Giáo sư Trần Quốc Vượng với văn nghệ dân gian Thăng Long - Hà Nội

Phát biểu đề dẫn hội thảo, PGS.TS Trần Thị An – Chủ tịch Hội Văn nghệ dân gian Hà Nội nhấn mạnh: "GS.Trần Quốc Vượng (1934-2005) không chỉ nổi danh với tư cách một nhà sử học mang tầm cỡ thế giới mà còn là một nhà Thăng Long học theo nhiều khía cạnh của danh xưng này. Với kiến thức thâm sâu về mảnh đất địa linh nhân kiệt Thăng Long – Hà Nội, với một tình yêu sâu sắc với nơi chốn mà ông đã gắn bó cả cuộc đời mình, GS. Trần Quốc Vượng chẳng những có nhiều công trình nghiên cứu về Thăng Long – Hà Nội mà còn là người có sự gắn bó sâu sắc, có nhiều đóng góp lớn cho sự hình thành và phát triển của Hội Văn nghệ dân gian Hà Nội".

Với tư cách là nhà nghiên cứu, GS.Trần Quốc Vượng đã có nhiều công trình nghiên cứu liên ngành và đa ngành về Hà Nội, thể hiện ở các góc nhìn sử học, khảo cổ học, dân tộc học, ngôn ngữ học, văn hóa học… Nhiều công trình trong số đó là những nghiên cứu kinh điển, là sách gối đầu giường cho nhiều thế hệ nghiên cứu sau ông về Thăng Long – Hà Nội.

“Là Chủ tịch Hội Văn nghệ dân gian Hà Nội hàng thập niên, GS. Trần Quốc Vượng đã dẫn dắt, truyền cảm hứng cho các nhà nghiên cứu sưu tầm văn hóa, văn nghệ dân gian Hà Nội. Ông luôn nỗ lực không mệt mỏi để truy tầm các vỉa tầng văn hóa, bóc tách các lớp lịch sử, giải mã các trầm tích ý nghĩa ẩn tàng trong nhiều chứng tích ít ỏi còn lại sau các lớp dày đặc của bụi thời gian nhằm hiểu hiểu đúng, hiểu sâu và hiểu kỹ về lịch sử, con người, văn hóa vùng đất địa linh nhân kiệt Thăng Long – Hà Nội trên dặm dài lịch sử”, PGS. TS Trần Thị An khẳng định.

Hội thảo khoa học “Giáo sư Trần Quốc Vượng với văn hóa, văn nghệ dân gian Thăng Long – Hà Nội” được tổ chức nhân kỷ niệm 90 năm ngày sinh của cố Giáo sư chính là sự tưởng nhớ và tri ân những đóng góp và tình cảm của ông dành cho Thăng Long – Hà Nội cũng như Hội Văn nghệ dân gian Hà Nội.

Tại hội thảo, các ý kiến, tham luận đã nêu bật những đóng góp của cố GS. Trần Quốc Vượng trên nhiều lĩnh vực đặc biệt là những đóng góp trong nghiên cứu Thăng Long – Hà Nội.

Theo PGS. TS Bùi Xuân Đính, trong cuộc đời làm khoa học của mình, GS. Trần Quốc Vượng đã dành tâm huyết rất lớn để nghiên cứu về Thăng Long - Hà Nội. Trong nhiều mảng đề tài về Thăng Long - Hà Nội, ông rất quan tâm đến vấn đề làng xã, dưới nhiều góc độ sử học, khảo cổ học, địa lý học, dân tộc học, văn hóa học, với cách tiếp cận liên ngành, đa ngành, sử dụng nhiều nguồn tư liệu khác nhau, qua đó làm sáng tỏ nhiều khía cạnh khoa học của làng xã, như lịch sử, quá trình tụ cư, chuyển cư của các cộng đồng cư dân, mối quan hệ giữa con người với môi trường, kinh tế, cơ cấu tổ chức, văn hóa (tín ngưỡng, phong tục tập quán). Ông đã có những đóng góp quan trọng vào việc nghiên cứu làng xã, trong đó, một số khía cạnh có thể coi ông là người mở đường.

Nhìn nhận những đóng góp của GS. Trần Quốc Vượng với khảo cổ học tiền sử, PGS.TS Trình Năng Chung khẳng định: “Hầu như không có một di chỉ, một phát hiện khảo cổ quan trọng nào trên mảnh đất Thăng Long-Hà Nội lại không gắn liền với công lao phát hiện hoặc tham gia của GS. Trần Quốc Vượng. Trong đó, văn hóa tiền sử Hà Nội như một nét son nổi bật trong văn hóa tiền sử Việt Nam. Những di sản của GS. Trần Quốc Vượng để lại trong lĩnh vực khảo cổ học và trong những lĩnh vực khoa học xã hội khác không đơn thuần là kết quả nghiên cứu khoa học mà là sự kết tinh của một trái tim luôn đau đáu về con người, về văn hóa, văn minh của vùng đất thiêng ngàn năm văn hiến: Thăng Long-Hà Nội.

Đề cập và phân tích một số công trình, bài viết tiêu biểu của GS Trần Quốc Vượng về văn hóa và con người của vùng đất Thăng Long ngàn năm văn vật, PGS.TS Nguyễn Thị Huế cũng đã chỉ rõ những đóng góp của GS. Trần Quốc Vượng trong nghiên cứu về văn hoá Thăng Long - Hà Nội.

“Giáo sư Trần Quốc Vượng là người thông thạo Hán Nôm, tiếng Pháp, tiếng Anh và đó là cơ sở để ông có một phông kiến thức văn hóa rộng lớn và trở thành một trong những người tiên phong tiêu biểu trong nhiều công trình biên khảo về Thăng Long - Hà Nội. Là một nhà sử học tài danh, một trí thức lớn, GS. Trần Quốc Vượng đã đưa ra nhiều nhận định mới mẻ, quan trọng về lịch sử, địa lý và văn hóa Hà Nội. Với tinh thần làm việc hết mình, thông qua những cuộc điền dã, khảo cổ, ông đã vượt thời gian, đi ngược về quá khứ để tìm hiểu sâu về lịch sử văn hóa Thăng Long qua nhiều thời kỳ, có những nghiên cứu quan trọng về việc định đô của Lý Thái Tổ, những đoán định tài ba và sáng suốt để khẳng định vị trí của Hoàng thành Thăng Long thời Lý - Trần đúng với những phát lộ khảo cổ gần đây”, PGS. TS Nguyễn Thị Huế nhấn mạnh.

Bên cạnh đó, một số tham luận đã đi sâu phân tích và làm sáng tỏ những đóng góp của GS. Trần Quốc Vượng với văn học trung đại, với văn hóa xứ Đoài hay trong nghiên cứu địa – văn hóa….

Và không chỉ làm sáng tỏ tầm vóc, vai trò của GS. Trần Quốc Vượng ở vị trí của một nhà nghiên cứu… những kỷ niệm, những ân tình với GS. Trần Quốc Vượng được nhiều nhà nghiên cứu, học trò của cố Giáo sư nhắc nhớ, chia sẻ trong hội thảo đã phác họa thêm chân dung của ông cả trong công việc và cuộc sống đời thường.

“Mặc dù tọa đàm đã cố gắng chỉ ra những đóng góp của GS. Trần Quốc Vượng về nghiên cứu Thăng Long – Hà Nội, nhưng chắc chắn vẫn còn nhiều điều chưa tới, bởi các công trình của Giáo sư mang tầm vóc lớn lao của một nhà nghiên cứu khoa học xã hội và nhân văn tầm cỡ thế giới như những căn phòng chứa nhiều bảo vật mà đâu đó, các lớp cửa muốn mở được đòi hỏi cần thêm nhiều nỗ lực để tri nhận. Hy vọng, trong các tọa đàm tiếp theo, các khía cạnh nghiên cứu này sẽ tiếp tục được phân tích và làm rõ hơn”, Chủ tịch Hội Văn nghệ dân gian Hà Nội bày tỏ./.

Thụy Phương