Di tích Sân bay Gia Lâm (quận Long Biên)
Sân bay Gia Lâm hiện nay nằm trên địa bàn phường Bồ Đề, quận Long Biên, Hà Nội, cách trung tâm Hà Nội 3,5km về phía đông bắc. Sân bay nằm trên một khu đất cao, kẹp giữa đường 5 và đê sông Hồng, có địa hình bằng phẳng, tầm quan sát rất rộng.
Sân bay có hai đường băng lớn vuông góc với nhau theo hình chữ “T”. Sân bay Gia Lâm vào những năm 50 của thế kỷ XX, thuộc huyện Gia Lâm, tỉnh Bắc Ninh, phía bắc giáp thôn Gia Thuỵ và xã Việt Hưng. Phía tây là hồ Lâm Du trải rộng chân đê tới gần đường băng. Từ ngoài hồ ra đến bờ sông Hồng là một bãi rộng thuộc xã Bồ Đề trồng dâu, lau sậy um tùm, tiện cho ta giấu quân. Phía nam giáp xã Long Biên. Tây nam giáp đê sông Hồng, đứng trên đê có thể quan sát toàn bộ khu vực sân bay. Phía đông nam giáp xã Thạch Bàn. Sân bay có hai cổng: cổng phía đông thông ra đường số 5 gần thôn Sài Đồng và cổng phía tây bắc thông ra thị trấn Gia Lâm. Các cổng ra vào được canh gác nghiêm ngặt.
Sân bay Gia Lâm là căn cứ không quân lớn của địch, nơi máy bay địch xuất phát đánh hậu phương của ta, chi viện các cuộc tiến công và tiếp tế cho các mặt trận trên chiến trường Đông Dương. Từ cuối tháng 1 năm 1953, thực dân Pháp nhảy dù xuống Điện Biên Phủ, sân bay Gia Lâm trở thành căn cứ hậu cần cho tập đoàn cứ điểm này. Chính vì vậy Ban chỉ huy Mặt trận Hà Nội hạ quyết tâm phải tập kích vào sân bay Gia Lâm nhằm phá huỷ nhiều máy bay và cơ sở vật chất kỹ thuật của địch, làm gián đoạn cầu hàng không Gia Lâm - Điện Biên Phủ. Đồng thời gây tiếng vang về chính trị, làm hoang mang tinh thần địch.
Để chuẩn bị cho trận tập kích, nhiều công việc phải tiến hành khẩn trương, bí mật và cụ thể. Thạch Cầu được Chi uỷ Gia Lâm giao cho trực tiếp phục vụ trận tập kích sân bay Gia Lâm của bộ đội Hà Nội. Những việc phải làm ngay là bảo vệ an toàn cho bộ đội, theo dõi chặt chẽ mọi hoạt động của địch, không để giặc Pháp biết quân ta đang chuẩn bị đánh sân bay Gia Lâm. Du kích Thạch Cầu phối hợp với bộ đội tiền trạm của Hà Nội đào thêm hầm bí mật để giấu quân, giấu vũ khí. Mọi việc đều diễn ra đúng kế hoạch và đến cuối tháng 2 năm 1954 công tác chuẩn bị mới xong. Đêm mùng 2 tháng 3 năm 1954, bộ đội của Hà Nội từ Khoái Châu (Hưng Yên) về vị trí tập kết ở Thạch Cầu.
19 giờ ngày 3 tháng 3 năm 1954, từ vị trí tập kết, tổ đánh xe bọc thép xuất phát tiến về đầu đê làng Lâm Du, bộ phận đánh máy bay lội qua hồ Lâm Du trong đêm giá lạnh. Các chiến sĩ, mỗi người một gói hành trang trong một tấm ni lông, lấy bèo Nhật Bản nguỵ trang rồi từ từ vừa bơi vừa đẩy qua hồ. 20 giờ, các tổ đã đến hàng rào thứ nhất.
22 giờ cắt rào xong, các tổ đánh máy bay tiến vào, tổ 1 vào khu để máy bay ở nhà ga, tổ 2 đánh khu giữa, tổ 3 đánh khu cuối về phía đông. 1giờ 55 phút rạng sáng ngày 4/3/1954, cuộc tấn công bắt đầu. Ta nổ súng giết tên lính gác. Các tổ đồng thời dùng thủ pháo, bộc phá, lựu đạn đánh máy bay, đánh kho xăng và các trại lính giặc. Hàng loạt máy bay địch nổ tung.
Sau vài phút hoang mang, địch kéo còi báo động, đèn pha bật sáng. Các đơn vị địch bảo vệ sân bay triển khai đội hình chiến đấu. Trại lính da đen nổ súng dồn dập trên đường rút lui của ta.
Trận đánh chỉ diễn ra từ 3 đến 5 phút. Theo kế hoạch, các chiến sĩ đánh máy bay rút ra theo đường cũ về thôn Thạch Cầu. Khi anh em về đến Thạch Cầu thì xe tăng địch cũng ra sân bay cứu viện. Ta phá huỷ 18 máy bay các loại của địch, đốt cháy 1 kho xăng, diệt 16 tên địch, ta bị thương 2 người.
Trận đánh đã giáng một đòn nặng vào căn cứ không quân chi viện hoả lực và vật chất cho Điện Biên Phủ. Đồng thời gây ảnh hưởng chính trị to lớn đối với toàn quốc, góp phần cắt đứt tuyến vận chuyển của địch từ Hà Nội lên Điện Biên Phủ.
Hiện nay, Sân bay Gia Lâm do Bộ Quốc phòng quản lý và tiếp tục phát huy những tiềm năng về quân sự và hàng không dân dụng Việt Nam. Chỉ cần đứng trên đê sông Hồng là ta có thể quan sát toàn bộ không gian của sân bay. Nếu muốn tìm hiểu sâu hơn về truyền thống Phòng không - Không quân Việt Nam, ta có thể đến Phòng truyền thống của khu 919 thuộc Binh chủng Phòng không - Không quân.
Nhân kỷ niệm 50 năm ngày Giải phóng Thủ đô (10/10/1954 - 10/10/2004), Ủy ban nhân dân quận Long Biên đã khánh thành công trình gắn biển di tích cách mạng - kháng chiến Sân bay Gia Lâm theo quyết định của Uỷ ban nhân dân Thành phố Hà Nội. Công trình được dựng tại khu vực ngoài sân bay tiếp giáp với Trung tâm Văn hoá Hàng không. Đây là khu vực rất thuận tiện để tìm hiểu trận đánh Sân bay Gia Lâm năm 1954 khi mọi người đến tham quan, vui chơi giải trí tại Trung tâm Văn hoá Hàng không./.
Theo Hà Nội Danh thắng và Di tích tập 02