“Đánh thức” di sản tháp nước Hàng Đậu bằng nghệ thuật sắp đặt nước và ánh sáng

Nằm trong khuôn khổ “Lễ hội thiết kế sáng tạo Hà Nội 2023”, UBND quận Ba Đình phối hợp với Sở Văn hóa – Thể thao Hà Nội tổ chức triển lãm “Sắp đặt nước và di sản tháp nước Hàng Đậu”.

Tại Lễ khai mạc triển lãm ngày 17/11, Giám đốc Sở Văn hóa – Thể thao Hà Nội Đỗ Đình Hồng, nhấn mạnh, triển lãm “Sắp đặt nước và di sản tháp nước Hàng Đậu” nhằm tạo dựng một không gian sáng tạo kết nối dòng chảy di sản, vừa phát huy được giá trị của những di sản văn hóa vật thể và phi vật thể ở hai bờ sông Hồng, vừa thúc đẩy sức sáng tạo, tâm huyết và trách nhiệm của những người làm nghệ thuật.

Đặc biệt, triển lãm tại tháp nước Hàng Đậu đã đánh thức không gian và di sản tháp nước Hàng Đậu sau khoảng 80 năm “ngủ đông”.

“Tháp nước Hàng Đậu và vườn hoa Vạn Xuân sẽ là nơi khởi đầu của dòng chảy, tiếp nối với ga Long Biên, cầu Long Biên, ga Gia Lâm, Nhà máy xe lửa Gia Lâm. Hy vọng sau 10 ngày lễ hội, các hoạt động trưng bày, triển lãm gắn liền với bảo tồn, gìn giữ bản sắc, giá trị di sản sẽ tiếp tục được duy trì với sự đồng hành của cộng đồng sáng tạo nghệ thuật”, Giám đốc Sở Văn hóa – Thể thao Hà Nội Đỗ Đình Hồng, chia sẻ.

Cấu tạo bên trong tháp nước Hàng Đậu gồm 12 khoang, có 8 khoang lớn phía ngoài và 4 khoang nhỏ hơn nằm bên trong. Theo đó, nhóm thiết kế gồm kiến trúc sư Cao Thế Anh, họa sĩ Nguyễn Đức Phương và cộng sự đã tạo ra hệ âm thanh và hệ ánh sáng bên trong tháp nước Hàng Đậu một cách khéo léo. Với quan niệm Á Đông, triển lãm lấy cảm hứng từ lục thủy tượng trưng cho 6 nguồn nước trong tự nhiên là nước sông, nước suối, nước trong khe, nước mưa, nước ngầm và nước biển.

Đến với triển lãm sắp đặt này, công chúng không khỏi ấn tượng bởi sự sắp đặt của ê-kíp thực hiện đã đúng với tinh thần “thiết kế sáng tạo”. Hệ sắp đặt âm thanh của triển lãm tái hiện lại những âm thanh của nước trong tự nhiên, đưa công chúng tới những chiều không gian tiềm thức trong bản thể, đánh thức mối quan hệ của con người đô thị với môi trường tự nhiên.

Trong khi đó, hệ sắp đặt ánh sáng trong tháp nước Hàng Đậu mở rộng thị giác về những vỏ bọc đẹp đẽ, các nguyên liệu đều được tái chế bởi rác thải đô thị, nhấn mạnh tác động của đô thị tới môi trường tự nhiên. Có thể xem các hình thức sắp đặt của triển lãm là một trong những công trình thể nghiệm nhiều loại hình nghệ thuật và sắp đặt trong lòng di sản – tháp nước Hàng Đậu.

Họa sĩ Nguyễn Đức Phương chia sẻ, không gian này khơi gợi về sự kết nối xã hội đô thị với thế giới tự nhiên thông qua nước, nhấn mạnh tầm quan trọng của nước trong đời sống hiện đại. Về mặt âm thanh, các nghệ sĩ thiết kế mong muốn dùng tiếng giọt nước để đưa khán giả đến những chiều không gian mênh mông ngay giữa tháp nước Hàng Đậu. Ê-kíp đã thử nghiệm rất nhiều tần số, điều chỉnh cao độ của giọt nước để chọn ra tần số xoa dịu cảm xúc theo tâm lý học. Các yếu tố kỹ thuật cũng được chọn lọc kỹ càng để phát tiếng nước tự nhiên nhất, nhằm đưa con người trở về trạng thái nguyên thủy của bản thể.

Về mặt thị giác, nhóm thiết kế sử dụng vật liệu tái chế là ni-lông để gợi ra vấn nạn ô nhiễm nguồn nước; đồng thời, tính toán nhiều phương án để sắp đặt các đĩa màu ni-lông vừa không tổn hại đến kiến trúc và vừa đủ để biến đường đi bên trong tháp nước Hàng Đậu thành điểm nổi bật, hút mắt người nhìn trong không gian tường đá mộc mạc.

“Bản thân tháp nước Hàng Đậu khi mà mở cửa ra thì nó cũng là một sự thú vị rồi. Khi thiết kế sắp đặt, chúng tôi gặp khó khăn là làm sao để truyền tải được những đường nét kiến trúc, không khí của tháp nước sao cho mọi người có thể cảm nhận được rõ nhất về di sản này. Qua dự án sắp đặt này, chúng mong muốn mọi người sẽ cảm thấy trân trọng, yêu thương hơn với những di sản văn hóa lịch sử Hà Nội nói chung, tháp nước Hàng Đậu nói riêng”, kiến trúc sư Cao Thế Anh, bày tỏ.

Đến với triển lãm sắp đặt này, bạn Phạm Hoàng Anh (quận Thanh Xuân, Hà Nội) vừa háo hức vừa hồi hộp vì đây là cơ hội hiếm có được khám phá không gian bên trong tháp nước Hàng Đậu. Sau khi thưởng lãm, bạn Phạm Hoàng Anh, chia sẻ: “Tôi rất ấn tượng cách mà các nghệ sĩ biến một không gian tháp cổ trở nên sống động, lung linh với những cách sắp xếp cầu kỳ và rất đẹp, đồng thời góp phần đánh thức và gìn giữ giá trị di sản”.

Triển lãm “Sắp đặt nước và di sản tháp nước Hàng Đậu” diễn ra trong 10 ngày (17 - 26/11/2023), mở cửa miễn phí để người dân và du khách trong nước, quốc tế có cơ hội tham quan, thưởng lãm không gian nghệ thuật đầy tính sáng tạo trong lòng di sản. Như vậy, đây là lần đầu tiên sau 80 năm, tháp nước Hàng Đậu mở cửa và tổ chức một hoạt động nghệ thuật để người dân được hiểu, trân quý hơn về di sản này.

Quỳnh Chi