Mai nở vì ai
Từ Huệ Phần (hội viên Hội nhà văn Thượng Hải, Ban Thường trực Trung Quốc Vi hình Tiểu thuyết Học hội) là một nhà văn đương đại Trung Quốc chuyên sáng tác truyện ngắn mini và tản văn. Nhiều tác phẩm của bà được tuyển chọn vào sách giáo khoa Ngữ văn và các tập tinh tuyển toàn quốc hằng năm. Người Hà Nội xin trân trọng giới thiệu một truyện ngắn của bà qua bản dịch của dịch giả Châu Hải Đường.
Anh ta mặc một bộ cổ phục, trên tay ôm một cành mai, nếu chẳng phải vì bộ cổ phục ấy hoa mỹ quá, thì thực sự trông giống hệt như một vị cổ nhân vừa xuyên không đến đứng trước mặt tôi.
Mấy hôm trước, tôi đột nhiên nhận được điện thoại của anh ta, hỏi tôi có còn nhớ ra anh ta vốn từng là học trò của tôi không. Tất nhiên là tôi còn nhớ, hồi ấy anh ta là một thiếu niên có năng khiếu hội họa thiên bẩm, những bài tập về mỹ thuật thường luôn được tôi khen ngợi. Tuy rằng, sau khi anh ta tốt nghiệp, thầy trò không liên lạc nhiều với nhau, nhưng tôi biết sau khi anh ta ra trường vẫn liên tục hoạt động trong lĩnh vực hội họa.
Giữa một ngày tuyết rơi, chợt có mùi hương hoa mai thanh nhẹ thoảng đưa khiến tôi thực sự cảm động, hân hoan đón anh ta vào nhà.
Vừa ngồi yên vị, anh ta đã lấy từ trong phong bì ra một tờ báo gấp phẳng phiu, chỉ vào một bài viết đăng trên báo cho tôi xem. Hóa ra đó là một bài viết của tôi gửi đăng trên tờ báo buổi chiều ít hôm trước.
“Thưa thầy, em vừa mới được biết thầy còn viết báo nữa. Bài viết “Mai nở vì ai” này của thầy, lấy hoa mà ví người, thật trúng thói tệ hiện nay, rất nhiều câu trong bài viết đã nói đúng tiếng lòng của em. Em vẫn còn nhớ, trong các giờ học vẽ, khi dạy chúng em vẽ hoa mai, thầy còn kể cho chúng em nghe những câu chuyện về cổ nhân đã yêu mến hoa mai thế nào, tỉ như chuyện coi mai là vợ hạc là con của Lâm Hòa Tĩnh đời Tống, hay chuyện hoa mai bên ao rửa bút của Vương Miện đời Nguyên. Thầy còn giới thiệu cho chúng em những bậc cao thủ về vẽ mai trên họa đàn xưa nay…”. Trong khi anh ta bước vào miền ký ức của mình, thì trước mắt tôi cũng hiện ra lần lượt từng khuôn mặt non tơ ở phòng học khi ấy.
“Thầy còn nhớ Đại Hùng - tay tinh nghịch nhất trong lớp em hồi ấy chứ? Bận ấy, học vẽ hoa mai, thầy nói là có thể đề mấy câu thơ lên bức tranh của mình, Đại Hùng đã đề lên bức tranh của cậu ta câu thơ: “Mai Hoa, Mai Hoa tớ yêu cậu/ Giống như chuột nhắt yêu hũ gạo”, kết quả khiến cho cô bạn Lâm Mai Hoa cùng bàn với cậu ta phải ức đến phát khóc lên”.
“Em vẫn còn nhớ những buổi học mỹ thuật hồi xưa rành mạch như thế đúng là hiếm có đấy. Mấy bạn cùng học ấy em vẫn giữ liên lạc thường xuyên chứ?” - Tôi hỏi.
“Phần lớn là không liên lạc gì ạ. Lớn lên rồi, mỗi người có một cuộc sống riêng, em cũng bận quá, tất cả sức lực bây giờ chủ yếu là tập trung vào việc vẽ tranh thôi, bình thường cũng chỉ qua lại với những người trong phạm vi hoạt động của mình được thôi ạ”.
“Ồ, thế hôm nay làm sao em lại rảnh rang mà tới đây?”
“Thầy cứ nói thế ạ! Mấy hôm trước em đọc được bài viết này của thầy, thực sự hối hận vì đã không sớm đến thăm thầy. Em cũng giống thầy ở một điểm là cũng yêu hoa mai đấy. Tinh thần của hoa mai khiến người ta phải say đắm vô cùng!”. Tiếp đó, anh ta lấy từ trong ống quyển mang theo bên người một cuộn tranh hoa mai, chậm rãi trải ra.
Ái chà, mực đượm, màu tươi, ý tình tiêu sái, thật khiến người xem mê mẩn!
“Trước đây em vẽ rất nhiều đề tài, nhưng đến tuổi trung niên cũng chưa thành danh được ở mảng nào, hai năm lại đây em đổi hướng, chuyên chú vẽ tập trung vào một đề tài hoa mai thôi. Thưa thầy, thầy cho em xin ý kiến ạ”.
“Ồ, em rất có ý tưởng, cũng rất mạnh dạn, mượn dùng được cả một số khái niệm của hội họa hiện đại”.
“Thầy đúng là bậc chuyên gia ạ. Suy nghĩ của em là, bất kỳ bức tranh nào đều phải thoát khỏi khuôn khổ của cổ nhân, hoa mai làm sao cứ nhất định phải vẽ ra vẻ cô lãnh thanh cao? Thời đại đã thay đổi rồi, mắt thẩm mỹ của người ta cũng đã thay đổi, hoa mai của em, em phải để nó bung nở, rực rỡ, náo nhiệt. Về mặt hình thức biểu hiện, em cũng hết sức dùng mọi biện pháp…”
Anh ta thao thao bất tuyệt, khiến tôi dẫu muốn nói ra một số ý kiến của mình, nhưng đều bị chặn đứng lại.
Đến khi anh ta ngưng , tôi lại không biết nói gì. Để kiếm cớ , tôi chỉ vào câu đề tự trên tranh hỏi: “Mấy câu này là em tự nghĩ lấy rồi viết à?”
“À, cái này thì không phải, thường ngày em xem được những câu đề từ hay ho trên tranh của người ta thì chép lại, cũng có lúc thì em trích lấy mấy câu trong thơ từ đời Đường đời Tống, rồi tùy nghi mà dùng thôi”.
“Cái ấn này khắc mấy chữ “Mai Đạo Nhân” là chỉ…?” – Tôi hơi lấy làm nghi hoặc, vì nhớ rằng đó là tên hiệu của Ngô Trấn – nhà danh họa đời Nguyên.
“Đây là tên hiệu em tự lấy cho mình, để khích lệ bản thân làm người phải giống như hoa mai vậy, hiên ngang chịu gió sương mà vẫn ngạo nghễ nở hoa”.
“Như thế tất nhiên là tốt, nhưng bây giờ có tí thời gian nào mà đọc sách không?”
“Không giấu gì thầy, em thực sự rất bận, mùa xuân năm nay em có cái triển lãm một trăm bức tranh hoa mai, sắp tổ chức ở thành phố ta, sau khi kết thúc lại phải mang sang triển lãm ở Hongkong. Không biết thầy có biết không, bạn Lâm Mai Hoa mà em nhắc đến khi nãy, về sau lấy một thương gia giàu có ở Hongkong. Triển lãm của em ở Hongkong lần này chính là nhờ bạn ấy giúp giới thiệu kết nối đấy ạ”.
Tôi đột nhiên ngộ ra một chút gì đó, hỏi: “Hôm nay em đến thăm thầy, còn có việc gì khác nữa không?”
Anh ta nghe tôi hỏi thế thì chợt hơi có vẻ thẹn, nói: “Em đến thăm thầy là chính, nhưng tất nhiên em cũng muốn nhờ thầy viết cho em một bài giới thiệu một chút cho em trên tờ “Buổi chiều”. Thầy biết đấy, hiện nay đều như vậy cả, muốn có một chút tiếng tăm, bán được tranh, mà không có ai tung hô quảng bá thì khó lắm ạ!”
“Ôi, tôi có phải chuyên môn viết phê bình nghệ thuật gì đâu, tôi không viết được”.
“Không, không, không! Thầy nhất định phải giúp em, thầy cứ viết tùy nghi, tờ “Buổi chiều” độc giả rộng, ảnh hưởng rất lớn đấy ạ”. Vừa nói anh ta vừa rút ra một tờ giấy gấp vuông vắn nói - “Em đã vạch ra mấy cái gạch đầu dòng, để thầy tham khảo”.
Tôi đọc lướt qua một lượt, có mấy điểm cả thảy, nhưng chủ yếu nhắm đến hai vấn đề: một là, tác phẩm cao nhã tranh giống như người; hai là, nhân phẩm thanh đạm không màng danh lợi.
Sau khi anh ta đi rồi, tôi liền mắc vào một nỗi khổ tâm: viết thế nào đây? Nói mấy câu giả dối trái với lòng mình ư? Bỗng nhiên điện thoại đổ chuông, một giọng nói từ đầu bên kia truyền lại: “Thưa thầy, vừa rồi em có để một phong bì trong ngăn kéo tủ trong buồng vệ sinh , bên trong đó có một chút bồi dưỡng gọi là cảm tạ thầy đã vất vả viết giúp em bài báo ạ …”
Từ Huệ Phần (Trung Quốc)