Nhà văn Đức Anh: “Viết văn hay viết phê bình đều cần phải có đầy năng lượng…”

PV: Ngày còn nhỏ, anh mơ ước lớn lên mình sẽ làm gì? Duyên cớ nào khiến anh đến với tiểu thuyết trinh thám? Anh có thể chia sẻ những kỷ niệm thuở ban đầu khi mới gắn bó nghề viết?

Nhà văn Đức Anh: Tôi sinh ra ở Kostroma, một thành phố nhỏ ven sông Volga, rất dịu dàng và đặc biệt có hoàng hôn ánh tím. Khi về Việt Nam tôi đã 6 tuổi. Thời đó mỗi khi nghe ca sĩ Đan Trường hát những ca khúc Phượng hồng, Lung linh giọt mưa, Khoảnh khắc,… tôi lại ước mơ được theo đuổi âm nhạc: có thể chơi đàn, hát hay sáng tác. Tuổi thơ không gần gũi cha mẹ đã tạo ra một khoảng trống, và tôi buộc phải lấp đầy tinh thần của mình bằng nghệ thuật. Sau này tôi nhận ra mình có năng lực ngôn ngữ tốt hơn các bạn cùng lớp, nên đã quyết định theo nghề viết lách. Tôi rất thích đọc các truyện trinh thám Tây Ban Nha, với nét hài hước nhẹ nhàng, các câu chuyện li kì và cảm động ẩn phía sau những vụ án chưa thể phá giải. Tôi nghĩ viết như thế sẽ hợp với mình: tôi thích chuyện nhân tình thế thái, tôi cũng thích viết lách một cách đẹp đẽ, hài hước hơn là thâm trầm, đau khổ.

PV: Hành trình gắn bó với tiểu thuyết của anh đã được “nửa thập kỷ” với 4 tác phẩm nổi bật: “Thiên thần mù sương”, “Tường lửa”, “Đảo bạo bệnh” và gần đây nhất là “Nhân sinh kép: Sống hai cuộc đời”. Anh có thể chia sẻ thêm về dấu ấn đáng nhớ trong hành trình ấy?

Nhà văn Đức Anh: Thực tế tác phẩm ghi dấu ấn với giới chuyên môn của tôi lại là truyện ngắn “Nhảy Hồn” đăng trên “Viết và đọc” số mùa hè 2021 (sau này được Ban biên tập Linh Lan Books và tác giả Rosie Nguyễn phát triển thành tiểu thuyết “Ác Duyên: Duyên khởi” bán chạy). Trước đó, tôi có tiểu luận về “Trinh thám Việt Nam 20 năm đầu thế kỷ XXI”, gây được chú ý.

Khi tôi viết các tác phẩm đầu tiên, tôi thực sự nhập nhằng lưỡng lự giữa văn học giải trí và văn học “sâu sắc” (cứ gọi thế đi nhỉ). “Tường lửa” và “Thiên thần mù sương” bị cho là giống văn tây quá nhiều.“Thiên thần mù sương” khá phức tạp, nhiều lớp lang, khó đoán, giàu chất điện ảnh và là quyển sách mà tôi thấy có cốt truyện hay nhất. “Đảo bạo bệnh” mang đến cho tôi giải thưởng đầu tiên (năm 2020) bứt tôi ra khỏi vị trí một tác giả mới. Còn “Nhân sinh kép: Sống hai cuộc đời” đã vượt qua giải trí thông thường và đánh dấu phong cách riêng của tôi. Khi viết tôi chú trọng câu chuyện hay, lắt léo, bất ngờ và gửi gắm những suy tưởng lạ lùng.

Nhưng, thực sự tôi nghĩ rằng đó là giai đoạn đã qua của một tác giả trẻ đến với văn chương một cách có phần bản năng, ngây ngô. Kể cả những tính toán cũng là tính toán ngây ngô. Khi còn rất trẻ, chúng ta thích phán xét, uốn nắn hiện thực theo cách của mình. Một giai đoạn như thế đang dần qua đi, để lại cho tôi một vài kỷ niệm đẹp.

PV: Bạn đọc còn biết đến Đức Anh là người viết phê bình rất sắc sảo. Vậy, quá trình viết phê bình có khiến anh thích thú như khi viết tiểu thuyết, và anh có thấy khó khi mình đóng cả 2 vai này?

Nhà văn Đức Anh: Tôi thuộc nhóm người sắc sảo, thường tạo ra cảm giác khó gần. Nhưng đối với tôi, kể cả viết văn lẫn viết phê bình, điều quan trọng nhất là phải có đầy năng lượng và sức mạnh. Những thứ đó xuất phát từ lòng chân thành, cái nhìn thẳng vào tâm điểm. Nên đã đặt bút, dù viết gì đi nữa, kể cả một email, vẫn phải đẹp, và quan trọng vẫn phải là hạnh phúc của mình đã. Ngoài ra tôi rất chú trọng từ ngữ, không phải hoa mỹ mà là chọn từ chính xác, sắc nét. Lựa một từ cho chính xác là vấn đề không phải chỉ ở người viết, mà trong bao la cuộc đời, đôi khi ta thấy lúng túng hay phiền muộn là do không tìm được một từ nào đó miêu tả trọn vẹn cái mà chúng ta nghĩ hay cảm thấy.

Cả viết phê bình và viết văn tôi đều đặt linh hồn mình vào tác phẩm: nó phải là thứ mà tôi thực sự nghĩ, thực sự yêu và sống với nó. Nó phải thực sự là văn chương của mình. Đặc biệt phê bình. Phê bình không phải là review.

PV: Được biết, song hành cùng sáng tác, anh còn dồn nhiều tâm sức để kinh doanh xuất bản ở Linh Lan Books. Anh có thể chia sẻ về tâm nguyện của mình khi cùng mọi người xây dựng Công ty, cũng như những thành quả mà Linh Lan books đã gặt hái được trong thời gian qua?

Nhà văn Đức Anh: Linh Lan Books ra đời năm 2022 dựa trên một ngẫu hứng ngây thơ (dường như ta làm gì cũng phải có đủ sự ngây thơ để bắt đầu). Nhưng quá trình kinh doanh nhiều vất vả, gai góc đã khiến tôi trưởng thành hơn, hiểu đời hơn rất nhiều. Việc kinh doanh cũng khiến tôi hiểu hơn về tổ chức, trật tự của xã hội con người, quan hệ chủ tớ, giao dịch… rất nhiều và làm cho tôi tăng tiến về tư tưởng. Linh Lan Books tự hào đang là đơn vị gần như duy nhất tập trung vào dòng sách văn học Việt Nam cho thanh thiếu niên. Đây là một dòng sách truyện còn rất thiếu ở Việt Nam cho độ tuổi 12 đến 18 tuổi. Chúng tôi đã và đang giới thiệu nhiều tác giả mới, góp sức giúp họ tạo dựng tên tuổi và ngược lại, học được nhiều bài học từ họ về cách truyền thông, tư duy đề tài… Đã có rất nhiều tác giả được tái bản như Hoàng Yến, Thảo Trang, Doo Vandenis, Emma Hạ My, tới đây là Việt Chi, Diệp Lâm Khánh. Có người đã bán được bản quyền ra nước ngoài như tác giả Doo Vandanis. Tôi cũng tự xây dựng các dự án sáng tác chất lượng và sớm được tái bản như Tước gấm giấu đay, Ác duyên.

Cần phải nói một ý là việc xuất bản, xây dựng dự án sáng tác đáp ứng thị trường… tại Linh Lan Books đã tháo cho tôi được áp lực phải viết sách bán chạy. Tôi có thể thoải mái sáng tác, theo đuổi văn chương theo kiểu của mình, “kén độc giả” cũng vui vẻ luôn.

PV: Anh từng chia sẻ mình là người luôn cố gắng “nắm bắt những khoảnh khắc kỳ diệu trong cuộc sống và tiếp tục khám phá con người”. Chắc hẳn anh cũng đã có kế hoạch riêng cho mình ở năm 2024 này?

Nhà văn Đức Anh: Từ cuối năm 2021 sau khi viết xong bản thảo “Nhân sinh kép: Sống hai cuộc đời” tôi chưa sáng tác gì thêm. Trông thế mà gần 3 năm rồi đấy. Thú thực tôi là tận tụy với công việc nên đâm ra vất vả, đôi khi mất hẳn cân bằng, không được sống với niềm vui riêng của mình. Thà ta cứ lờ đờ như người nhược thị đi trong sương, thà ta cứ lặng yên như mặt hồ, biết đâu lại hạnh phúc hơn. Nhưng trời không cho tôi như vậy: tâm trí tôi là một con khỉ đích thực. Nhưng tôi tin là nếu bây giờ cảm hứng sáng tác đến, tôi sẽ viết ra những tác phẩm lớn hơn và bất ngờ hơn cho bạn đọc. Cũng có thể là kén độc giả hơn. Tôi tin rằng chỉ trong lúc bận rộn nhất, đắm đuối với cơm áo nhất, lại chính là lúc ta gần với bản chất đời sống nhất, để có thể tìm ra văn chương. Tôi xin tiết lộ tôi đang chuẩn bị viết một cuốn tiểu thuyết về nhà băng Đông Dương cuối thế kỷ XIX.

PV: Vậy có khi nào anh nghĩ mình sẽ viết một tiểu thuyết có sự giao thoa giữa 2 bản sắc văn hóa Việt Nam và Nga - nơi anh từng sinh ra?

Nhà văn Đức Anh: Tôi từng định viết về đề tài người Việt ở Liên Xô cũ nhưng dự án đó đành phải gác lại do tư liệu không đủ chất lượng. Nhất định có ngày tôi sẽ quay trở lại. Việc có quê hương thứ hai làm cho tôi có một cái cớ đủ mạnh để lấy những nhân vật phương Tây vào sáng tác của mình.

PV: Là một tác giả trẻ đã có những giải thưởng và sự ghi nhận của công chúng, anh có lời khuyên nào dành cho những bạn viết trẻ, đặc biệt là gen Z khi họ muốn chinh phục thử thách trong lĩnh vực văn chương?

Nhà văn Đức Anh: Tác giả gen Z bây giờ bán chạy hơn thế hệ viết văn chúng tôi rất nhiều. Nhưng văn chương rất khắc nghiệt. Ngày nay tác giả không cẩn thận sẽ bị cơn bão truyền thông “đào thải” rất nhanh. Tôi nghĩ họ sẽ phải đứng giữa hai lựa chọn: trở thành tác giả của công chúng hoặc theo đuổi nàng thơ văn chương. Con đường nào cũng hiểm nguy và gai nhọn. Nếu bạn viết thơ, bạn hãy dám từ bỏ danh lợi trong văn chương. Còn nếu bạn viết tiểu thuyết, truyện, bạn buộc phải có tham vọng hơn, đồng thời đừng quên mài sắc các góc nhìn của mình. Nhưng nếu chúng ta không mở được các cánh cửa văn chương, cũng đừng thất vọng. Đôi lúc cái trác tuyệt lại đến trong khi ta lờ đờ đi trong sương./.

Trân trọng cảm ơn nhà văn!

Hương Giang thực hiện