Giữ gìn, bảo tồn tiếng nói, chữ viết chính là bảo tồn di sản văn hóa các dân tộc Việt Nam
Đó là khẳng định của Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch liên quan đến việc cử tri phản ảnh thực trạng sử dụng ngôn ngữ “ngoại lai”, cách viết “khác lạ” hiện nay đang làm mất dần bản sắc văn hóa về tiếng nói chữ viết của nước ta.
Việt Nam có 54 dân tộc anh em, trong đó gần 30 dân tộc thiểu số có chữ viết, tiêu biểu như: Tày, Thái, Hoa, Khơme, Nùng, H’Mông, Giarai, Êđê, Bana, Xơđăng, Kơho, Chăm, Hrê, Mnông, Raglai... Hiện nay đã có một số ngôn ngữ, chữ viết dân tộc thiểu số được sử dụng trên các phương tiện thông tin đại chúng từ trung ương tới các địa phương, như: Tày, Thái, Dao, H’Mông, Jrai, Êđê, Bana, Chăm, Khmer…
Hiện cả nước có 20 tỉnh, thành phố đang tổ chức dạy tiếng nói và chữ viết dân tộc thiểu số cho hàng trăm nghìn học sinh thuộc 7 dân tộc thiểu số: H’Mông, Êđê, Jrai, Bahnar, Chăm, Khmer, Hoa. Nhiều địa phương đã triển khai thực hiện dạy tiếng dân tộc cho học sinh trong trường phổ thông đạt kết quả tốt. Nổi bật phải kể đến tỉnh Sóc Trăng dạy tiếng Khmer cho toàn bộ trường trung học cơ sở, hay TP. Hồ Chí Minh, Cà Mau, Kiên Giang, Cần Thơ và Hậu Giang tăng số tiết học tiếng Hoa. Tại Sóc Trăng, Trà Vinh có hàng trăm nhà sư tự nguyện dạy tiếng Khmer miễn phí cho hàng ngàn học sinh trong dịp hè (chủ yếu dạy học trong chùa).
Thấm nhuần tư tưởng của Chủ tịch Hồ Chí Minh đối với việc lưu giữ, bảo tồn và phát huy tiếng nói, chữ viết của các dân tộc thiểu số, Đảng và Nhà nước ta luôn tôn trọng quyền mỗi dân tộc có tiếng nói chữ viết riêng, quyền bình đẳng và tự do phát triển ngôn ngữ của mỗi dân tộc. Chính sách về bảo tồn và phát huy tiếng nói, chữ viết các dân tộc thiểu số của Đảng, Nhà nước ta là đúng đắn và nhất quán. Ngay từ văn kiện đầu tiên của Đảng tại Đại hội lần thứ Nhất (3/1935) đã khẳng định: “Các dân tộc được dùng tiếng mẹ đẻ của mình trong sinh hoạt chính trị, kinh tế và văn hóa”. Quan điểm ấy được xuyên suốt qua các thời kỳ cách mạng, được tiếp tục khẳng định qua các quan điểm, chủ trương, chính sách Đảng và Nhà nước đối với vấn đề học và dạy tiếng nói, chữ viết của các dân tộc thiểu số Việt Nam.
Liên quan đến vấn đề bảo tồn tiếng nói, chữ viết của các dân tộc thiểu số, gần đây, Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch đã có văn bản gửi Bộ Giáo dục và Đào tạo về việc phối hợp trả lời kiến nghị của cử tri tỉnh Bạc Liêu. Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch đã nhận được kiến nghị của cử tri tỉnh Bạc Liêu do Văn phòng Chính phủ chuyển đến theo Công văn số 4373/VPCP- QHĐP ngày 23/6/2024. Trong đó có nội dung kiến nghị:
“Cử tri phản ảnh thực trạng sử dụng ngôn ngữ “ngoại lai”, cách viết “khác lạ” hiện nay đang làm mất dần bản sắc văn hóa về tiếng nói chữ viết của nước ta. Để bảo tồn và phát huy giá trị truyền thống của tiếng Việt, tránh bị “lai căng”, “tạp nham”. Kiến nghị Chính phủ chỉ đạo Bộ, Ngành chuyên môn cần xây dựng một cơ quan chuẩn mực làm nòng cốt cho việc duy trì, phổ biến, giáo dục về tiếng Việt; đồng thời cơ quan chức năng cần đề cao thực hiện biện pháp tuyên truyền trên các trang mạng xã hội, phương tiện thông tin đại chúng (sách, báo in, đài truyền hình… ) để truyền đạt đến nhân dân trong việc giữ gìn sự trong sáng của tiếng Việt”.
Theo quy chế làm việc của Chính phủ, căn cứ chức năng, nhiệm vụ được giao, Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch đã cung cấp một số thông tin liên quan đến nội dung trên gửi Bộ Giáo dục và Đào tạo để phối hợp trả lời kiến nghị của cử tri tỉnh Bạc Liêu.
Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch nhấn mạnh, Việt Nam là một quốc gia đa dân tộc với 54 dân tộc anh em, trong đó ngôn ngữ (tiếng nói, chữ viết) là một trong những tiêu chí để xác định yếu tố đặc trưng cơ bản của mỗi dân tộc. Ngôn ngữ không chỉ là công cụ giao tiếp mà còn phản ánh đời sống vật chất, tinh thần và các giá trị văn hóa truyền thống của các dân tộc. Vì vậy, việc giữ gìn, bảo tồn tiếng nói, chữ viết chính là bảo tồn di sản văn hóa các dân tộc nói chung, dân tộc thiểu số nói riêng bên cạnh những giá trị văn hóa khác.
Trước sự giao thoa, tiếp biến văn hóa giữa các dân tộc, ngôn ngữ của các dân tộc thiểu số cũng có sự tiếp xúc, biến đổi, vay mượn từ trong tiếng Việt (các thuật ngữ trong lĩnh vực khoa học kỹ thuật, các từ ngữ liên quan tới các hiện tượng mới xuất hiện trong cuộc sống, các cách nói của giới trẻ, các lối dùng từ ngữ trên mạng xã hội…). Do đó, việc bảo tồn tiếng nói, chữ viết của đồng bào các dân tộc thiểu số là một việc rất quan trọng.
Để thực hiện công tác bảo tồn tiếng nói, chữ viết của đồng bào các dân tộc thiểu số, trong thời gian qua, Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch đã triển khai một số hoạt động. Đó là tổ chức các lớp tập huấn bảo tồn tiếng nói, chữ viết có nguy cơ mai một cao đối với một số dân tộc như: dân tộc Giáy tại huyện Văn Chấn, tỉnh Yên Bái; dân tộc Dao tại huyện Quỳnh Nhai, tỉnh Sơn La và dân tộc Cơ Tu tại huyện Nam Giang, tỉnh Quảng Nam…
Đồng thời, Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch đã tiến hành khảo sát, thống kê, sưu tầm tiếng nói, chữ viết, thư tịch cổ của các dân tộc. Biên soạn, xuất bản sách bằng tiếng dân tộc, song ngữ (tiếng dân tộc và tiếng phổ thông) để tăng cường tủ sách cho các thư viện công cộng và các tủ sách văn hóa dân tộc ở cơ sở. Ngoài ra, Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch chỉ đạo Sở Văn hóa, Thể thao và Du lịch, Sở Văn hóa và Thể thao các địa phương quan tâm tới công tác bảo tồn và phát huy tiếng nói, chữ viết của các dân tộc tại địa phương./.