Giải mã trẻ cá biệt: Thấu hiểu để thay đổi giáo dục

Tiến sĩ Ross W. Greene, người từng giảng dạy tại Trường Y, Đại học Harvard và hiện là Giám đốc sáng lập tổ chức phi lợi nhuận Lives in the Balance (www.livesinthebalance.org). Nhận thấy nhiều biện pháp kỷ luật truyền thống không còn phù hợp với cách hiểu hiện đại về nguyên nhân gây ra hành vi thách thức, ông đã khởi xướng mô hình Hợp tác và Chủ động (CPS) – một giải pháp đột phá, có tính ứng dụng cao, giúp hỗ trợ hiệu quả cho trẻ, giáo viên và phụ huynh. CPS không chỉ tập trung vào việc kiểm soát hành vi mà còn giúp trẻ phát triển những kỹ năng cần thiết để thích nghi và thành công trong môi trường học tập cũng như trong cuộc sống.

Trong suốt hai thập kỷ qua mô hình giải pháp hợp tác và chủ động mà Ross W. Greene miêu tả trong cuốn sách đã được áp dụng không chỉ ở hàng nghìn các gia đình mà còn tại vô số ngôi trường phổ thông và giáo dục đặc biệt, các nhóm trẻ, các cơ sở điều trị tâm thần và nội trú, và các trung tâm cải tạo, giam giữ trẻ vị thành niên.

Trong lời mở đầu của cuốn sách, Tiến sĩ Ross W. Greene chia sẻ, các nhân vật trong sách được xây dựng dựa trên những giáo viên, phụ huynh và học sinh mà tác giả đã từng làm việc cùng. Một số là hình ảnh tổng hợp từ nhiều câu chuyện thực tế, với tên và chi tiết đã được thay đổi để bảo vệ danh tính. Họ không phải là những hình mẫu điển hình, cũng không đại diện cho bất kỳ ai cụ thể, mà đơn giản là những nhân vật được lựa chọn để minh họa cho những thách thức trong quá trình chuyển đổi văn hóa kỷ luật trong nhà trường.

Xuyên suốt gần 500 trang sách, tác giả đã đưa ra hai ý niệm cốt lõi: Trẻ có hành vi thách thức thực chất đang gặp khó khăn trong phát triển kỹ năng, giống như một dạng khuyết tật học tập. Khi người lớn tiếp cận với sự thấu hiểu và hỗ trợ thay vì áp đặt, trẻ sẽ có cơ hội vượt qua khó khăn, giúp giảm căng thẳng cho giáo viên và phụ huynh, đồng thời tạo điều kiện để các em phát triển và hòa nhập tốt hơn.

Những ý niệm này đối lập với quan điểm truyền thống cho rằng hành vi thách thức là cố ý, nhằm thu hút sự chú ý hoặc thử thách giới hạn, dẫn đến việc áp dụng các biện pháp kỷ luật như đình chỉ, cấm túc, đuổi học hay thậm chí trừng phạt bằng đòn roi. Tuy nhiên, với những tiến bộ trong khoa học thần kinh suốt 40 năm qua, chúng ta đã hiểu rõ hơn về nguyên nhân gốc rễ của những hành vi này. Vì vậy, các biện pháp trừng phạt không còn phù hợp trong nền giáo dục hiện đại, nơi sự thấu hiểu và hỗ trợ mới là trọng tâm.

Cuốn sách được chia thành 9 chương: Sóng gió trường học, Trẻ sẽ làm tốt nếu chúng có thể, Những phương án trong lớp học, Nào, ta cùng bắt đầu!, Chướng ngại vật, Niềm vui nhân đôi, Đồng tâm nhất trí, Khi hợp tác là văn hóa nhà trường, Tương lai trên bàn cân. Mỗi chương tập trung vào một khía cạnh quan trọng trong việc áp dụng CPS vào môi trường giáo dục.

Chương mở đầu - Sóng gió trường học, tác giả mô tả những khó khăn mà học sinh cá biệt thường gặp trong hệ thống giáo dục truyền thống. Tiếp theo, chương Trẻ sẽ làm tốt nếu chúng có thể, tác giả làm rõ quan điểm cốt lõi của mô hình CPS: hành vi thách thức xuất phát từ sự thiếu hụt kỹ năng, không phải do trẻ cố tình chống đối. Những chương sau đó, Ross W. Greene hướng dẫn cách áp dụng CPS vào lớp học, từ việc xác định vấn đề đến từng bước triển khai mô hình, xử lý các chướng ngại vật và ghi nhận những thành công trong thực tế. Sách cũng nhấn mạnh tầm quan trọng của sự hợp tác giữa giáo viên, phụ huynh và nhà trường, đề xuất những thay đổi về văn hóa tổ chức để CPS có thể được thực hiện lâu dài và bền vững. Ở chương cuối của cuốn sách, tác giả đã đưa ra tầm nhìn dài hạn cho giáo dục và cách CPS có thể trở thành một phần trong hệ thống trường học trên quy mô lớn.

Mô hình CPS đã được cập nhật liên tục và chứng minh được tính hiệu quả trong nhiều bối cảnh giáo dục khác nhau. Ấn bản mới này không chỉ tổng hợp những cải tiến trong mô hình mà còn đề xuất những thay đổi cần thiết để hệ thống giáo dục tiếp cận trẻ theo hướng nhân văn hơn.

Cuốn sách này là một lời kêu gọi mạnh mẽ để các nhà giáo dục và phụ huynh từ bỏ cách tiếp cận kỷ luật truyền thống và thay vào đó, hợp tác cùng trẻ để giải quyết gốc rễ vấn đề. Đây là một tài liệu thiết yếu cho bất kỳ ai quan tâm đến giáo dục và sự phát triển của trẻ em.

Tiến sĩ Cherry Vũ - CEO của Teal Unicorn, chuyên gia trong lĩnh vực tư vấn và quản lý nhận định "Giải mã trẻ "cá biệt": Hiểu, hợp tác và hành động" của Dr. Ross Greene giúp chúng ta nhìn nhận lại một thực tế quan trọng: Trẻ không phải "cứng đầu" hay "bất trị", mà đơn giản là chưa có đủ kỹ năng để làm tốt hơn. Khi trẻ không đáp ứng kỳ vọng, vấn đề không nằm ở thái độ mà ở sự hỗ trợ mà chúng cần. Dù là trẻ em hay người lớn, ai cũng muốn làm tốt. Nếu họ chưa làm được, nguyên nhân thường đến từ hệ thống, môi trường và những gì họ chưa được hướng dẫn. Thay vì áp đặt kỷ luật, chúng ta cần một cách tiếp cận chủ động, hợp tác để giúp trẻ phát triển.

Cuốn sách này là một tài liệu hữu ích cho bất kỳ ai đang nuôi dạy hoặc làm việc với trẻ—từ phụ huynh, giáo viên đến những người làm công tác hỗ trợ. Khi chúng ta thay đổi cách nhìn nhận, cách phản ứng cũng thay đổi, và từ đó, trẻ sẽ cảm nhận được sự thấu hiểu, tin tưởng để từng bước thay đổi theo hướng tích cực./.

Thụy Phương