Ngôn từ viết cho trẻ em cần sáng trong, giản dị, dễ hiểu

"Hoa giấy cánh mỏng như tờ pơ luya". Giấy pơ luya - mỏng đến mức không thể mỏng hơn - dùng đánh máy chữ (và viết thư, in từ điển nữa) đã ngừng sử dụng cách nay nhiều năm. Hiện nay, ngay cả nhiều bố mẹ các em bé đọc dòng chữ kia cũng có thể không được trông thấy, thì đem ra ví nó với cánh hoa giấy là không thích hợp.

- "Quạ đang đậu ở bờ rào thì bị chó vồ". Xin thưa, tập tục của loài chim này là bay giữa trời và đậu ở ngọn cây cao, mô đất rất cao, xa cách khu dân cư. Khi nó sà xuống bắt gà hoặc ăn xác ôi thì cũng vụt bay lên rất nhanh, không bao giờ đậu rất thấp bên nhà dân đến mức chó vồ được.

- "Khướu đậu trên ngọn cây, thấy thế la to". Nếu chỉ nói la thì đó là cách nói của người miền Nam, có nghĩa là kêu la, la mắng. Nên viết kêu to thì dễ hiểu hơn đối với nhiều vùng miền.

- "Điện phục vụ đời sống con người, giúp tivi, tủ lạnh, quạt máy hoạt động. Để sử dụng điện an toàn, em nhớ (...)". Nên viết: "Điện giúp chúng ta dùng được đèn điện, quạt máy, tivi, tủ lạnh, bếp từ,... Để an toàn, em hãy nhớ (...)".

- "Thước, bút, kéo, dao là những đồ dùng có ích". Viết có ích không sai, nhưng nên viết cần thiết hàng ngày của học sinh thì chính xác hơn. Bởi rất nhiều thứ có ích (đối với cả người lớn và trẻ em) lại không thường xuyên dùng đến như: kim khâu, đinh, búa, kìm,… Đó là sự phân loại về giá trị và tính năng đối với các đồ vật.

- "Bị ngỗng mổ liên tiếp, kẻ trộm cũng phải "choáng váng" và chạy mất dép". Cách nói "chạy mất dép" không đẹp, không nên đưa vào văn viết cho trẻ nhỏ khi trình bày một câu chuyện nghiêm túc.

- "Bác nông dân vào rừng cuốc đất trồng cải củ". Trồng được rau giữa rừng rậm, cây xen dày, thiếu ánh nắng ư? Nên viết: "Bác nông dân vào rừng trồng củ cải trên một khoảng đất trống".

Trên đây chỉ là một số trường hợp cần bàn bạc trong hàng trăm trường hợp tương tự. Chúng ta cần lưu ý hơn nữa việc đưa đến cho trẻ thơ cái đúng, cái hay về tiếng Việt, giúp các em học hỏi có hiệu quả kiến thức về đời sống, khuyến khích trau dồi ngôn ngữ, cũng là để trẻ thơ hiểu, thêm trân trọng và yêu tiếng mẹ đẻ. Viết cho các em, cần lưu ý trước tiên đến độ tuổi cụ thể (chẳng hạn từ 5 đến 7, từ 8 đến 11, từ 12 đến 15...). Câu văn chỉ cần hơi tối nghĩa, rườm rà, thiếu chính xác một chút thôi đã là rào cản đối với bạn đọc còn non nớt. Thêm nữa, do bản tính con người từ thuở ấu thơ đã yêu thích cái đẹp (Già được bát canh, trẻ được manh áo mới - tục ngữ), khiến tâm lý bạn đọc nhỏ tuổi dị ứng đối với cái không đẹp, gây nên phản cảm, làm giảm ý nghĩa giáo dục thẩm mỹ.

Cách viết của các nhà văn Tô Hoài, Vũ Tú Nam, Võ Quảng, Đoàn Giỏi, Trần Hoài Dương... rất đáng được bạn văn tham khảo, tiếc là trong giới hạn của trang mục tại đây không thể dẫn ra cụ thể được.

Ở lứa tuổi nhi đồng, trước tiên các em được học cách sử dụng tiếng mẹ đẻ, và tiếp đó học văn cũng rất quan trọng - tuy rằng còn đơn giản. Tiếng nói là công cụ của văn, văn làm cho tiếng nói hay lên, giàu có hơn. Chẳng thế mà hàng nghìn năm qua, không ít ông bà cha mẹ không biết chữ mà vẫn say mê à ơi lời hát ru bao thế hệ cháu con măng sữa còn nằm trong nôi đó sao./.

Nhà thơ Phạm Đình Ân