăn hàng” xếp thành dãy. Người vận chuyển hàng hóa lên xe hối hả như những chiếc bàn xoay đang làm việc cần mẫn kia.

Tôi mải mê đi giữa chợ Gốm sứ Bát Tràng, lòng rộn lên bao cảm xúc. Đã từ hàng vạn, hàng triệu năm phong hóa trong thiên nhiên mà hình thành nguồn đất sét trắng quý giá ở một số vùng đất này. Để từ chất liệu ấy, qua bàn tay những nghệ nhân tài hoa mà làm nên những đồ gốm sứ đẹp đẽ tinh xảo nhường kia, hấp dẫn nhường kia. Đủ biết trí sáng tạo của những người thợ gốm Bạch Thổ Phường – Bát Tràng tuyệt biết chừng nào.

Tôi lâng lâng nghĩ về mẹ, về mái nhà ấm cúng suốt tuổi hoa niên, những bữa gõ bát lanh canh chờ cơm mẹ nấu. Nhớ mái chùa Hòa Bảo cổ kính ngay gần trường cấp hai của tôi lợp ngói vẩy cá và lát gạch đỏ Bát Tràng. Sau mỗi cơn mưa, khoảnh sân mướt lên màu đỏ au của gạch. Rồi tôi lại miên man nghĩ về gia đình mình. Các con tôi lần lượt ra đời và trưởng thành đến những bến đỗ mới cũng như tôi của mấy mươi năm trước cũng vỗ cánh bay đi từ mái ấm có cha mẹ. Trong những mái ấm ấy, bao nhiêu đồ gốm sứ gắn bó với đại gia đình tôi từ tuổi ấu thơ. Đây mâm ăn với bát đĩa Bát Tràng trắng bóc. Đây bộ ấm chén Bát Tràng ánh lên màu xanh ngọc quyến rũ, bóng bảy đến mức cặn chè không dễ bám. Đây thác nước xinh xắn, duyên dáng trang trí trên bàn tiếp khách. Nước chảy róc rách từ khe núi xuống có bóng bác tiều phu và thấp thoáng mái chùa cổ kính…

Tôi lại nghĩ đến một thương hiệu Việt có xuất xứ từ những đồ gốm giản đơn của Bạch Thổ Phường xửa xưa, có lịch sử ra đời gắn liền với sự dời đô từ Hoa Lư ra Thăng Long của Đức Lý Thái Tổ hàng chục thế kỷ trước. Thương hiệu ấy lấp lánh trong thi ca và ngày một lớn lên, gắn bó trong rất nhiều gia đình Việt. Đến ngày nay, nó đã trở thành một thương hiệu vững bền trong nước và tung cánh bay ra năm châu bốn biển. Tự hào lắm thay hai chữ Bát Tràng – Thủ đô Hà Nội – Một địa điểm đáng đến của bất cứ du khách nào. Hóa ra Hà Nội và tôi đã như thân quen nhau lắm qua những chiếc bát sứ Bát Tràng từ thập niên 1970 của thế kỷ trước…

Tôi chọn một bộ bát đĩa viền vàng sang trọng, lại mua tặng mẹ một bình tài lộc vẽ sen hạc. Ngày Gia đình Việt Nam năm nay là sinh nhật tuổi chín mươi của mẹ, anh em tôi sẽ làm lễ thượng thượng thọ cho mẹ. Chiếc bình sen hạc ý nghĩa này sẽ đặt trên bàn thượng thượng thọ.

Chắc mẹ vui lắm./.

Trần Văn Thụ