Trấn Bình Môn Kinh thành Huế như bị lãng quên
Trấn Bình Môn là một cổng phụ trong 13 cửa của Kinh thành Huế nhưng ít người lui tới; như bị lãng quên, xuống cấp theo thời gian và tỉnh Thừa Thiên Huế đang triển khai di dời dân để trả lại nguyên trạng cho di tích.
Trấn Bình Môn xuống cấp, ít người qua lại
Kinh thành Huế là di tích thuộc Quần thể di tích Cố đô Huế được UNESCO công nhận là Di sản Văn hoá Thế giới. Di tích Kinh thành Huế được khởi công xây dựng năm 1805 dưới thời vua Gia Long và hoàn chỉnh vào năm 1832 dưới triều vua Minh Mạng. Theo thống kê có 13 cổng ra vào Kinh thành Huế và trong đó có 10 cổng đường bộ, 2 đường thuỷ, 1 cổng phụ tên Trấn Bình Môn.
Theo tìm hiểu được biết, Trấn Bình Môn được xây dựng vào năm 1836 dưới thời vua Minh Mạng thuộc vòng tường thành Kinh thành Huế và không phải cửa thông ra ngoài thành mà là thông đến Trấn Bình Đài (pháo đài phòng thủ của Kinh thành huế). Trấn Bình Môn được mở ra ở giữa đoạn thành nối hai pháo đài Bắc Định và Đông Bình (Kinh thành Huế ) lại với nhau.
Năm 1885, quan đại thần Tôn Thất Thuyết chỉ huy 20.000 quân tập kích vào đồn Mang Cá tấn công 1.400 quân Pháp, cuộc tấn công thất bại và Tôn Thất Thuyết đưa vua Hàm Nghi rút về thành Tân Sở (Quảng Trị) và ban chiếu Cần Vương. Một năm sau, Toàn quyền Pháp ép nhà Nguyễn nhường thêm một khu đất tiếp giáp ở trong Kinh thành Huế để quân đội Pháp xây dựng doanh trại, đồn bốt và người dân Cố đô Huế gọi khu mở rộng là Mang Cá.
Trong cuộc tổng tiến công Tết Mậu Thân 1968 đồn Mang Cá cũng là một trong những điểm giao tranh ác liệt. Sau năm 1975, khu vực đồn Mang Cá Lớn trở thành doanh trại Quân Đội Nhân Dân Việt Nam, trong khi một phần Mang Cá Nhỏ trở thành khu dân cư và phần còn lại bị bỏ hoang.
Theo ghi nhận của PV Tạp chí Người Hà Nội cho thấy, Trấn Bình Môn nằm phía sau Bệnh viện Quân y 268 Huế và gần đường Mang Cá Nhỏ (phường Phú Bình, TP Huế) khá hoang vắng và hầu như không ai lui tới. Trấn Bình Môn là một trong 13 cổng ra vào trong hệ thống Kinh thành Huế nhưng có thể là cửa phụ nên gần như bị lãng quên, xuống cấp… với mái lập, các cửa gỗ bị hư hỏng và cỏ dại mọc kín…
Di dời dân ra khỏi khu vực Kinh thành
Theo UBND tỉnh Thừa Thiên - Huế, Dự án Di dời dân cư giải phóng mặt bằng khu vực I di tích Kinh thành Huế giai đoạn 1 (2019 - 2023) đã triển khai cơ bản việc đền bù, tái định cư, giải phóng mặt bằng phạm vi di tích Kinh thành Huế gồm 11 khu vực với khoảng hơn 5.000 hộ dân, xây dựng 10 khu tái định cư với tổng diện tích gần 83 ha. Giai đoạn 2 (2023 - 2025) tỉnh Thừa Thiên Huế sẽ thực hiện di dời dân cư, giải phóng mặt bằng đối với khoảng 1.287 hộ dân ở 19 khu vực di tích.
Theo đó, có hơn 1.700 hộ dân ở Hộ Thành Hào và tuyến phòng lộ sẽ được di dời với tổng kinh phí 455 tỷ đồng, 210 hộ ở hồ Tịnh Tâm di dời với tổng kinh phí dự kiến 80 tỷ đồng, Trấn Bình Đài có 165 hộ phải trả lại mặt bằng với kinh phí khoảng 52 tỷ đồng và khu vực tiếp giáp Bộ Chỉ huy quân sự tỉnh Thừa Thiên Huế với 198 hộ dân di dời với kinh phí 139 tỷ đồng. Ngoài ra, hơn 1.000 hộ dân sống ở khu vực đàn Xã Tắc (phường Thuận Hòa, TP Huế) cũng được kiểm kê để di dời và thu hồi đất với kinh phí 213 tỷ đồng.
Sau khi hoàn thành thực hiện di dời dân cư Kinh thành Huế, hệ thống Kinh thành Huế và trong đó có Trấn Bình Môn sẽ được trả lại đúng hiện trạng đúng với giá trị văn hoá, lịch sử của di tích. Hiện nay, Dự án Bảo tồn, tu bổ và tôn tạo hệ thống Kinh thành Huế đang được tỉnh Thừa Thiên Huế triển khai di dời dân cư và thi công dọn dẹp vệ sinh để hoàn trả mặt bằng cho Kinh thành Huế.
Tuy nhiên, hiện nay khu vực Hộ Thành Hào (khu vực nằm ở mặt ngoài và phía dưới chân tường thành của Kinh thành Huế) và Trấn Bình Đài thuộc Dự án Di dời dân cư, giải phóng mặt bằng khu vực I di tích Kinh thành Huế (giai đoạn 2019 - 2023) đến nay vẫn còn hàng trăm hộ dân đang sinh sống trong những ngôi nhà chật hẹp, tạm bợ, chưa đồng ý với phương án tái định cư. Cụ thể, khu vực Eo Bầu còn hơn 90 hộ, Hộ Thành Hào còn khoảng gần 600 hộ dân… chưa di dời để trả mặt bằng mà vẫn “bám trụ” khiến dự án bị ảnh hưởng, chưa thể bàn giao cho Trung tâm Bảo tồn Di tích Cố đô Huế./.