4 hiện vật đặc biệt quý hiếm vừa trở thành Bảo vật quốc gia ở Hoàng Thành Thăng Long
Di sản Thế giới Khu Trung tâm Hoàng thành Thăng Long - Hà Nội có bốn hiện vật vừa được Phó Thủ tướng Trần Hồng Hà ký Quyết định số 73/QĐ-TTg công nhận (đợt 12, năm 2023) là Bảo vật Quốc gia.
4 Bảo vật quốc gia gồm: Lá đề trang trí chim phượng đất nung thời Lý, niên đại thế kỷ XI; Đao cẩn tam khí, niên đại thời Trần, thế kỷ XIV; Mô hình đất nung kiến trúc thời Lê sơ, niên đại thế kỷ XV; Thẻ bài cung nữ ra vào nội cung thời Lê sơ, niên đại tháng 4, năm Quang Thuận thứ 7, đời vua Lê Thánh Tông (1466).
Lá đề trang trí chim phượng đất nung thời Lý, niên đại thế kỷ XI
Lá đề trang trí chim phượng đất nung thời Lý gồm hai phần thân và bệ. Mặc dù chiếc lá đề không hoàn chỉnh, đã bị mất một phần nhưng đây là lá đề trang trí chim phượng đất nung thời Lý tìm được tại Hoàng thành Thăng Long đẹp nhất. Trang trí hoa văn thể hiện hình chim phượng đang nhảy múa trên hoa sen, đầu ngẩng cao, hai mỏ chụm lại, một chân co, một chân làm trụ tạo cảm giác như đang nhún nhảy trên nền hoa dây lá.
Đao cẩn tam khí, niên đại thời Trần, thế kỷ XIV
Đao cẩn tam khí, Hoàng thành Thăng Long có cấu tạo gồm hai phần thân và cán. Phần cán chỉ còn lại lõi thép bên trong dài 18,5cm, lá chắn, chuôi và chốt chuôi đều đã mất. Dấu vết còn lại cho thấy, chuôi vốn được bọc bằng gỗ, đầu trên tiếp giáp với lá chắn được thít chặt bằng đai kim loại màu vàng đỏ giống như màu đồng đỏ. Đai dài 1,8cm, làm bằng hợp kim đồng, bề mặt được mài bóng, hai viền đai khắc những đường chỉ diễn tả sợi chỉ bện lại giống như sợi dây thừng cực kì tinh xảo. Phần quan trọng nhất là thân đao dài 64 cm, cấu trúc gồm 3 phần: Lưỡi bén, sống và mũi. Đáng chú ý, hai mặt trên thân trang trí hoa văn bằng kỹ thuật cẩn, chất liệu cẩn là kim loại màu vàng và trắng, màu của thép làm nền khiến các họa tiết càng trở nên nổi bật.
Mô hình đất nung kiến trúc thời Lê sơ, niên đại thế kỷ XV
Đây là một hiện vật rất quan trọng, chứa đựng nhiều thông tin về kiến trúc cung đình thời Lê sơ. Hiện vật là phần còn lại của một mô hình kiến trúc hoàn thiện. Phần còn lại này bao gồm một phần của bộ mái và một phần của bộ khung kết cấu.
Mô hình kiến trúc thời này cho thấy rõ nét hệ cột, hệ xà, hệ đấu củng của kiến trúc xưa. Trong đó, hệ cột gồm cột cái, cột quân (cột hiên) với tất cả 16 cột; hệ xà có các cấu kiện: câu đầu, xà thượng, xà hạ (tương đương với xà nách trong kiến trúc kẻ bẩy); Hệ đấu củng gồm các cấu kiện: Đấu, củng, ang và xà vuông.
Bộ khung được phủ men màu vàng, sắc độ đậm, thường được gọi là men màu da lươn. Mặc dù chỉ là một mô hình thu nhỏ và đã bị mất mát phần lớn, nhưng hiện vật giúp các nhà khoa học nhận diện gần như đầy đủ các yếu tố cấu thành bộ mái kiến trúc. Kết hợp với những nguồn tư liệu khác, hiện vật này có giá trị thông tin rất lớn trong phục dựng kiến trúc cung đình thời Lê sơ.
Thẻ bài cung nữ ra vào nội cung thời Lê sơ, niên đại tháng 4, năm Quang Thuận thứ 7, đời vua Lê Thánh Tông (1466)
Thẻ là tấm hợp kim đồng, phẳng, mỏng, hình thang cân, hai góc của cạnh trên của hình thang được tỉa cong. Thẻ cao 12,7cm; cạnh dưới rộng 4,9cm; cạnh trên rộng 4,6cm; phía trên dày 0,11cm; phía dưới dày 0,10cm; các cạnh được mài vê tròn để làm mất độ nhọn, sắc của cạnh. Trên trục chính tâm từ trên xuống dưới của thẻ, cách đỉnh 1,3cm có một lỗ nhỏ, đường kính lỗ 0,3cm. Lỗ này để luồn dây đeo thẻ. Hai mặt có khắc chữ Hán, nét chữ khắc sâu, rõ ràng.
Trung tâm Bảo tồn Di sản Thăng Long-Hà Nội hiện đang có kế hoạch phát huy giá trị những Bảo vật quốc gia này, đưa các Bảo vật giới thiệu đến công chúng./.