Thú ăn đêm của người Hà Nội

Trong cuốn Bâng quơ một thời Hà Nội, nhà văn Đỗ Phấn khẳng định: “Ăn đêm là một nét sinh hoạt mang tính toàn cầu của thị dân hầu hết các thành phố lớn”. Cũng trong cuốn sách này, thú ăn đêm của người Hà Nội được Đỗ Phấn đặc tả như một nét văn hóa lâu bền bởi nó có chiều dài lịch sử gắn liền với sự phát triển của Thủ đô Hà Nội. Một Hà Nội thời còn thiếu thốn nhưng “nết ăn” cầu kỳ, thanh lịch theo một nét riêng: “Quãng chín mười giờ tối, những hàng bánh khúc, xôi, bắt đầu lanh lảnh tiếng rao vỉa hè. Vài ông bán phở xe đẩy cũng rục rịch ra đường. Tiếng bấm kéo gọi khách của hàng nộm bò khô râm ran góc phố hồ Hoàn Kiếm cùng với những mẹt ngô nướng thơm lừng khói bếp. Lạc rang, ngô rang uể oải những tiếng rao cuối cùng. Hàng cơm rang đẫm mỡ với dưa cải muối chua trước cửa Sở Văn hóa đường Đinh Tiên Hoàng cũng bắt đầu dọn quang gánh ra. Vài công nhân tan ca ghé vào. Đám văn nghệ sĩ nghèo nhâm nhi chén rượu trắng đựng trong cốc quả hồng cạnh đó...”.

Bước qua thời gian khó với những món ăn đêm đa phần chỉ dành cho người lao động làm ca về muộn tạt vào bên đường ăn uống qua loa, giờ đây ăn đêm là thú vui của mọi giới, mọi lứa tuổi và mọi tầng lớp. Người Hà Nội giờ ăn đêm không chỉ để cho đỡ đói. Thay vào đó, ăn đêm trở thành thú vui, là cái cớ để bạn bè gặp gỡ, giãi bày sau những giờ làm việc căng thẳng. Hà Nội về đêm, vì thế, không xô bồ như cuộc sống hối hả ban ngày mà sâu lắng, nhộn nhịp theo một cách riêng.

Làm nên sự sôi động cho ẩm thực đêm Hà thành có sự góp mặt của vô vàn món ăn khác nhau, từ những món ăn “chơi chơi” như ốc, mực nướng, nem chua rán, nộm, trứng cút lộn... cho đến những món điểm tâm làm ấm lòng những người đang cồn cào đói như cháo, bún, phở, bánh mì... Hà Nội có hẳn những con phố bán hàng ăn đêm chuyên biệt. Người Hà Nội quen với hàng ăn đêm “của mình”, ít khi vào quán lạ. Thông dụng hơn cả là phở, “thứ quà đặc biệt của Hà Nội, không phải chỉ riêng ở Hà Nội mới có, nhưng chính là vì chỉ ở Hà Nội mới ngon” - như nhà văn Thạch Lam từng khẳng định. Có lẽ vì thế mà các quán phở đêm có ở khắp nơi: Phở Thìn “Lò Đúc”, phở Thìn “Bờ Hồ”, phở “mậu dịch” Lý Quốc Sư, phở “Thịnh” Tôn Đức Thắng... Nổi tiếng nhất trong “làng phở đêm” có lẽ là quán phở gánh Hàng Chiếu, mở bán từ 3h sáng đến khi hết khách. Hành trang làm nghề của chủ quán rất đơn giản, vỏn vẹn đôi quang gánh đựng nồi nước dùng, thịt bò tái, chín, sốt vang và vài chiếc ghế nhựa. Chẳng cần cửa hàng hay biển hiệu nhưng nhiều người vẫn đứng chờ bà chủ dọn hàng để được thưởng thức. Bát phở nóng, miếng thịt bò vừa vặn, bánh phở mềm, hành mùi thơm nức khiến những ai đi qua khó có thể kiềm chế. Quán phở nổi tiếng về đêm khác là hàng phở Thìn ở số nhà 13 phố Lò Đúc. Bánh phở mỏng tang và dẻo, thịt bò xào lăn mềm và nước dùng trong vắt, ngọt đậm vị xương bò ninh khéo. Giản dị thế thôi nhưng để ăn được một bát phở ở đây có khi phải xếp hàng. Người Hà Nội trong “cái sự ăn” cũng cầu kỳ đến lạ.

Sau phở, cháo cũng là một món ăn khó bỏ qua khi nhắc đến món ăn đêm Hà Nội. “Bản đồ” cháo được đánh dấu bằng những cái tên nổi tiếng như hàng cháo trên phố Trần Quý Cáp, ở khu vực Cửa Nam, ngõ Cấm Chỉ hay hàng cháo gà bà “Quát” ở phố Lý Quốc Sư... Cháo đêm Hà Nội có nét thú vị riêng, thường được nấu đặc chứ không loãng như nhiều nơi khác. Gạo thường dùng là loại đã được ngâm trước, giã dập, đun nhỏ lửa cho cháo quánh lại. Không chỉ hấp dẫn bởi vị ngọt của thịt, cháo đêm Hà Nội đậm đà hương thơm hành hoa, tía tô, vị cay nồng của hạt tiêu, ớt bột... Nổi tiếng về cháo khuya phải nhắc đến quán của chị Huyền Anh ở gần khu vực ẩm thực chợ Đồng Xuân. Không gian chưa đầy 15m2 nhưng quán của chị lúc nào cũng đông khách. Quán mở từ 18h hôm trước đến 2h ngày hôm sau nhưng thời gian đông khách nhất chỉ kéo dài chừng 3 tiếng đồng hồ (từ 21h đến 22h và từ 24h đến 2h).

Nhắc đến thú ăn đêm, sẽ là thiếu sót nếu không nhắc đến phố Tống Duy Tân và ngõ Cấm Chỉ, những điểm ăn uống về đêm quy tụ nhiều món ăn như gà tần, cơm đảo gà rang, phở bò “đường tàu”, bánh cuốn, chim quay... Đi dọc phố nhỏ, ngõ nhỏ, dù từ bất cứ hướng nào cũng có thể cảm nhận được sự nhộn nhịp và mùi thức ăn thơm nức.

Còn một nơi nữa thường được giới trẻ nhắc đến, đó là ngã tư phố “Tây” Tạ Hiện. Tại đây, từ 18h đến nửa đêm được xem là “giờ vàng” của “bia hơi bình dân”. Bia ở đây không được xếp vào dạng thơm ngon nức tiếng nhưng nhờ giá rẻ cùng không gian thoáng đãng, phong cách phục vụ chu đáo, con phố này vẫn là sự lựa chọn số một cho những “tín đồ” bia hơi, trong đó có khá đông du khách nước ngoài. Với một số người, sức hấp dẫn của “ngã tư quốc tế” là ở sự sôi nổi, trẻ trung, nhiều món ăn vặt phong phú, hấp dẫn, giá rẻ hơn nhiều nơi khác. Đó cũng chính là nguyên nhân khiến họ có thể ngồi thâu đêm ở đây.

Các món ăn đêm ở Hà Nội ngày một đa dạng hơn. Dọc phố Hàng Bồ đến đầu Lương Văn Can là các hàng mực nướng, ốc luộc. Đồ ăn được bày trên các mẹt nan nhỏ. 5 - 7 người mua vài con mực nho nhỏ cùng đồ uống và ngồi lai rai. Dọc phố Lãn Ông, phố Cầu Gỗ là các quán bún thang, phở trộn, mì vằn thắn... Trong góc phố Gầm Cầu ngào ngạt mùi lòng nướng, bò nướng. Qua ngõ Tạm Thương sẽ có nem chua rán, qua phố Tố Tịch có ngay cốc hoa quả dầm, qua đầu phố Hàng Than là được ăn bát bánh trôi tàu nóng hổi... Đặc biệt, người ăn đêm có một cái thú là được ngắm cảnh vật phố đêm. Người ta “thưởng thức” nó có khi nhiều hơn món ăn. Đó có thể là một con đường hun hút dài. Một vòm cây lao xao tiếng lá. Vài ngọn gió lẻ loi vỗ về oi bức phố phường. Để mà nhớ, để mà thương hơn thành phố nơi mình đang sống...

Hanoingaynay